بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی تاثیر آموزش کنترل خشم با رویکرد شناختی بر خود کار آمدی روانشناختی در ابعاد میل به آغاز گری رفتار و پافشاری در انجام تکالیف در دانش آموزان دختر مقطع متوسطه بود. پژوهش حاضر نیمه آزمایشی و با استفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه ی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان اسلامشهر در سال تحصیلی 91-92 بودند ،که در این شهرستان مشغول به تحصیل بودند.
نمونه گیری در این پژوهش به صورت تصادفی خوشهای تک مرحله ای صورت گرفت. به این صورت که از بین مدارس دخترانه مقطع متوسطه اسلامشهر 1 دبیرستان انتخاب و پس ازاجرای پرسشنامه پرسشنامه خود کار آمدی عمومی شرر و همکاران در بین آنها 30 نفر از افرادی که نمره پایین تر از میانگین در این آزمون گرفتند به صورت تصادفی انتخاب و به صورت تصادفی در 2 گروه آزمایش و کنترل 15 نفری جایگزین شدند.
سپس برنامه آموزش کنترل خشم به شیوه شناختی -رفتاری به مدت 9جلسه بدون تداخل با برنامه درسی در مورد گروه آزمایش اجرا شد.گروه کنترل در فهرست انتظار قرارداده شد و بعد از اتمام جلسات گروه آزمایش و اتمام ارزیابی هر دو گروه مورد مداخله قرار گرفت.دادههای حاصل با استفاده از نرم افزار spss16 و با روش تحلیل کوواریانس مورد تحلیل قرار گرفتند . نتایج پژوهش نشان داد که آموزش کنترل خشم بر خود کار آمدی در ابعاد میل به آغاز گری رفتار و پافشاری در انجام تکالیف موثر می باشد.
کلمات کلیدی: آموزش کنترل خشم با رویکرد شناختی رفتاری، خود کار آمدی، میل به آغاز گری رفتار، پافشاری در انجام تکالیف
مقدمه
مفهوم خود کار آمدی 2از نظریه شناختی - اجتماعی آلبرت بندورا روان شناس مشهور ،مشتق شده است که به باورها و قضاوت های فرد به تواناییهای خود در انجام وظایف و مسئولیت ها اشاره دارد - شولتز و شولتز ،ترجمه سید محمدی ،.خود کار آمدی اعتقاد راسخ فرد است به اینکه می تواند به طور موفقیت آ, میزی رفتارهای ضروری برای تولید نتایج دلخواه را اجرا کند و نیز بیان کننده اعتماد کلی فرد به توانایی خود برای کنترل و تسلط داشتن بر درخواست های محیطی می باشد.
قضاوت ما درباره احساس کار آیی خودمان بر چهار منبع اطلاعات استوار است:موفقیت عملکرد ،تجربیات جانشینی، قانع سازی کلامی و برانگیختگی فیزیولوژیکی و هیجانی.موثرترین منبع قضاوت درباره کارایی ، موفقیت عملکرد است.تجربیات موفقیت آمیز قبلی نشانه مستقیمی از سطح تسلط و شایستگی مادر اختیار می گذارند. موفقیت های قبلی ،توانایی های ما را نشان می دهند و احساس کارایی مارا نیرومند می کنند .شکست های مکرر در کودکی ،احساس کارایی را پایین می آورند.
بسیاری از افراد در رویارویی با مسایل زندگی فاقد تواناییهای لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسایل و مشکلات زندگی روزمره آسیب پذیر کرده است . برخی هنگام روبرو شدن با مسایل و شکست ها ارزیابی درست و منطقی داشته و با موقعیت مقابله می کنند و در مقابل برخی دیگر به جای مقابله سازگارانه با مسایل سعی می کنند روش های مختلف مانند بروز خشم و پرخاشگری و پناه بردن به الکل و مواد مخدر وسایر راهبردهای ناکارآمد از رویارویی با مشکلات اجتناب کنند.
معمولا هر وضعیتی که ما را ناکام می کند باعث ایجاد احساس خشم می شود و همه افراد به نوعی آن را تجربه می کنند.خشم هیجانی است که در همه انسان ها بروز می کند اما باید بدانیم که هیجانی قابل کنترل و بهنجار است که به انسان اجازه نمو و سازگاری می دهد.خشم در اصل هیجان بدی نیست .اما اگر در مسیر صحیحی مدیریت نشود باعث به وجود آمدن مشکلاتی خواهد شد. در صورتی که خشم به طور صحیح مدیریت شود ،به ما انرژی می دهد تا در جهت رسیدن به اهدافمان فعالیت کنیم یا به مسایل و مشکلات رسیدگی نماییم ،در صورتی که متعادل باشد به کنترل اوضاع کمک می کند ،به ما شجاعت می بخشد تا با قاطعیت خواسته های خود را ابراز و دیگران را با دیدگاههای خود آشنا کنیم .
آموزش مدیریت خشم با رویکردی شناختی رفتاری می تواند مداخله ای مناسب برای تغییر نگرش و اعتقادات مولد خشم و آموزش خود گویی های مثبت برای از بین بردن نگرش ناسالم و ارزیابی های منفی از واقغیات و در نتیجه افزایش مهارت در کنترل خشم باشد.تمرکز آموزش شناختی رفتاری بر مبادله رفتار ،آموزش ،مهارتهای ارتباطی و حل مساله و مداخلات شناختی می باشد که موجب بهبود عملکرد فرد می شود.
برنامه های آموزش مدیریت خشم در پی نیاز جامعه برای کاهش پرخاشگری ناشی از خشم ،رو به رشد هستند که تا به امروز بیشتر برنامه های مدیریت خشم که مورد ارزیابی قرار گرفته اند نشانگر اثر بخش و مفید بودن این دوره ها بوده است. در این برنامه ها بر کنترل پاسخدهی هیجانی و تکانشی در برابر امور تحریک آمیز ادراک شده و نیز جرات ورزی ،بیان خشم و شیوه های حل مسئله از طریق پرورش مهارتهای مدیریت بر انگیختگی و باز سازی فرایندهای شناختی تاکید می شود.
رویکرد شناختی رفتاری نوواکو یکی از رویکردهایی است که از آن برای کاهش خشم استفاده می شود. در رویکرد شناختی رفتاری نوواکو ،اساس کاهش پرخاشگری بر بازسازی شناختی و کنترل خشم استوار است.این روش درمانی برای درمان مشکلات خشم و پرخاشگری به کار می رود و عبارت است از نوعی مداخله شناختی رفتاری که از الگوی درمانی به نام ایمن سازی در برابر استرس پیروی می کند.
هدف رویکرد ایمن سازی در برابر کنترل خشم ،به وجود آوردن مهارتهای کنار آمدن است که این مهارتها به این شرح هستند : - الف - پیش گیرنده ،ب - تنظیم کننده ،ج - اجرایی.اهداف کلی آن عبارتند از پیشگیری از وقوع خشم در مواقع ناسازگاری است،توانا ساختن مراجع به اینکه در موقع بروز خشم میزان برانگیختگی خود را تعدیل کند و فراهم آوردن مهارتهای عملکردی مورد نیاز برای ظاهر ساختن برانگیختگی ،این رویکرد درمانی ، سه مرحله یا گام به هم پیوسته دارد :آماده سازی شناختی ،2 - کسب مهارت ،3 - آموزش نحوه به کار بستن آموخته ها ، به نقل از زنگنه ،مختار در داخل و خارج کشور درارتباط با تاثیر درمان آموزش کنترل خشم بر متغیرهای مختلف ،تحقیقات متعددی صورت گرفته است.
پژوهشی در حیطه تاثیر آموزش مهارتهای مدیریت خشم بر کنترل خشم مادران دانش آموزان کم توان ذهنی و دیر آموز انجام داده اند. در این پژوهش شبه تجربی ،46 مادر به روش نمونه گیری در دسترس از دو مدرسه ویژه دانش آموزان کم توان ذهنی و دیر آموز تهران انتخاب و از لحاظ جمعیت شناختی همگن شدند و در دو گروه آزمایشی و کنترل جای گرفتند.داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شد و نتایج نشان داد که آموزش مدیریت خشم بر کاهش خشم و افزایش استفاده از راهبردهای کنترل خشم تاثیر مثبت دارد.
ابویی مهریزی ،به بررسی میزان اثر آموزش مدیریت خشم برمهارتهای خود نظم دهی خشم و تعارضات والد نوجوان پرداخت.این مطالعه به صورت شبه تجربی 30 دختر مقطع راهنمایی به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. نتایج نشان داد گروه مورد ،آموزش مدیریت خشم ،مهارتهای خود نظم دهی خشم را افزایش داد ه و می تواند موجب کاهش تعارضات والد نوجوان شود.
در یک پژوهش شبه تجربی ، یک دوره آموزش مدیریت خشم برای جوانان در مدارس طراحی کردند .نتایج یافته های مختلفی را به همراه برخی از بهبودها در رفتار منفعل ،تعلیقی ها و گوشه گیری ها طی دوره آموزشی نشان دادند Joe کارآیی برنامه مداخله ای کوتاه مدت مدیریت خشم به صورت فیلم تهیه شده بر روی 12 نفر از سربازان آمریکایی شرکت کننده در جنگ عراق مورد ارزیابی قرار داد.نتاایج نشان داد که سربازانی که تحت آموزش اینگونه روان درمانی قرار گرفته بودند نسبت به دیگر سربازان - گروه کنترل - قدرت بیشتری برای کنترل پرخاشگری خود داشتند.
در پژوهش تاثیر و مقایسه دو رویکرد رفتاری - شناختی و روان نمایشی بر کاهش پرخاشگری در دانش آموزان در آناتولی انجام داد. و نتیجه گرفتند رویکرد شناختی رفتاری در کاهش همه مولفه ها ی پرخاشگری به جز کلامی تاثیر داشته و بیش از روان نمایشی در کاهش پرخاشگری موثر است.با عنوان اثر بخشی برنامه مدیریت خشم بر اعضای خانواده های بیماران با اختلالهای ناشی از الکل نشان داد که آموزش منجر به کاهش معنادار نمره ابراز خشم و بهبود مدیریت خشم شده است.
افزون بر این ،اعضای خانواده بیماران گزارش دادند که پس از آموزش ،با افزایش احساس راحتی ،سبک زندگی آنها بهتر شده است . با توجه به مطالب بالا می توان نتیجه گرفت که این روش آموزشی تا حد زیادی توانسته است بر کار آیی و کاهش بسیاری از مشکلات افراد موثر باشد.با توجه به شواهد موجود و فقدان پژوهش اندک در مورد اثر بخشی آموزش کنترل خشم بر خود کار آمدی و ابعاد آن به عنوان یکی از متغیرهای تاثیر گذار در زمینه های مختلف زندگی انسان ،استفاده از نتایج این پژوهش در محیط های درمانی و مشاوره ای و فراهم سازی زمینه ای برای تحقیقات بعدی ،از دلایل انجام این پژوهش است.
