بخشی از مقاله
چکیده
بعد از خدمات امنیتی نظامی که در سطح کشور به عنوان بزرگترین خدمات زیربنایی محسوب می گردد دو شبکهی بزرگ دیگر نیز وجود دارد که خدماتی را عرضه میکند. نخست شبکهی بزرگ آموزش و پرورش است که بتواند این حق شهروندی را با رعایت اصل برابری و عدالت و با حفظ کیفیت به همهی افراد واجد ارائه دهد و دومی شبکهی بهداشت سلامت است. با نگاه به ساختار بودجه دولت متوجه میشویم که این دو دستگاه سهم قابل توجهی از منابع مالی کشور را به خود اختصاص میدهند. اهمیت دو حوزهی سلامت و آموزش در شاخص توسعهی انسانی بسیار چشمگیر است. مقولهی سلامت و آموزش به شدت به هم وابسته اند؛ هرچه سطح آموزش افزایش پیدا کند، تأثیرش بر سطح سلامت هم ملاحظه میشود. یکی از اهداف توسعهی تعلیم و تربیت عمومی ارتقا سطح بهداشت عمومی است. به خصوص ایجاد رفتارهای سلامت در کودکان و نوجوانان که تبدیل به یک رفتار و یک شایستگی میشود و در نتیجه به توانمندی ختم میگردد. بیتوجهی به معقولهی سلامت هم برای فرد و هم برای جامعه اثراتی خواهد داشت و ما باید تلاش کنیم که دانش، مهارت و باور های سلامت را در برنامه های درس و دانشآموزان انتقال دهیم. یکی از برنامههای عمده در مدارس ارتقاء دانش و مهارت و سلامت دانشآموزان است که به دنبال آن ارتقاء شاخص توسعه را نیز به همراه دارد.
واژههای کلیدی: بهداشت روانی و فیزیکی، خود-مراقبتی، دانشآموزان، آموزش و پرورش.
-1 مقدمه
هر چه سطح آموزش افزایش پیدا کند تأثیرپذیری آن در افزایش سطح سلامت در جامعه بیشتر نمود پیدا می کند. تعلیم و تربیت یکی از اهداف مهمی است که آموزش و پرورش باید آن را به نحوه احسن به دانشآموزان ارائه دهد تا ایشان در آینده بتوانند با حفظ سلامتی خود به وسیله بکارگیری آموزههایشان توانمندی مناسب را کسب کنند. بیتوجهی به این مقوله هم برای فرد و هم برای جامعه هزینه خواهد داشت. ما باید در تلاش باشیم دانش، مهارت و باورهای مناسب در خصوص خود مراقبتی را متناسب با تحولات روز به دانشآموزان منتقل کنیم.1
تأثیر خودمراقبتی بر بهبود پیامدهای سلامت و کاهش هزینهها در مطالعات متعدد به اثبات رسیده است. معالوصف همین مطالعات نشان داانده که صِرفِ تولید محتوای آموزشی برای بیماران و حتی اجرای دورههای آموزشی برای آنان، منجر به خودمراقبتی نخواهد گردید. اغلب این مطالعات نشان دادهاند که شکلگیری و ارتقاء کارکرد خودمراقبتی از سوی بیماران مستلزم مداخلات آموزشی و حمایتی نظاممند به منظور ارتقاء دانش، مهارتها، و اعتماد به نفس بیماران جهت مدیریت مشکلات سلامت خود میباشد. علاوه بر مداخلات آموزشی و حمایتی، هدفگذاری مشترک برای پیامدهای سلامت، پایش و ارزیابی منظم وضعیت سلامت و شناسایی پیشرفتها و مشکلات، و کمک به بیماران برای رفع مسایل و مشکلات، بخش لاینفک این رویکرد نظاممند میباشد.2
در این مقاله به دنبال پاسخ این سئوالات هستیم:
- خود مراقبتی چیست؟
- برای خود مراقبتی باید به چه نکاتی توجه کرد؟
- فعالیت بدنی چه نقشی در سلامت افراد دارد؟
- خودمراقبتی چه تاثیری بر بهبود پیامدهای سلامت و کاهش هزینه ها دارد؟
-2 خود مراقبتی چیست؟
خودمراقبتی اقدامات و فعالیتهای آگاهانه، آموخته شده و هدفداری است که فرد به منظور حفظ حیات و تأمین، حفظ و ارتقای سلامت خود و خانوادهاش انجام میدهد. خودمراقبتی قسمتی از زندگی روزانه مردم و شامل مراقبتی است که به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان و اجتماعات محلی نیز گسترش مییابد. در واقع خودمراقبتی شامل اعمالی است که مردم انجام میدهند تا تندرست بمانند، از سلامت ذهنی و جسمی خود نگهداری کنند، نیازهای اجتماعی و روانی خود را برآورده سازند، از بیماریها یا حوادث پیشگیری کنند، ناخوشیها و وضعیتهای مزمن را بهبود بخشند و نیز از سلامت خود بعد از بیماری حاد و یا ترخیص از بیمارستان حفاظت کنند. تخمین زده میشود که 65 تا 85 درصد همه مراقبتهای سلامتی به وسیله خود شخص و خانوادهاش، بدون دخالت متخصصان اعمال میشود که در آن از روشهای سنتی و غیرطبی یا معالجه بیماری با اضداد آن استفاده میشود. خودمراقبتی در برگیرنده فعالیتهایی مشتمل بر ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری، درمان بیماری و مصدومیتها و درمان و توانبخشی بیماریهای مزمن است.
-3 خود مراقبتی گام اول سلامت
گام اول سلامت، همین است که ما یاد بگیریم خودمان از خودمان مراقبت کنیم. بین 65 تا 85 درصد از مراقبتهایی که به سلامت ما منجر میشود، محصول همین خود مراقبتی است؛ یعنی فعالیتهایی که خود یا خانوادهمان برای حفظ یا ارتقای سلامتمان، پیشگیری از ابتلا به بیماری، درمان بیماریمان یا کاهش عوارض آن انجام میدهیم. بین اعضای خانواده، معمولا مادران مهمترین نقش مراقبتی را بر عهده دارند.
در گام اول خود مراقبتی، هر فردی باید از دانش، مهارت و توان خود به عنوان یک منبع استفاده کند تا "به صورت مستقل" از سلامت خود مراقبت کند. منظور از " به صورت مستقل"، تصمیم گیری درباره خود و با اتکا به خود است. البته این تصمیمگیری میتواند شامل مشورت و کسب کمک تخصصی یا غیرتخصصی از دیگران - چه متخصص و چه غیرمتخصص - نیز باشد. اگرچه خود مراقبتی، فعالیتی است که مردم برای تامین، حفظ و ارتقای سلامت خود انجام میدهند؛ اما گاهی این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان، هم محلیها و همشهریان آنها نیز گسترش مییابد.1
پنج ویژگی در خود مراقبتی مستتر است: - 1 رفتاری است داوطلبانه
- 2 فعالیتی است آموخته شده - 3 فعالیتی است آموخته شده
- 4 حق و مسوولیتی است همگانی برای حفظ سلامت خود، خانواده و نزدیکان - 5 بخشی است از مراقبتهای نوزادان، کودکان، نوجوانان و سالمندان
بزرگسالانی که قادر به خود مراقبتی نیستند، نیازمند دریافت مراقبتهای بهداشتی از ارایه دهندگان خدمات اجتماعی یا بهداشتی خواهند بود. البته افتراق نهادن میان سه واژه خود مراقبتی، خود مدیریتی و خود اتکایی بسیار مهم است. خود مراقبتی: خود مراقبتی به مسوولیتپذیری افراد در مقابل سلامت خود از طریق اتخاذ سبک سالم زندگی، تدبیر اندیشی جهت جلوگیری از رخداد حوادث و بیماریها، نگهداری و استفاده صحیح از داروهای بدون نسخه - OTC - در بیماریهای جزیی و مراقبت بهینه بیماریهای مزمن اطلاق میشود.
خود مدیریتی: به مسوولیتپذیری و مشارکت افراد مبتلا به بیماریهای مزمن در تصمیمگیریهای آگاهانه بالینی، همکاری با افرادی که مراقبت از سلامت آنان را بر عهده دارند، به حداقل رساندن تاثیر بیماری بر وضعیت عملکردی، عواطف و ارتباطات بین فردی و همچنین پایش و مدیریت علایم و نشانههای بیماری برای به حداقل رساندن دفعات و عواقب حملات تشدید بیماری اطلاق میشود.
خود اتکایی: به توانایی و اعتماد به نفس فرد برای حفظ استقلال، انجام امور روزمره و دستیابی به اهداف زندگی با حداقل وابستگی به دیگران گفته میشود.
-4 محتوای خود مراقبتی
