بخشی از مقاله
چکیده
نیاز انسان شهرنشین به طبیعت، چشماندازهای بصری مناسب و کاهش آلودگیهای محیط از نکات مهمی در جامعه امروزی است. همچنین کمبود طبیعت در شهر تهران، مشکلات فراوان روحی و جسمی را برای شهروندان پدید آورده است. این پژوهش در پی یافتن راهکاری برای تعدیل آلودگیها، توسط ایجاد فضایی سبز در طبقات میباشد. بهترین الگو برای این فضای سبز طبقاتی که بتواند یادآور فرهنگ باستانی ایران باشد، باغ و پردیس ایرانی است.. بدینصورت روش تحقیق در ابتدا مبتنی بر حل مسئله است. سپس شکلگیری ادبیات پژوهش بهروش تحلیل محتوا بررسی میشود. در انتها روش تحقیق صرفاً به تحلیل موارد از پیش تعیین شده محدود نمیشود. لذا برای بازآفرینی معانی باغ ایرانی در طبقات چارچوب نظری مطابق با مؤلفههای تأثیرگذار در راستای تئوریهای پیشین بهوجود میآید. با هدف بازآفرینی معانی باغ ایرانی، اهم نتایج بدست آمده مؤلفههای نظام تمرکز حواس، ویژگیهای معنایی - شامل زیبایی شناسی و استفاده از نمادها و نشانهها - و ویژگیهای کالبدی هستند که بهعنوان اولویتهای تأثیرگذار شناخته شدند. نظام تمرکز حواس عامل اصلی در بازآفرینی معانی است. این نظام با بهرهگیری از ویژگیهای نمادین و نشانهای عناصر باغ و دخیل شدن عوامل زیباسازنده در نهایت فضاها و حسهای فضایی متفاوتی را به کمک بهرهگیری از عناصر طبیعی و معماری باغ ایرانی در طبقات به وجود میآورد.
.1 مقدمه
امروزه زندگی در شهرها با مشکلات زیادی از قبیل - آلودگی هوا، تراکم، عبور و مرور وسایل نقلیه و بیماریهای روحی و روانی - همراه است. توسعه بیرویه شهرهای بزرگ که به علت افزایش جمعیت و مهاجرت به آن صورت میگیرد، موجب تخریب محیطزیست شده و آلودگی زیستمحیطی را برای شهروندان به وجود آورده است. تشدید آلودگیهای محیطی باعث از بین رفتن فضاهای سبز درون شهری و تغییر کاربری این گونه اراضی شده است. از این روست که نیاز به فضای سبز و پیوند با طبیعت در زندگی انسان امروزی جایگاه مهمی دارد. بهمنظور کمک به بهبود شرایط حاکم بر شهر تهران، بهرهگیری از فرهنگ غنی ایران و استفاده از الگوی باغ ایرانی پیشنهاد میشود . باغ ایرانی نتیجه تلاش انسانی در ایجاد محیطی مساعد با عناصر طبیعی در گستره طبیعت است و عناصر طبیعی براساس دادهها و شاخصهای بیشمار ذاتی و پنهان خود بهوجود میآیند. همچنین اغلب محققان و باغشناسان علاوه بر شناساندن ویژگیهای کالبدی باغ ایرانی همواره هم بر نظامهای معنایی و هم بر تأثیرات روانی محیط باغ بر انسان تأکید کردهاند و به تأثیر محیط باغ بر ایجاد آرامش در انسان و نیز دعوت به تأمل و اندیشه اشاره کردهاند. میتوان گفت با استفاده از الگوی کهن باغ ایرانی خاطرات زنده میشوند.
تلاش برای زنده کردن خاطرات گذشته نیازمند سکوت و خویشتنداری است؛ بهویژه در سفر به سرزمین باغهای خفته که نمونه بارزی از پایداری و جاودانگی پیش روی ما قرار میدهد. جایی که زندگی، عجیب و باور کردنی بهنظر میرسد. پردیس طبقاتی ما را به دوباره زنده کردن این باغهای پنهان در تخیلمان دعوت و تشویق میکند. اما بازآفرینی باغ ایرانی در قالب طبقات از اصولی پیروی میکند و در این پژوهش در جستجوی آن هستیم. در ادامه این پرسشها در ذهن ایجاد میشود: آیا میتوان روزی باغهای ایرانی را از نو بنا کرد؟ آیا میتوان امیدوار بود یا باید آنها را بهدست فراموشی بسپاریم و تنها سعی کنیم خاطره حسرتبار این مناظر را که به دوران گذشته تعلق دارند و سرنوشتشان فراموشی است، زنده نگه داریم؟
.2 مبانی نظری و کتاب شناسی
:1-2 طرح مسئله
شهر تهران از مشکلات فزایندهی زیستمحیطی و آلودگیهای آب، هوا، خاک و آلودگی صوتی رنج میبرد و در فهرست آلودهترین شهرهای جهان قرار گرفتهاست. وجود تعداد تخمینی 1/1 میلیون دستگاه وسیلهی نقلیهی موتوری که %70 آلودگی هوا را تولید میکند، همراه با سوخت خانگی و صنعتی، از عوامل این آلودگیها بهشمار میروند. بر این عوامل، فشار زیاد جوّی و اثر محصور کنندهی کوهها نیز افزوده میگردد - مدنیپور، 1381؛ . - 217 تشدید آلودگیهای محیطی باعث از بین رفتن فضاهای سبز درون شهری و تغییر کاربری این گونه اراضی شده است. بههمین دلیل نیاز به فضای سبز و پیوند با طبیعت در زندگی انسان جایگاه مهمی دارد. آمارهای متعددی در سطح جهان ارائه میشوند که نشانگر این واقعیت هستند که وجود فضای سبز بهویژه در جوامع متراکم شهری افزون بر سلامت جسمانی موجب آرامش روح، بازده کاری و کیفیت بیشتر میشود - واحدیان بیکی و دیگران، 1391؛ . - 114-101 بدین منظور به علت مسائل بهوجود آمده از آلودگی هوا و آلودگیهای زیستمحیطی در شهر تهران که باعث ایجاد عواقب و صدمات زیادی شدهاست. این پژوهش در پی یافتن پاسخی برای تعدیل آلودگیها، توسط ایجاد فضایی سبز و عملکردی در طبقات میباشد.
سوالاتی که در این پژوهش پاسخ داده میشوند به شرح ذیل است:
- از معانی باغ ایرانی چه اصولی برای پردیس طبقاتی امروزی استخراج میشود؟
- از اصول استخراج شده از معانی باغ ایرانی، چه راهکارهایی برای پردیس طبقاتی امروزی دریافت میشود؟
:2-2 واژهشناسی و تعاریف
:1-2-2 تعریف پردیس
پردیس لغتی مأخوذ از زبان مادی - پارادائزا - به معنی باغ و بستان است. پالیز فارسی و فردوس - معرب - این واژه که در اوستا دوبار بهکار بردهشده از دو جزء ترکیب یافته، یکی پاییری1 به معنی پیرامون، دیگری دائزا2 به معنی انباشتن و دیوار کشیدن بودهاست که بر روی هم بهمعنای درختکاری و گلکاری پیرامون ساختمان میباشد. امروزه این واژه در زبان یونانی به صورت پارادیزوز3 به معنی باغ، در زبان فرانسه بهصورت پردایز4 به معنی بهشت بهکار برده میشود - نعیما، 1390؛ . - 4 واژهشناسی حکمی باغ ایرانی و تحلیل معانی از نظر دودمان شناسی نشان میدهد دو مفهوم و معنای "انفصال" یا گسست از محیط و همچنین "اتصال" یا پیوند معنایی در معانی واژه باغ و پردیس وجود دارد. این معانی زمینی و آسمانی، مفهومی دوجانبه را در خود حمل میکند که با کیفیت ادراک باغ نیز همسو و شبیه است. میتوان اشاره کرد که واژه باغ و واژه پردیس هر دو معانی انفصال و اتصال - گسست و پیوست - را در خود مستتر دارند. این موضوع در شکل 1؛ نشان داده شدهاست - شاهچراغی، 1394؛ . - 97 شکل -1 نمودار ارتباط مفاهیم حاصل از واژه شناسی حکمی و فرآیند گسست محیطی- پیوند معنایی - مأخذ: شاهچراغی، . - 1387
:1-2-2 باغ ایرانی و ویژگیهای آن
باغ آرمانیترین و خوشایندترین فضای معماری در ایران بهشمار میآمده است. زیرا کمبود آب و فضای سبز در بسیاری از نواحی کشور بهویژه نواحی مرکزی و جنوبی کشور موجب میشد که باغ بهعنوان فضای سبز و آرامشبخش، محل مناسبی برای سکونت و گذران اوقات فراغت به شمار میآید - سلطانزاده، 1382؛ . - 92 باغ ایرانی مزین به نظم و تناسب، برخوردار از حرمت و محرمیت، منزه از بیهودگی و افراط و تفریط، موظف به کارآیی و سوددهی، مساعد با قناعت و صرفهجویی و مجهز به پایداری است. ابعاد متعادل جماد، نبات، آب و رعایت مقیاس انسانی یکی از ویژگیهای برتر باغ ایرانی است. این خصیصه حاصل حاکمیت منطق عقلایی، نتیجه عنایت و تجارب و شرایط
