بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به مطالعه تأثیر ابعاد رضایتمندی زناشویی بر عشق ورزی والدین نسبت به کودک پرداخته است. مسئله اصلی این مطالعه برر سی سهم ابعاد مختلف ر ضایتمندی و مطالعه نقش هر یک از آنها در افزایش ابراز ع شق و علاقه به کودک ا ست. این تحقیق ب صورت تو صیفی- تبیینی و با تکنیک پیمایش انجام شده ا ست. جامعه آماری شامل کلیه زنان و مردان متأهل شهر کرمان در دامنه سنی – 20 40 سال ا ست. نمونه مورد برر سی شامل 300 زوج صاحب فرزند ا ست که حداقل دو سال از آغاز زندگی م شترک شان میگذرد. روش نمونهگیری به صورت خوشهای چندمرحلهای می باشد.
ابزار جمعآوری اطلاعات شامل پرسشنامه رضایتمندی زناشویی انریچ 47) مادهای) و پرسشنامه عشق ورزی محقق ساخته است. تحلیل داده ها با نرم افزار Spss20 انجام شد. طبق یافتههای به دست آمده رضایتمندی زوجین از زندگی زناشــویی قادر به تبیین 30 درصــد از تغییرات مربوط به متغیر وابســته (عشــقورزی به کودک) اســت. در این میان رضایتمندی از روابط جنسی شدیدترین اثر را در عشقورزی به کودک نشان داد (0/637)، پس از آن رضایتمندی از جو خانواده با شدت (0/239) قرار دارد و در نهایت ر ضایتمندی از ساختار شخ صیت هم سر کمترین شدت اثرگذاری را بر ع شق ورزی به کودک ن شان داد .( 0/18) دیگر ابعاد رضایتمندی نظیر رضایتمندی مالی و رضایتمندی حاصل از روابط اجتماعی و شبکه خویشاوندی همبستگی معناداری با ع شقورزی به کودک ندارند. با توجه به نتایج تحقیق لازم ا ست به منظور ارتقاء سلامت روانی کودکان به زوجین لازم ا ست مهارتهای افزایش جذابیت در روابط جنسی و مهارت حل مسئله به زوجین آموزش داده شود.
کلید واژگان: رضایتمندی زناشویی، عشق ورزی به کودک، جو خانوادگی.
مقدمه و طرح مسئله
از آنجا که خانواده یکی از ارکان اصلی جامعه به شمار میرود، روابط زناشویی سهم چشمگیری در سلامت روح و روان اعضای خانواده بازی میکند(حسینیان و همکاران ،.(1384 جامعهشنان متفق القولند که دستیابی به جامعه سالم در گرو سلامت خانواده است و تحقق خانواده سالم مشروط به برخورداری اعضای خانواده از داشتن روابط مطلوب با یکدیگر میباشند . در شرایطی که زوجین با علاقه و دلبستگیهای عاطفی نیرومند، پایدار و متقابل به یکدیگر میپیوندند، روابط و مناســـبات خانوادگی از ثبات و امنیت بالایی برخوردار اســـت(شـــاهی و همکاران، .(121 : 1390 اگرچه این دل ب ستگیها طی مدت زمان زنا شویی با فراز و ن شیبهایی همراه ه ستند، اما لازم ا ست در سرا سر زندگی خانوادگی سطحی از رضایتمندی زناشویی وجود داشته باشند .(Craddoc , 2007: 13) توجه به کانون گرم خانواده با تأکید بر روابط صمیمی میان زوجین موجبات ر شد و پی شرفت روابط خانوادگی و تأمین کننده سلامت روانی کودکان را فراهم میکند. در چنین شرایط ساختاری، تمایل به فرزندآوری، تربیت و نگهداری و ع شق ورزی به کودک از جمله مهمترین اهداف و نیازهای خانواده مح سوب میشود (حسینیان و همکاران، .(16 :1384
امروزه یکی از بغرنجترین مســائل مربوط به خانواده، شــکاف عاطفی بین اعضــاء خانواده اســت که نشــانههای آن را در دو بخش از نظر میگذرانیم: بخش اول مربوط به روابط والدین با کودکان اســـت، ناامیدی نســـبت به آینده موجب کاهش تمایل مادران شـــاغل و دارای تحصیلات بالا به باروری شده است (محمدی و صیفوری، ( 1395؛ خشونت علیه کودکان و تمایل والدین به نگهداشتن کودکان خود برای ساعات طولانی خارج از خانواده از دیگر مصادیق این شکاف عاطفی بهشمار میرود، والدین پس از ساعات طولانی کار بیرون از منزل تمایل دارند با ثبت نام در مهدکودکها و مدارس شبانه روزی، کلاسهای فوق برنامه ف شرده و امثال آنها کودکان خود را به نهادهای آموز شی و پرورشی بسپارند .(Malik, 2010: 68) در چنین شرایطی کودکان در امر آموزش ورودی بالا و در امر مراقبتهای عاطفی ورودی پایینی دریافت خواهند کرد (علیوردینیا و همکاران، .(71 :1391 بخش دوم مربوط به روابط میان زوجین و کاهش رضایتمندی از زندی مشترک ا ست؛ م شکلات و تعارضهای زنا شویی در سالهای اخیر به شکل چ شمگیری افزایش یافته ا ست؛ نگاهی به آمار طلاقهای ثبت شده و متقاضــیان طلاق حتی در جوامع ســنتی و شــهرهای کوچک بیانگر عمق فاجعه اســت. به گفته مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور، ازدواج در 9 ماه نخست سال 1394 نسبت به مدت مشابه سال قبل 3/4 درصد کاهش و طلاق 4/2 درصد افزایش یافته است(خبرگزاری جمهوریت، .(1394
در ســـال 1391 حدود 150 هزار و 324 طلاق در ایران ثبت شـــده اســـت یعنی روزانه 381 زوج از یکدیگربه دلایلی که عموماً خیانت، م شکلات جن سی و مالی عنوان شده ا ست طلاق گرفتند. در ایران افزایش نرخ طلاقهای توافقی (%26) ن شان میدهد متقا ضیان طﻻق از رضایتمندی زناشویی پایینی برخوردار هستند(خبرگزاری ایرنا، .(1393
با توجه به تحقیقات صورت گرفته رضایتمندی زناشویی نیروی تأمین کننده ثبات و امنیت خانواده است و به طور کامل بر کیفیت زناشویی و فرزندپروری تأثیر میگذارد شناسایی عوامل مؤثر بر آن از اهمیت به سزایی برخوردار است. مطالات زیادی در این خصوص صورت گرفته است؛ برخی از محققین سازگاری زوجین را با تشابه خلقیات، میزان تحصیلات، پایگاه اجتماعی، نوع اشتغال، میزان آگاهی های اجتماعی و نگرشهای مذهبی تبیین کردهاند .(Peleg & Dar , 2001) برخی دیگر با تأکید بر نظریات »تفاوت« معتقدند هرچه روحیات و نظام شخ صیتی زوجین متفاوتتر بوده ا ست پذیرش تق سیم کار و ر ضایتمندی زنا شویی بی شتری حا صل شده ا ست( Luckey & et al, .(2016 گذ شته از این مناق شات نظری همه محققان متفق القولند که ر ضایتمندی و سازگاری زنا شویی چه از منبع تفاوت و چه از منبع تشابه حاصل شود، بر روابط والدین با کودک اثر معناداری دارد. موضوع عشقورزی به کودک از مهمترین حقوق کودکان به شمار می رود که سازمان یونیسف بر آن تأکید فراوانی دارد. اگر چه این موضوع در نظر بسیار بدیهی و پذیرفتنی است، اما در مقام عمل مورد غفلت قرار گرفته و در ب سیاری از ک شورها مو ضوع حقوق کودکان در خانواده مورد توجه قرار نمیگیرد. این مطالعه با هدف برر سی شنا سایی رابطه میان رضایتمندی زناشویی و ابعاد مختلف آن با ماهیت عشق ورزی به کودک نوشته است تا به این پرسش پاسخ دهد که کدام یک از ابعاد رضایتمندی زوجین از زندگی خانوادگی سهم بیشتری در عشق ورزی به کودکان در خانواده دارد؟
چارچوب نظری
به منظور تبیین مسئله لازم است مفاهیمی نظیر »عشقورزی به کودک« و »رضایتمندی زوجین« با توجه به رویکردهای نظری مورد بحث و بررسی قرار گیرند. اگرچه محققین مختلفی عشق ورزی به همسر را مورد بحث قرار داده اند اما بندرت عشق ورزی به کودک مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. استرنبرگ برای تبیین مفهوم عشق یک مدل مثلثی (شهوت، صمیمیت، تعهد/ تصمیم) در نظر گرفته است. این نظریه بیان میکند صمیمیت شامل ابراز اح سا سات و اح ساس واب ستگی به یکدیگر ا ست، شهوت شامل علاقه شهوانی زن و مرد به یکدیگرا ست، انرژیای که منجر به ع شق رمانتیک، تماس فیزیکی، جذبه فیزیکی و اح ساس جن سی می شود. تعهد به معنای ت صمیم به وفاداری به همسر میشود. دیگر محققان نظیر فروم، جانسون و مازلو نیز از الگوهای مشابهی سخن میگویند که تنها قادر به تبیین عشق به هم سر ا ست و با آن نمیتوان متغیر ع شق به کودک را سنجید (ا سترنبرگ به نقل بهرامی، .(98 :1386 از این رو در مطالعه حا ضر با استفاده از دو مؤلفه صمیمیت و تعهد/ تصمیم گویههای متناسب با عشق ورزی به کودک استفاده شده است.
از دیگر نظریات تبیینکننده رابطه میان رضایتمندی زناشویی و عشقورزی به کودک نظریه عقلانی– هیجانی الیس است. او معتقد است که اختلال زناشویی به طور مستقیم به اعمال طرف دیگر یا به رفتار همسر مربوط نمی شود بلکه بیشتر به خاطر نظر و عقیدهای است که زن و شوهر در این رفتار دارند، بنابراین این نظریه در رابطه، به افراد توجه دارد. یعنی به جای اینکه تنها تعاملات یا تنها سیستمی که زن و شوهر در آن ه ستند مورد نظر با شد ، این رویکرد افراد را مورد ا صلی در اختلال میداند، اح سا سات و رفتارهای آ شفتهای که در روابط وجودارد صرفاً معلول رفتار غلط یکی از طرفین یا هر دو آنها ا ست. به عبارت دیگر این نظریه پیوسته به احساسات و اعمال زن و شوهر توجه دارد، اما به طور خاص به تفکر هر یک از آنها میپردازد. این تفکر است که درحد وسیعی منجر به خشم و دیگر هیجانات و تعاملات آشفته میشود .(Peleg & Dar,2001:467)
مدل معاملات اجتماعی نای یکی از نظریههای مهم جامعهشناختی در زمینه ازدواج و خانواده که توجیه مناسبی برای روابط رضایت بخش و بالعکس میباشد. طبق این نظریه رضایتمندی زناشویی ریشه مالی دارد، در واقع این نظریه مبتنی بر یک مدل اقتصادی از رفتار انسانی است و فرض اساسی در نظریه فوق این است که روابط با پاداشهای بیشتر و هزینه های کمتر رضایتمندی بیشتری را ایجاد خواهد کرد و دوام بیشــتری خواهند داشــت(فرطوســی، .(89 :1382 شــواهدی وجود دارد که دوام یک رابطه با ســطح کلی پاداشهای موجود مرتبط میباشد. این نظریه اشاره به این مطلب دارد که هرکس منابع شخصی مانند پول، دانش، استعداد، عاطفه و ... دارد که برای پاداش مناسب به دیگران از این منابع اســـتفاده می کند. چنین منابعی میتوانند منابع قدرت در تصـــمیم گیری زوجین باشـــد. نظریه مبادله اجتماعی میتواند به طور گ ستردهای برای کمک به زوجین در موقعیت های دارای تعارض ا ستفاده شود. اکثر درمانهای موفق زنا شویی به حداکثر سازی جنبههای پاداش دهنده روابط و به حداقل رساندن موانع تاکید میکند (برنشتاین، به نقل از پور عابدینی نائیینی، .(1380
از دیگر دیدگاههای جامعهشناختی ژست اسپری است طبق این اصل نظری، ازدواج نظامی است که تمایل به ثبات، سازگاری و هم آهنگی برای رضــایتمندی دارد. این گروه از جامعهشــناســان اغلب روی ثبات و هماهنگی (جو مناســب خانواده) برای حل مشــکلات زندگی تکیه میکنند. ثبات، همان هماهنگی اســـت در حالی که این دو مفهوم می تواند از یکدیگر به کلی جدا باشـــد . انتخاب ثبات به عنوان هدف مطلوب ازدواج، نا شی از پذیرش بع ضی از ارزشهای مربوط به خانواده و ازدواج ا ست. ثبات میتواند نا شی از پذیرش یک هنجار اجتماعی باشد و یا از ارزشهای شخصی حاصل شود.
از طرف دیگر، جامعهشناسان خانواده تاکنون خانواده را جایگاه توافق، تعادل و هم آهنگی فرض کرده اند، که مرتبط با مفاهیمی است که مترادف با ثبات است. ولی اسپری میگوید، بسیاری از ازدواج ها ثبات دارند، ولی بین زن و مرد هم آهنگی و رضــایتمندی وجود ندارد. وتعارضهای دائمی بین آنها دیده می شــود در نتیجه اســپری نوع دیگری از چهارچوب مفهومی را برای مطالعه خانواده پی شنهاد می کند. به این صورت که خانواده به مثابه یک ارگانی سم نی ست که هدفش ر سیدن به هماهنگی یا ثبات با شد. بلکه، گروهی ا ست که در آن منافع افراد باهم در تعارض میبا شد. و در عین حال اتحادها به خاطر هدف های م شترک تثبیت می شــوند. خانواده فرآیندی اســت از کوشــشهای دائم برای حفظ هم آهنگی که ناشــی از یک نظام مبادله و موافقت که قطعی نیســت، که م شکلات در درون آن می تواند مذاکراتی را به وجود آورد، لیکن همی شه می تواند مورد مذاکره مجدد قرار گیرد. ا سپری میگوید: اولاً در این چ شم انداز هم آهنگی خانوادگی بی شتر مجموعهای از م سائل ا ست تا یک و ضعیت بهنجار گروه، حال این سئوال پیش می آید که همکاری منظم اعضای خانواده چگونه امکان پذیر است بنابراین مفهوم اساسی در تجزیه و تحلیل رفتار خانوادگی، بیشتر همکاری است تا انطباق سازش و توافق، ا سپری معتقد ا ست همکاری فرآیندی ا ست که عبارت ا ست از حل یک م ساله و م شکل درون خانواده که ادامه
