بخشی از مقاله
چکیده
عوامل اقلیمی چون درجه حرارت، رطوبت نسبی و جریان هوا در ترکیب با هم بر انسان تاثیر گذاشته و با آسایش فیزیکی او رابطه ی مستقیم دارند. شناخت این عوامل و استفاده از توانهای اقلیمی، یکی از مهمترین عوامل بهینه سازی مصرف انرژی در معماری است. هدف از این مقاله تبیین ویژگی ها و عناصر اقلیمی شهر مراغه به منظور شناخت قابلیت ها و ظرفیت های اقلیمی و ارائه راهکارهای عملی در مناطق سرد است. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی با ابزار مطالعات کتابخانه ای و اسناد جمع آوری شده از اداره ی هواشناسی است. نوع معماری همساز برای آسایش انسان، بر اساس آمار و اطلاعات ایستگاه سینوپتیک مراغه برای سال های - 2010 -1983 - تعیین شده است. در ادامه جهت تعیین محدوده ی آسایش حرارتی، از شاخص های اوانز ، ماهانی، اولگی و گیونی استفاده شده و در نهایت استانداردهای اقلیمی عناصر مختلف مسکن استخراج گردیده است. نتایج نشان میدهد تعدادی از ماههای سال خارج از محدوده آسایش قرار دارد. بنابراین برای بهبود شرایط میکروکلیمایی، فضای درونی ساختمانها مستلزم به کارگیری مصالح ساختمانی مناسب، استفاده از تجهیزات فعال، در نظر گرفتن بازشوهایی با مساحت در حدود 20 الی 40 درصد مساحت دیوار و... میباشد. همچنین طراحان باید در برنامه ریزی شهری و معماری به ساخت بناهای سازگار با زاویه تابش زمستانی خورشید نیز توجه داشته باشند.
کلید واژگان: اقلیم، شاخص آسایش، مراغه، معماری همساز با اقلیم
مقدمه:
رشد مصرف انرژی در ایران بیش از 5 برابر متوسط رشد مصرف جهان بوده و سالانه معادل 1 تا 3 میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخته می شود. با توجه به رشد مصرف داخلی انرژی، مطالعات نشان می دهد که در صورت ادامه این روند تا سال 1397، ایران به یک کشور وارد کننده نفت تبدیل خواهد شد - رضایی، . - 20 :1384 با توجه به اینکه در حدود 15 تا 20 درصد کل انرژی مصرفی هر کشور به مصرف فضاهای مسکونی می رسد، برداشتن گامی در جهت کاهش مصرف انرژی در این قسمت که منوط به بهینه سازی بازده حرارتی ساختمان هاست منجر به صرفه جویی در منابع محدود طبیعی و محیط زیست خواهد شد. - افشاری و تقوایی، . - 72 :1392 اقلیم و معماری یکی از علوم جدیدی است که جهت بهره برداری از مواهب طبیعی و با هدف صرفه جویی در مصرف انرژی و کاهش مصرف انرژی های تجدیدناپذیر و ایجاد شرایط رفاه و آسایش برای انسان در ساختمان و مسکن می باشد. انسان می تواند با توجه به مطالعات عوامل و عناصر مختلف اقلیمی ، محیط مسکونی و ساختمان را به گونه ای طراحی و معماری نماید که بیش ترین آسایش و رفاه را برای او تأمین نماید.از آن جا که یکی از اهداف بسیار مهم در معماری و طراحی ساختمان، تأمین آسایش فیزیکی و طبیعی ساکنان آن است، لذا بررسی تأثیر و تأثر انسان، عوامل اقلیمی و مسکن اچتناب ناپذیر خواد بود.
یکی از مهمترین موارد در طراحی خوب ساختمان، تأمین آسایش حرارتی است. در تعریف استاندارد اشری: آسایش حرارتی شرایطی ذهنی است که احساس رضایت از شرایط حرارتی محیط را بیان می کند .آسایش حرارتی به عوامل زیر وابسته است: .1دما و تابش - دمای حباب خشک، تابش متوسط - .2 دماهای موثر و منتج شده .3 رطوبت نسبی .4 سرعت وشدت گردابهای جریان هوا .5 پوشش .6 شرایط محیطی دیگری مانند :دمای سطوح، دمای پنجره ها، سن فرد، - سازگاری فرد با محیط، گرادیان عمودی دمای هوا - ASHRAE Handbook - ، . - 1993 در این راستا به بررسی تأثیر این عناصر اقلیمی بر انسان و سپس ساختمان پرداخته شده، در نهایت با وجه به نیازهای حرارتی ساختمان مسکونی در مراغه، معیارها و استانداردهای عناصر مختلف مسکن و مجموعه های مسکونی بیان شده اند. در این تحقیق جهت تعیین محدوده ی آسایش حرارتی شهر مراغه، از شاخص های اوانز، اولگی و گیونی استفاده شده است.
مواد و روش
این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی انجام شده و جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و الکترونیکی و میدانی بوده است.. شهر مراغه در استان آذربایجان شرقی در عرض جغرافیایی 37 درجه و 24 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 46 درجه و 03 دقیقه شرقی و با ارتفاع 1275 متر از سطح دریا واقع شده است؛ این شهر جزء اقلیم خشک و سرد محسوب می شود.
در این تحقیق آب و هوای شهر مراغه از دو دیدگاه اقلیم و انسان و اقلیم و ساختمان بررسی شده است. لذا در ابتدا ویژگی اقلیمی شهر مراغه بر پایه روش های اوانز، ماهانی، اولگی و گیونی به دست آورده شد. دربررسی های آب و هوایی از پارامترهای اقلیمی نظیر تابش، دما، با رش، رطوبت نسبی، متوسط حداکثر دمای ماهانه، متوسط حداقل دمای ماهانه و غیره استفاده شد. با توجه به تجزیه و تحلیل عناصر و عوامل اقلیمی، ویژگی های اصلی آب و هوای این شهر به دست آمد. سپس با استفاده ازویژگی های آب و هوایی و عناصر اقلیمی آن، محدوده های آسایش حرارتی بدست آمد. محدوده های آسایش اقلیمی برروی دیاگرام های مزبور راهنمای تصمیم گیری در زمینه ی طراحی های اقلیمی قرار گرفت و در پایان نیز الگوی معماری متناسب با اقلیم محل مشخص گردید.
بحث و تحلیل
الف: تعیین منطقه آسایش با شاخص »اوانز « ؛
اوانز، برای تعیین آسایش، رابطه دمای خشک هوا را با:
.1 رطوبت نسبی - در چهار گروه %0 - % 30، %30 - %50، %50 - %70، - %70 - %100 .2 جریان هوا، از غیر محسوس - 0/1 متر بر ثانیه - تا محسوس 1 - متر بر ثانیه - .3 فعالیت - استراحت یا کارهای سبک خانگی - و .4 پوشاک - لباس سبک تابستانی و لباس زمستانی درون خانه - مشخص می کند و نتیجه را در جدول ارائه می دهد - رازجویان، - 64 :1388 برای ارزیابی شرایط گرمایی ماهانه هر محل با روش اوانز، باید بر اساس میانگین کمینه رطوبت نسبی هر ماه، »
محدوده منطقه
آسایش روزانه« تعیین شود - جدول شماره - 1 و با میانگین بیشینه دمای هوای آن ماه مقایسه شود. »محدوده منطقه آسایش شبانه« در هر ماه نیز با توجه به میانگین بیشینه رطوبت نسبی ماهانه مشخص میشود و با میانگین کمینه دمای هوای آن ماه سنجیده می شود - طاوسی و عبدالهی، - 130 : 1389 با انطباق میانگین های ماهانه کمینه رطوبت نسبی و بیشینه دمای هوای مراغه با دامنه های شاخص اوانز در جدول شماره 1، شرایط دمای هوای روزانه در هر سه حالت تعیین گردید - جدول شماره . - 2 شرایط هوای سرد در حالت الف، 8 ماه، حالت ب، 7 ماه و در حالت ج، 6 ماه را دربرمی گیرد. شرایط هوای گرم در حالت الف 1 ماه، در حالت ب 2 ماه و در حالت ج، 6 ماه می باشد. شرایط آسایش در حالت الف 3 ماه و درحالت ب، 3 ماه و در حالت ج، وجود ندارد.
