بخشی از مقاله
چکیده:
اقلیم و گردشگری وابستگی زیادی به یکدیگر دارند، به گونه ای که دارا بودن شرایط مطلوب اقلیمی جزو مزیتها و توانهای بالقوه برای گردشگری محسوب میشود و اغلب مسافران در انتخاب مکان و زمان سفر به شرایط آب و هوایی توجه می کنند. بیان شرایط اقلیم آسایشیمعمولاً با شاخص هایی بیان می گردد که در آن مجموعه هایی از عناصر هواشناختی و انسانی و محیطی دخالت داده می شود. این شاخص ها، داده های اقلیمی را به شکلی ارائه می کنند که نشان دهنده واکنش افراد به شرایط آب وهوایی است و در طبقه بندی عددی، درجاتی را از بسیار مناسب تا بسیار نامناسب در بر می گیرند.
برنامه ریزان و متخصصان امر گردشگری هم برای برنامه ریزی زمانی و مکانی گردشگری، به آسایش آب و هوایی توجه زیادی دارند تا بتوانند خاطره ای خوش برای گردشگران ایجاد نمایند. در این پژوهش با استفاده از داده های آب و هوایی شهر اصفهان و شهرهای خواهرخوانده اش و با کاربرد مدلهای شاخص قدرت سردکنندگی محیط - CPI - ، پراکنش زمانی و مکانی آب و هوای آسایش گردشگری تهیه شد.
نتایج حاصل از این مدل در پژوهش نشان داد که در بین شهر اصفهان و خواهرخوانده هایش شهر هاوانا با یازده ماه قابل قبول بهترین شرایط را از نظر اقلیم آسایش گردشگری دارد. و اصفهان با چهار ماه قابل قبول پایین ترین رتبه را دارد.در بین ماه های سال، اکتبر با 11 شهر قابل قبول، ژوئیه با 10 شهر قابل قبول و شهرهای می، ژوئن و اوت با 9 شهر قابل قبول بهترین شرایط را دارند. ماه ژانویه با 2 شهر قابل قبول و ماه های فوریه و دسامبر، با 3 ماه قابل قبول در پایین ترین رتبه قرار گرفته اند. همچنین در ماه مارس هم فقط 4 شهر دارای شرایط قابل قبول است.
مقدمه:
اقلیم و گردشگری وابستگی زیادی به یکدیگر دارند، به گونه ای که دارا بودن شرایط مطلوب اقلیمی جزو مزیتها و توانهای بالقوه برای گردشگری محسوب میشود و اغلب مسافران در انتخاب مکان و زمان سفر به شرایط آب و هوایی توجه می کنند. بیان شرایط اقلیم آسایشیمعمولاً با شاخص هایی بیان می گردد که در آن مجموعه هایی از عناصر هواشناختی و انسانی و محیطی دخالت داده می شود. این شاخص ها، داده های اقلیمی را به شکلی ارائه می کنند که نشان دهنده واکنش افراد به شرایط آب وهوایی است و در طبقه بندی عددی، درجاتی را از بسیار مناسب تا بسیار نامناسب در بر می گیرند.
این شاخص ها تفسیر تأثیرات پیچیده عناصر جوّی را از آسایش انسان آسان تر می کنند و امکان مقایسه مکان های مختلف را از دیدگاه اقلیم آسایشی فراهم می آورند. از طرفی دیگر مطالعه و شناسایی محدودیت ها و مخاطرات تهدید کننده اقلیمی و آگاهی از جاذبه ها و پتانسیل های نهفته در ویژگی های اقلیمی جغرافیای گسترده شهرهای خواهرخوانده در ماه های مختلف سال به منظور لحاظ کردن آنها در برنامه ریزی در سطوح مختلف، بین المللی، ملی، استانی و شهریخصوصاً توسعه گردشگری از اهمیت زیادی برخوردار است.
بنابراین، با بررسی و ارزیابی زیست اقلیم می توان به نوعی تعادل در عناصر اقلیمی به منظور ایجاد محیطی همراه با آسایش انسان دست یافت که انسان می تواند با شرایطینسبتاً مطلوب زمینه را برای انجام فعالیت های معیشتی و زیستی خود فراهم نماید. بدین سان مقوله آسایش برای استمرار فعالیت انسان و تکامل جسمی و روحی او، بسیار مهم و قابل اعتناء جلوه می نماید. بالبی و همکاران - 2013 - در پژوهش با عنوان ارزیابی استراتژیک انطباق آب و هوا و تغییرا تقاضای گردشگری در یک مقصد گردشگری کوهستانی بر اساس یک مدل فضایی در منطقه آلپ اروپا دریافتند که این منطقه یکی از حساس ترین مناطق اجتماعی و اکو سیستمی نسبت به اثرات تغییر آب وهوا است این پژوهش نشان داد که منطقه گردشگری زمستانی اورونزو دی کادور، شرایط اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بسیار آسیب پذیری دارد. این مدل بر اساس 8 نوع از عوامل منطبق بر گردشگری زمستانی تهیه شده و با داده های تجربی کالیبره شده است .
سپس صحت نتایج از طریق تأمل مستقیم با دست اندر کاران محلی تثبیت شده است. با توجه به این مدل و همچنین سناریوهای مختلف تغییرات آب وهوایی آینده وضعیت پوشش برف و درجه حرارت، ترکیب و تعدادگردشگران آینده و همچنین نوع رقابت در بازار مدل سازی شده است و پیامدهای زیست محیطی این امر هم جهت توسعه آینده مورد توجه قرار گرفته است. ریدراستات وهمکاران - 2014 - به بررسی اثرات الگوهای فصلی آب و هوا بر نوسانات تقاضای گردشگری در ایالات متحده آمریکا و ونزوئلا پرداختند. ایشان با بررسی تأثیرات مثبت و منفی عناصر آب و هوایی - بارش، دما، باد و ابرناکی - بر نوسانات تقاضای گردشگری با استفاده از روش آماری خی دو و تجزیه و تحلیل دادهای پانل و رگرسیون و محاسبه فاصله اقلیدسی به این نتیجه رسیدند که هر دو اثر مثبت و منفی تأثیر عناصر آب و هوایی بر تقاضای گردشگری تأثیر دارد.
پیترز و ایجگلار - 2014 - در پژهشی با عنوان پروازهای بین المللی بین کشورهای فقیر وغنی، عامل کاهش کیفیت آب و هوا، دریافتند که حمل و نقل هوایی در مسافتهای متوسط تا طولانی یکی از عوامل افزایش انتشار گازهای گلخانه ای است و این امر موجب رکود گرشگری جهانی به دلیل لحاظ شرایط زیست محیطی است. با اینکه متخصصان می گویند تا بهبود بهره وری و رشد بالای استفاده از سوختهای زیستی در حمل و نقل هوایی فقط یک گام باقی مانده است اما رشد بالای تقاضای حمل و نقل هوایی سریع تر از رشد استفاده از سوختهای زیستی بوده است.
بنابراین مهار رشد تقاضای حمل و نقل هوایی به عنوان یکی از گزینه های مهم برای توسعه ی پایدار گردشگری پیشنهاد شده است. از طرف دیگر مهار رشد حمل و نقل هوایی می تواند موجب محدودیت توسعه گردشگری در کشورهای فقیر باشد. در این پژوهش با بررسی اثرات احتمالی محدودیت های مسافرتهای هوایی بر کشور های کمتر توسعه یافته و در حال توسعه به ویژه بر صنعت گردشگری این کشورها، نتیجه گرفته شده است که سود و زیان حاصل از این امر با هم برابر است و به واقع خسارتهای حاصل از محدودیتهای گردشگری با کاهش آسیب های زیست محیطی حاصل از محدودیت گسترش حمل و نقل هوایی جبران می شود.
نجفی و همکاران - 1391 - در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که برای تعیین نقش عناصر اقلیمی در جذب گردشگر، شاخص های متعددی وجود دارد. جدیدترین آن ها بهره گیری از نظر مردم بومی و ساکنان محلی درباره ارتباط عناصر جوی و گردشگری است. شاخص CIT در سال 2008، به عنوان یک شاخص اقلیم گردشگری برای محیط های با ویژگی »آفتابی، ساحلی و شنی« ارائه شد که بر نظر گردشگران تاکید داشت. متغیرهایی که در این شاخص مورد سنجش قرار گرفته می شوند، شامل جنبه های .1 گرمایی، .2 زیباشناختی و .3 فیزیکی است. شاخص اقلیمی گردشگری برای مطالعه بندر انزلی با طرح پرسشنامه و ماتریس گونه شناسی شاخص و با توجه به نظر گردشگران ارائه گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که ماه ژوئیه و می به دلیل وضعیت مناسب گرمایی، ابر پراکنده، بارش کمتر نسبت به ماه های دیگر و سرعت بادی در حد یک نسیم فرح بخش، مناسب ترین ماه ها برای حضور گردشگران در این شهر است.
هوا به عنوان شرایط زود گذر جوی و اقلیم به عنوان هوای غالب یک منطقه، می تواند به عنوان یک شاخص محلی برای جذابیت منطقه و همچنین بر روی فعالیت های دوره ای، ساختارها و کارکردها و آسایش گردشگران اثرگذار باشد؛ لذا بررسی زیست اقلیم مناطق، این امکان را به گردشگران می دهد که با آگاهی از ویژگی های اقلیمی مناطق، نقاط مورد نظر خود را از نقطه نظر اقلیم آسایش در فصل های مشخص سال انتخاب و مورد بررسی قرار دهند. در این پژوهش با استفاده از شاخص های زیست اقلیمی بیکر - CPI - ، فشار عصبی، استیدمن-تام - THI - ، عدم آسایش - HU - و شاخص دما-رطوبت تام - THI - ، اقلیم گردشگری شهرستان ارومیه مورد ارزیابی قرارگرفته است.
جهت محاسبه هر یک از شاخص های یاد شده در مقیاس زمانی ماهانه، از پارامترهای دما، رطوبت نسبی، باد و فشار بخار آب ایستگاه سینوپتیک ارومیه طی سال های 1951 تا 2005 استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در شاخص بیکر ماه-های آوریل، می، نوامبر و دسامبر مناسب برای گردشگری است در شاخص فشار عصبی دو ماه جولای و آگوست، در شاخص استیدمن-تام ماه های آگوست، سپتامبر و ژوئن و در شاخص دما-رطوبت تام، ماه های می، ژوئن، جولای، آگوست و سپتامبر در سطح آسایش و مناسب برای گردشگری هستند. در شاخص عدم آسایش نیز تقریبا هیچ کدام از ماه های سال شرایط عدم آسایش را ندارند. - جوان و ملازاده، - 1392
همچنین امیدوار و همکاران - 1391 - ، باهک - 1390 - ، برنا و همکاران - 1393 - ، عطائی و همکاران - 1393 - ، فرج زاده و احمدآبادی - 1389 - و یزدان پناه و عمرانی - 1392 - به بررسی آسایش اقلیم شهرهای مختلف کشور با استفاده از روش های نوین پرداخته اند. در مطالعات خارجی هم ریچاردسون و لومیس - 2004 - ، فالک - 2014 - ، ماتزراکیس و آلکوفورد - 2007 - ، و رومانو و همکاران - 2014 - به بررسی آب و هوای آسایش گردشگری پرداخته اند.
