بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر باهدف بررسی رابطه بین یادگیری خودراهبر،خودکارآمدی و سواداطلاعاتی با رفتار تسهیمدانش در بین دانشآموزان پسر مقطع متوسطه ناحیه دو شهر اصفهان در سال تحصیلی 93-94 به روش توصیفی از نوع همبستگی انجام شد.جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دانشآموزان پسر مقطع متوسطه ناحیه دو به تعداد 4995 تشکیل داد که از این میان با اسنفاده از فرمول کوکران و به روش نمونهگیری خوشهای تصادفی تعداد356 نفر برای شرکت در پژوهش حاضر انتخاب شدند.ابزارگردآوری اطلاعات دراین پژوهش 4پرسشنامه یادگیری خودراهبر فیشر و همکاران - 2001 - با 40گویه، پرسشنامه خودکارآمدی شرر ومادوکس - - 1982 با 17گویه، پرسشنامه سواد اطلاعاتی با 18گویه و پرسشنامه تسهیم دانش با 15 گویه بود.
که روایی آن تایید و پایایی آنها نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب معادل 0/78 ، 0/90 ،0/91 و 0/85 به دست آمد.داده های حاصل از پژوهش با استفاده از آمار توصیفیو استنباطی شامل ضریب همبستگی، رگرسیون گام به گام و تحلیل واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .نتایج آزمون فرضیههای اصلی نشان داد که بین یادگیری خودراهبر با رفتار تسهیمدانش - P<0/01 ، - r=0/412،بین خودکارآمدی با رفتار تسهیمدانش - p< 0/ 05، - r=0/060وبین سواد اطلاعاتی با رفتار تسهیمدانش - p<0/01، - r=0/221رابطه معناداری وجود داشت.همچنین نتایج نشان داد که بین بعد رغبت برای یادگیری - p<0/ 01، - r=0/381، بعدخود مدیریتی - p<0/ 01، - r=0/332و بعدخودکنترلی p<0/ 01 - ، - r=0/361با رفتار تسهیم دانش رابطه معنادار وجود داشت.
همچنین بین بعد میل به آغازگری رفتار از خودکارآمدی - p<0/ 05، - r=-0/064، بعد میل به گسترش تلاش برای کارآمد کردن تکلیف از خودکارآمدی p< 0/ 01 - ، - r=-0/228،بعد مقاوم در رویارویی با موانع از خودکارآمدی - p<0/ 05، - r=0/102 با رفتار تسهیمدانش رابطه معنادار وجود داشت.نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد ابعاد رغبت و خودمدیریتی از یادگیری خودراهبرتوان پیش بینیرفتارتسهیم دانش را داشته است.ارتباط بین بعد میل به گسترش تلاش برای کارآمد کردن تکلیف توان پیش بینی رفتارتسهیم دانش را داشته است.بین نظرات پاسخگویان در هر چهار متغیر بر حسب پایه تحصیلی تفاوت معنادار وجود نداشت.
واژگان کلیدی: خود کار آمدی، رفتار تسهیم دانش، سواد اطلاعاتی، یادگیری خود راهبر
مقدمه
امروزه تاکید بر این استکه برون دادهای نظام آموزشی باید توان تفکر نقّادانه ، توان خود راهبری و رفتار منطقی در برابر مسائل پیچیده زندگی را داشته باشد - هاشمیان نژاد،. - 1380امروزه یادگیری خودراهبر رابه عنوان "تمایلی برای در پیش گرفتن راهبردی فعال و خود شروع کننده تعریف میکنند که مربوط به فعالیت ها و موقعیتهای یادگیری مربوط به کار بوده و برای چیره شدن بر موانع یادگیری پافشاری میکند - ریمدونک ، . - 2006 یکی از مفاهیم مهم در یادگیری ، مفهوم یادگیری خود راهبر است . یادگیری خود راهبر به عنوان فرایندی که فراگیران ابتکار و مسئولیت شناسایی نیازهای آموزشی خود، فرموله کردن اهداف یادگیری، دنبال کردن منافع استراتژی های یادگیری و ارزیابی نتایج یادگیری را بر عهده می گیرند، تعریف شده است. منافع یادگیری خود راهبر شامل توسعه ی مهارتها برای تحقیق، تجزیه و تحلیل موثر، استفاده از آموزش و هم چنین افزایش انگیزه و قاطعیت می باشد.
افراد دررابطه با یادگیری خود راهبر افکار متفاوتی دارند. فرهنگ ،تجربه ،پیشینه فکری آنها و همچنین توجه افراد موجود درمحیط اطراف آنها نقش بسیار مهمی دردیدگاه آنها نسبت به این نوع یادگیری دارد - گوگیلمینوو همکاران1،. - 2004 یادگیری خود راهبر به عنوان یک رفتار یادگیری می باشد که راه را برای یادگیری مداوم فراگیران براساس ابتکار خودشان هموارمی سازد .این مدل از یادگیری را می توان به عنوان یک هدف،فرایند یا یک خصوصیتی برای فراگیر درنظر گرفت که براساس سبک یادگیری متغیر می باشد - بادلی2 ،. - 2010 محققان مختلف در نگاه به یادگیری خود راهبر ، ابعاد متفاوتی را شناسایی و معرفی نموده اند. همچنین چندین الگو برای درک یادگیری خود راهبر پیشنهاد شده است. در این پژوهش از سه عامل خود راهبری که شامل خود مدیریتی ، رغبت برای یادگیری و خود کنترلی می باشد استفاده شده است.
راههای مختلفی برای پرورش توانایی افراد از جمله توانایی یادگیری خود راهبر وجود دارد یکی از این راهها خود کارآمدی است. خود کارآمدی یکی از سازه های با اهمیت در زمینه تعلیم و تربیت است دومین جنبه مهم "خود" یا خویشتن از نظر بندورا مفهوم خود کارآمدی است او در سال 1977 این سازه را وارد ادبیات روان شناسی کرد و آن را توانایی ادراک شده ی فرد درانطباق با موقعیت های مشخص دانست - پاجارس3،. - 2002مفهوم خودکارآمدی از نظریه شناختی اجتماعی - بندورا 4، - 1992روانشناس مشهور، مشتق شده است که به باورها یا قضاوت های فرد به توانایی های خود در انجام وظایف و مسئولیت ها اشاره دارد.در چارچوب این مفهوم چنین بیان می شود که افراد با باورهای قوی به تواناییهای خود نسبت به افرادی که به تواناییهای خود تردید دارند،در انجام تکالیف کوشش و پافشاری بیشتری از خود نشان می دهند ودر نتیجه عملکرد آنها در انجام تکالیف بیشتر است - عبداللهی،. - 1385
فردی که خود کارآمدی زیادی داردمعتقداست که می تواند به طور مؤثر با رویدادها و شرایطی که مواجه می شودبرخورد کند.از آنجایی که او در غلبه بر مشکلات انتظار موفقیت دارد، در تکلیف ها استقامت نموده و اغلب در سطح بالایی عمل می کند .این گونه افراد از اشخاصی که خودکارآمدی کمی دارند، به توانایی های خود اطمینان بیشتری داشته و تردید کمی نسبت به خود دارند. آنها مشکلات را چالش می بینند و نه تهدید و فعالانه موقعیت های جدید را جستجو می کنند. خود کارآمدی زیاد، ترس از شکست را کاهش می دهد، سطح آرزو را بالا می برد، و توانایی های مسئله گشایی و تفکر تحلیلی را بهبود می بخشد - شولتز5 ،. - 1381میان انگیزه ی پیشرفت و خود کارآمدی ،رابطه ی تداخلی و تعاملی وجود دارد.معمولاً دانش آموزان با خود کارآمدی بالا به موفقیت های چشم گیری در موقعیت های تحصیلی دست می یابند - بندورا،. - 1986
مطابق گفته های بندورا - - 1997باورهای خودکارآمدی دارای سه بعد می باشند واز نظر سطح ،عمومیت ونیرومندی باهم تفاوت دارندوثابت شده است که این ابعاد نقش مهمی در اندازه گیری خودکارآمدی دارند. شرر و مادوکس - 1982 - 6 ، معتقدند که این مقیاس سه جنبه از رفتار شامل -1میل به آغاز گری رفتار -2 میل به گسترش تلاش برای کارآمد کردن تکلیف و -3مقاوم در رویارویی با موانع را اندازه گیری میکند .به نظر می رسد یکی از راهکارهای ارتقاء خود کارآمدی سواد اطلاعاتی است .تا کنون تعریف های گوناگون از سواد اطلاعاتی ارائه شده است اما فصل مشترک تمام آنها توانایی شناسایی درست منابع اطلاعاتی ، توانایی دسترسی به آنها و توانایی استفاده هدفمند از آنها می باشد.بیشترتعریف های مربوط به سواد اطلاعاتی نیز از سوی انجمن های کتابداری و اطلاع رسانی و شاخه های تخصصی آنها یا کتابدارانی ارائه شده که خود دست اندرکار آموزش بوده اند.
در تعریف های ارائه شده از سواد اطلاعاتی برخی به عناصر رفتاری و برخی دیگر به عناصر شناختی یا مجموعه ای از این عناصر پرداخته اند - پریرخ،. - 1386سواداطلاعاتی توانایی دستیابی،ارزیابی واستفاده ازاطلاعات از انواع گوناگون منابع است - کوستا7،. - 1985 سواد اطلاعاتی وسیله ای برای توانمندی فردی است. این توانمندی در مهارت فرد در تحلیل و اتخاذ تصمیمات محققانه و یا استقلال او در جستجوی حقیقت دیده می شود.سواد اطلاعاتی به فرد توانایی بحث می بخشد.چنین فردی از جستجوی دانش لذت برده و به هیجان می آید.این مهارت نه تنها افراد را برای فراگیری مادام العمر آماده می کند ،بلکه موجب می شود آنها از موفقیت در تامین نیاز های اطلاعاتی لذت ببرند. به علاوه ثمر بخش بودن جستجویی که این افراد برای کسب اطلاعات انجام می دهند تشویقی برای ادامه فراگیری در سراسر زندگیشان خواهد بود - پریرخ،. - 1386
سواد اطلاعاتی مهارتی است که برای بقاء در عصر اطلاعات و فناوریهای اطلاعاتی لازم می باشد.در عین حال و از دیدگاهی کاربردی ،این مهارت شامل مجموعه ای از مهارتهای مشخص تر است که موارد استفاده عینی دارد - دویل1 ،. - 1992سواد اطلاعاتی مفهومی است که در نتیجه تحولات و تغییرات سریع در فن آوری اطلاعات پیدا شده است و مجموعه مهارتهایی می باشد که فرد به منظور ادامه حیات در جامعه اطلاعاتی به آن نیازمند است.این سواد ،قدرت دسترسی موثر به اطلاعات با ارزش ،آگاهی از چگونگی سازماندهی دانش و اطلاعات ،روش های مختلف جستجو،توان تشخیص مشکل و شناخت موثرترین اطلاعات برای رفع آن است.سواداطلاعاتی در جامعه ای که دائم در معرض تغییرات فناوری و همچنین در معرض منابع اطلاعاتی بی شماری قرار دارد لازم به نظر می رسد - طباطبایی،. - 1388 به نظر میرسد افراد با توان یادگیری خود راهبر ، خود کارآمدی و سواد اطلاعاتی قادر به بروز رفتار اشتراک دانش باشند.
تحقیقات حاکی از این مطلب است که مهم ترین مانع اجرای اثربخش مدیریت دانش فقدان فرهنگ تسهیم دانش و عدم درک مزایای بی شمار مدیریت دانش است - رهنورد و صدر ،. - 1388زیرا تسهیم دانش شامل مجموعه رفتارهایی است که تبادل اطلاعات با کمک به دیگران را منجر می شود - کوننلی و کولووی2 ،2003،ص. - 104تغییرات جهان امروز رویکردهای یاد گیری را از سمت سبک های یادگیری سنتی به سمت و سوی سبک ها و راهبر های یادگیری نوین از جمله یادگیری خود راهبر سوق داده است .این مهم اکنون به عنوان رسالتی برای نظام های آموزشی است که چگونه دانش آموزان را به سمت یادگیری خود راهبر سوق داده ، خود کارآمدی آنان را افزایش دهند و رفتار اشتراک دانش را آنها نهادینه سازند .با این حال آنچه به عنوان واقعیت مشهود در جامعه خود نمایی می کند و فرهنگ ملی نیز به نوعی حمایتگر آن است عدم تمایل افراد به تسهیم دانسته های خود با دیگران و در نظر گرفتن دانش به عنوان مزیت رقابتی فردی است .
در رابطه با پژوهش حاضر پژوهشهای چندی صورت گرفته است که به اختصار اشاره می گردد.حسینی و پور اسدی - - 1390مقاله ای تحت عنوان تسهیم دانش و سواد اطلاعاتی: با مروری بر وضعیت مطالعه دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی انجام دادند .در این پژوهش به این نتیجه رسیدند که افزایش مقطع تحصیلی در دانشجویان مصوب افزایش مطالعه درسی و در دانشجویان فراگیر افزایش مطالعه غیر درسی را نشان می دهد . فشرده بودن کلاس های آموزشی 0/84 ، تمرینات نظامی 0/92، سخت گیری فرماندهان و مسئولان 0/61 عوامل مهم کاهش مطالعه دانشجویان است . برنامه ریزی دقیق تر در کلاس های آموزشی و تمرینات نظامی برای داشتن ساعت فراغت بیشتر دانشجویان در اولویت کارها برای افزایش مطالعه دانشجویان می¬باشد.
باقری و همکاران - 1392 - پژوهشی تحت عنوان خود راهبری و مدیریت دانش فردی مدیران انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که رابطه بین ابعاد خود راهبری و مدیریت دانش فردی مدیران ،مثبت و معنا دار است.نجاتی - - 1393پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه بین مدیریت دانش و خود کارآمدی در دانشجویان دانشگاه تبریز انجام داد . نتیجه پژوهش نشان داد که بین مدیریت دانش و خود کارآمدی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد . همچنین از بین ابعاد مدیریت دانش مولفه های تشخیص ، تحصیل ، تسهیم ، بکار گیری و نگهداری دانش با خود کارآمدی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد ولی بین بعد توسعه دانش با خود کارآمدی رابطه وجود ندارد .
از طرفی نتایج پژوهش نشان داد که مولفه های تشخیص، تسهیم و نگهداری دانش قادرند خودکارآمدی را پیش بینی کنند.تشخیص، تسهیم و نگهداری دانش 47 واریانس خودکارآمدی را تبیین نمودند.صالح و مالکی - 1393 - در پژوهشی با عنوان بررسی نقش کیفیت خود کارآمدی سیستم مدیریت دانش و جو سازمانی در فرایند توسعه خدمات جدید در بانک تجارت به این نتیجه رسیدند که خودکارآمدی سیستم مدیریت دانش بر نگرش کارکنان نسبت به تسهیم دانش تأثیر مثبت ندارد و خودکارآمدی مدیریت دانش بر هدف تعامل تسهیم دانش تأثیر مثبت ندارد.
