بخشی از مقاله
چکيده :
مقدمه و هدف : رفتارهاي نامطلوب از قبيل خشونت ، پرخاشگري و آزارگري دانش آموزان واقعيتي از زندگي مدرسه امروز است . تأثير و اهميت تربيت بدني و ورزش در رشد و شکوفايي دانش آموزان ، سلامتي و شادابي، شکل گيري ابعاد فردي و اجتماعي و اخلاقي خصوصا در کودکان و نوجوانان ، بديهي و روشن است . امروزه در کشور ما بسياري از مردم مانع ورزش کردن فرزندانشان مي شوند، به دليل اين که فکر ميکنند ورزش بر وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي آن ها، اثر نامطلوبي دارد. هدف تحقيق مقايسه وضعيت تحصيلي، رفتار اجتماعي دانش آموزان پسر ورزشکار و غير ورزشکار از ديدگاه دبيران است .
روش شناسي: تحقيق حاضر از نوع توصيفي است و به صورت مقايسه اي و همبستگي انجام گرفته جامعۀ آماري شامل کليه دبيران مرد در ١٦ رشتۀ تحصيلي بودند و تعداد کل آن ها ١٠٧ نفر ميباشد. نمونۀ آماري از ٥ رشتۀ تحصيلي تربيت بدني، زبان انگليسي، ادبيات فارسي، ادبيات عربي و معارف اسلامي انتخاب شدند. از از هر رشته فوق الذکر ٥ نفر دبير به طور تصادفي انتخاب شدند. در کل نمونۀ آماري تحقيق ٢٥ نفر از دبيران بودند. ابزاراندازه گيري تحقيق پرسش نامۀ محقق ساخته بود، دو پرسش نامه مجزا در مؤلفه هاي وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي تنظيم گرديد.
دانش آموزان هر دبيرستان به دو گروه ورزشکار و غيرورزشکار تقسيم شدند و هر دبير در مورد وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي ٥ دانش آموز ورزشکار و ٥ دانش آموز غير ورزشکار به پرسش نامه پاسخ دادند. در مجموع وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي ١٢٥ دانش آموز ورزشکار و ١٢٥ دانش آموز غير ورزشکار مورد مقايسه قرار گرفت . به منظور تجزيه و تحليل داده ها علاوه بر آمار توصيفي از آزمون هاي آماري t استفاده شد. تجزيه و تحليل داده ها با برنامه هاي Spss و Excel انجام گرفت .
يافته ها: با توجه به يافته هاي تحقيق تفاوت معناداري در وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي دانش آموزان ورزشکار و غير ورزشکار مشاهده شد.
نتيجه گيري : براساس نتايج تحقيق ، چون ميانگين نمره هاي وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي در گروه ورزشکاران بالاتر است ، ميتوان نتيجه گرفت که دانش آموزان ورزشکار از وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي بهتري دارند.
واژه هاي کليدي: وضعيت تحصيلي، رفتار اجتماعي، دانش آموز ورزشکار، دانش آموز غير ورزشکار.
مقدمه :
تربيت بدني و ورزش ، مقوله اي است که در هر اجتماعي جايگاه ويژه اي دارد و نقش آن در شکوفايي استعدادهاي مختلف افراد و متعاقب آن تقويت و افزايش ظرفيت هاي اخلاقي، تربيتي، جسماني، ذهني، عقلي، مهارتي، عاطفي و اجتماعي افراد انکارناپذير است تربيت بدني ، بخش تکميلي تعليم و تربيت است که از طريق فعاليت هاي جسماني و بدني به شکوفايي استعدادها کمک ميکند شکوفايي علمي و آموزشي دانش آموزان هنگامي ميسر است که در زمينه هاي مساعدي از سلامت جسمي و روحي، رشد، نشاط و تحرک فرهنگي و تربيتي استوار باشد. انجام اين رسالت در مکان مقدس مدرسه با تنظيم برنامه هاي آموزشي متناسب در حيطه هاي مختلف تربيتي و متناسب با نيازهاي دانش آموزان امکان پذير است (٤).
تربيت بدني و ورزش فرصت مناسبي براي رشد و توسعۀ ابعاد مختلف شخصيتي، شناختي، عاطفي، اجتماعي و رواني ميباشد کودکان و نوجوانان با شرکت در برنامه هاي تربيت بدني و ورزشي به توسعه و پرورش عادات و خصلت هاي نيکو ميپردازند. فعاليت هاي حرکتي و ورزش در مدارس در قالب درس تربيت بدني و ورزش و آموزش نحوة اجراي آن ها برنامه ريزي ميشود و اين درس بيشتر از ساير دروس ميتواند آگاهي، دانش ، قلمرو تصميم گيري، تزکيه نفس و اعتماد به نفس را توسعه دهد.
بزرگان تعليم و تربيت راه هاي مختلفي را براي رشد و تعالي انسان و رسيدن به کمال توصيه نموده اند.
يکي از اين راه ها که مورد تأييد اکثر دانشمندان تعليم و تربيت است ، تربيت بدني و ورزش است . همچنين براي رسيدن به مراتب والاي انساني کودکان ما بايد اعتماد به نفس ، اجتماعي شدن ، تحمل سختي ها، رعايت حقوق فردي و اجتماعي و... را در دوران مدرسه تجربه کنند و ياد بگيرند تا بتوانند يک فرد مؤثر از جنبه هاي مختلف فردي و اجتماعي بوده وحقوق ديگران را محترم بشمارند و اين امور صرفا به وسيلۀ يادگيري امکان پذير نيست مگر اين که به وسيلۀ تمرين و مهارت و قرار گرفتن در وضعيت عملي کسب تجربه کنند .(1)
آگاهي و اعتقاد به وجود ابعاد گوناگون انسان و ارتباط بين آن ها، فلاسفه ، علماي تعليم و تربيت و مربيان را براي اتخاذ روش هاي جامع تر تربيت رهنمون ميسازد و اين جرقه اي ميشود تا از بازي و ورزش براي کمک به تربيت عقلاني نيز بهره گرفته شود.
دو مونتني١در کتاب «آموزش و پرورش ابتدايي» ميگويد: «بازي براي کودکان ، تفريح نيست ؛ بلکه در حقيقت از جديترين کارهاي ايشان است ». با توجه به اين جمله ميتوان دريافت که واقعا ورزش براي کودکان صرفا جنبه تفريح ندارد و تنها تقويت جسم و به عبارت ديگر پرورش تن نيست . ورزش قدرت شناسايي خود، رشد فکري، حرکات موزون ، ابتکار، تقويت مهارت ها، پرورش شخصيت و منش ، حس اعتماد به نفس ، نيروي رهبري، روحيه اجتماعي داشتن و هزاران مسائل ديگر را در کنار پرورش قواي جسمي کودکان فراهم ميآورد.
درس تربيت بدني به علت سازگار بودن با نيازهاي فطري دانش آموزان نقش مهمي در تحقق اهداف تربيتي دارد و همچنين حيطه هاي مختلف تربيتي را پوشش ميدهد و در ابعاد جسماني و رواني و اجتماعي بر دانش آموزان تاثير ميگذارد. همچنين تربيت بدني، جزء ضروري تعليم و تربيت و شامل تجربيات حرکتي برنامه ريزي شده ، انتخاب شده و هدفمند است . اين فعاليت هاي جسماني و حرکتي فرصتي رابراي رشد و تکامل کودکان مطابق با نيازها و علايق شان فراهم مي آورد. اکثر علماي تعليم و تربيت عقيده دارند که کودکان براي رشد مطلوب و توسعۀ قابليت هاي جسماني و فکري خود به فعاليت هاي شديد جسمي و حرکتي نياز دارند، لذا مسابقه و مبارزه هاي ورزشي مشارکت آنان را در اينگونه فعاليت ها تضمين ميکند در واقع ورزش فرصت مي دهد تا افراد بتوانند بدون خطر غريزه و ميل به رقابت و مبارزه خود را ارضا کنند و به بيان خواسته هاي خود تحت شرايط و آيين مسابقه بپردازند و برداشت هاي تربيتي و مطلوب از مبارزه و مسابقه خود به دست آورند؛ زيرا فرد مايل است خود را در مقابل ديگران و خويشتن بيازمايد و در اثر کسب موفقيت ، کوشش هاي ثانوي را شروع کند و به مراحل عالي و تکامل زندگي برسد، متکي به نفس باشد، براي خود و ديگران احترام قائل شود و از اين طريق تواناييهاي خود را بشناسد و آن ها را به طرف ايده آل و مرزهاي انساني سوق دهد (٦).
تربيت بدني و ورزش ، داراي اثرات مفيد بسياري است و به عنوان ابزاري در توسعۀ رشد اخلاقي، فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، پرورشي، سياسي، بهداشتي و... مورد استفاده قرار ميگيرد. بدون شک اين ابزار (تربيت بدني و ورزش ) ميتواند در توسعۀ رشد عاطفي، جسماني، فکري، اخلاقي و اجتماعي افراد جامعه ، نقش بسيار مهمي را ايفا نمايد. فعاليت هاي ورزشي در جهت آمادگي و سلامتي ابزاري بسيار با ارزش است .
فعاليت هاي جسماني مستمر و پيگير نه تنها باعث افزايش آمادگي جسماني ميگردد؛ بلکه باعث توسعۀ سلامتي و بهزيستي مي شود. محيط ورزش و تربيت بدني، فضايي است که در آن تجربه هاي تلخ و شيرين بسيار براي شرکت کنندگان فراهم ميآورد اين تجربيات تغييرات مثبت بسياري را در فرد ايجاد مينمايد.
احترام به بزرگتر و پيشکسوت از جمله مواردي است که در محيط ورزش آموزش داده مي شود. جوانمردي، فروتني، از خود گذشتگي که بدون آن ها موفقيت در کارهاي گروهي غير ممکن است . اين ويژگيها در ورزش و فعاليت هاي گروهي پرورش مييابد. اعتماد به نفس ، خودشناسي، قدرشناسي، کنترل عواطف هيجانات منفي از خصلت هايي هستند که با ورزش تقويت ميشوند. به علاوه نقش جبراني ورزش از ديگر تاثيرات بسيار خوب ، مفيد و با اهميت شرکت در فعاليت هاي ورزشي ميباشد.
به نظر ميرسد اجراي درس تربيت بدني در مدارس و تحقق اهداف تعليم و تربيت از طريق تربيت بدني و ورزش به عوامل و شرايط متعددي بستگي دارد که شناخت ويژگي هاي دانش آموزان بر اساس نظرات دبيران را مي توان يک پيش نياز اساسي در اين زمينه تلقي کرد. ورزش علاوه بر نيرومندي جسم ، تقويت روح و پرورش ذهن را هم به دنبال دارد و در وجود انسان ها همان طور که تن نيرومند و توانا در پيشبرد مقاصد روان هشيار و آگاه و تحقق اراده و خواسته هاي آن ، وسيله و ابزار قدرتمندي به شمار ميرود، روان هشيار و آگاه نيز بدن را در بهترين شرايط پرورانده و با راهنمايي هاي عاقلانه از لطمات و صدمات دنياي شلوغ و ناآرام مصون و محفوظ نگه مي دارد.
دستيابي به اهداف عالي تعليم و تربيت در هر جامعه اي، مستلزم شناخت عوامل تاثيرگذار بر فرآيند رشد و تکامل انسان است . از طرفي در مسير رشد و تکامل انسان بايد استعدادهاي نهفته در درون او را شناخت و باور کرد. بهترين محيط براي تحقق اين موضوع ، مدرسه است و بهترين دوره براي باور کردن نيز دورة نوجواني و جواني و از بهترين وسايل براي شکوفايي آن ورزش و بازي است (٥).
براي توسعۀ امروز و فرداي کشور عزيزمان ورزش را براي همه مقاطع تحصيلي تا پايان تحصيلات دانشگاهي جدي بگيريم و در همه مقاطع تحصيلي ورزش يک واحد درسي اجباري شود. معلم ورزش ارزش پيدا کند. نمرة ورزش با نمره فيزيک و شيمي و رياضي نه تنها برابري بلکه ارجحيت پيدا کند و جدي با آن برخورد شود. چون فيزيک و شيمي و رياضي با پايان تحصيلات تقريبا از مسير زندگي فردي افراد خارج مي شود؛ ولي ورزش و آثار ورزش تا دم مرگ با او همراه است (رضايي، مريم ١٣٨٥).
شناخت ويژگيهاي دانش آموزان با استفاده از نظرات دبيران در تربيت بدني و ورزش به مسؤولان و برنامه ريزان در مدارس کمک ميکند تا بر اساس اصول علمي و برنامه ريزي درسي و نيازهاي آنان ، فعاليت ها و تمرينات اثربخشي را براي دانش آموزان تدارک ببينند (٢). امروزه در کشور ما بسياري از مردم مانع ورزش کردن فرزندانشان مي شوند، به دليل اين که فکر ميکنند ورزش بر وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي آن ها، اثر نامطلوبي دارد. از طرفي مسؤولين آموزش و پرورش معتقدند براي اجراي کمي و کيفي درس تربيت بدني بايد تلاش کرد؛ چون در پيشرفت تحصيلي و وضعيت رفتاري دانش آموزان ، نقش تعيين کننده اي دارد.
همچنين اگر به تربيت بدني آموزشگاه ها با ديدي واقع بينانه توجه شود، ملاحظه خواهد شد که فعاليت هاي آن ها در تمرين و تربيت تيم هاي ورزشي و شرکت در مسابقات بين آموزشگاهي محدود ميشود و با توجه به اين که فلسفۀ وجودي تربيت در آموزشگاه ها، کمک به رشد و تکامل انسان در همۀ ابعاد وجودياش است ، تربيت بدني در صورتي مي تواند جايگاهش را در سيستم آموزش و پرورش حفظ کند که همسويي خود را با اهداف ديگر تعليم و تربيت نشان دهد.
هدف از انجام تحقيق مقايسۀ وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي دانش آموزان ورزشکار و غير ورزشکار پسر دبيرستان هاي شهرستان رامسر از ديدگاه دبيران بود.
روش شناسي:
تحقيق حاضر از نوع تحقيقات توصيفي است و به صورت مقايسه اي و همبستگي انجام گرفته و محقق سعي کرده است با مقايسۀ نگرش دبيران رشته هاي مختلف تحصيلي تاثير تربيت بدني و ورزش را بر وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي دانش آموزان پسر ورزشکار و غير ورزشکار مقطع دبيرستان بررسي نمايد.
جامعۀ آماري پژوهش :
جامعۀ آماري تحقيق ، شامل کليۀ دبيران مرد دبيرستان هاي شهرستان رامسر بود و تعداد کل آن ها ١٠٧ نفرند و در ١٦ رشتۀ تحصيلي در سال ٨٧ـ ١٣٨٦تدريس ميکردند.
نمونۀ آماري پژوهش : دبيران
از بين دبيراني که در شانزده رشتۀ تحصيلي تدريس مي کردند، پنج رشتۀ تحصيلي تربيت بدني، زبان انگليسي، ادبيات فارسي، ادبيات عربي و معارف اسلامي انتخاب گرديد. علت اين انتخاب اين بود که اين دروس به طور مشترک در کليۀ رشته هاي تحصيلي دبيرستاني تدريس ميشود. سپس از هر رشتۀ فوق الذکر،
٥ نفر دبير به طور تصادفي به عنوان نمونۀ آماري انتخاب شدند که جمع نمونۀ آماري اين تحقيق ٢٥ نفر از دبيران بودند. لازم به توضيح است که از بين دبيرستان هاي شهرستان رامسر ٥ دبيرستان به طور تصادفي انتخاب شدند و از هردبيرستان يک نفر دبير از هر رشتۀ تحصيلي (تربيت بدني، زبان انگليسي، ادبيات فارسي، ادبيات عربي و معارف اسلامي ) انتخاب شدند. جامعۀ آماري دبيران اين ٥ رشته و نمونه هاي انتخاب شده در جدول (١) قيد شده است .
جدول ١. جامعه و نمونۀ آماري منتخب
رديف رشتۀ تحصيلي جامعۀ آماري نمونۀ آماري
1 تربيت بدني ١٧ نفر 5
2 ادبيات فارسي ١٣ نفر 5
3 ادبيات عربي ٩ نفر 5
4 زبان انگليسي ٨ نفر 5
5 معارف اسلامي ٩ نفر 5
مجموع 56 25
نهايتا از بين دانش آموزان دبيرستان هاي موجود دانش آموزان ورزشکار و غير ورزشکار (از هر دبيرستان ٢٥ دانش آموز ورزشکار و ٢٥ دانش آموز غير ورزشکار) بر اساس نمرات درس تربيت بدني و نظر دبير ورزش مربوطه انتخاب شدند به اين ترتيب هر دبير در مورد وضعيت تحصيلي ٥ دانش آموز ورزشکار و ٥ دانش آموز غير ورزشکار وهمچنين در مورد رفتار اجتماعي ٥ دانش آموز ورزشکار و ٥ دانش آموز غير ورزشکار پرسش نامه را تکميل نمود. و در مجموع وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي ١٢٥ دانش آموز ورزشکار با وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي ١٢٥ دانش آموز غير ورزشکار با استفاده از نظرات دبيران مورد مقايسه قرار گرفت .
جدول ٢. جامعه و نمونۀ آماري دانش آموزان
رديف اسامي مدارس متوسطه تعداد کل دانش آموزان تعداد دانش آموزان منتخب در دو گروه
ورزشکار غير ورزشکار
1 هنرستان الهيان 178 25 25
2 دبيرستان فريد 332 25 25
3 دبيرستان امام خميني (ره ) 333 25 25
4 دبيرستان شاه نظري 185 25 25
5 هنرستان شهيد کوزه گر 157 25 25
مجموع 1185 125 125
ابزار اندازه گيري و روش هاي جمع آوري اطلاعات :
ابزاراندازه گيري تحقيق پرسش نامۀ محقق ساخته بود دو پرسش نامه در مؤلفه هاي وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي تنظيم گرديد و هر پرسش نامه در دو رديف که يک رديف دانش آموز ورزشکار و رديف ديگر دانش آموز غير ورزشکار را مورد نظرسنجي قرار داد. قبل از توزيع پرسش نامه ها بين دبيران و براي اين که محقق اطمينان حاصل کند که دبير پاسخ دهنده به پرسش نامه ، دانش آموزان ورزشکار و غير ورزشکار را مي شناسد، با اخذ ليست دانش آموزان کلاس هاي اول ، دوم و سوم هر دبيرستان از آموزش مدرسه ، اين ليست در اختيار معلم تربيت بدني قرار داد. معلم تربيت بدني با توجه به ليست نمره هاي درس تربيت بدني اين دانش آموزان و شناختي که از آن ها داشت ، دانش آموزان ورزشکار را انتخاب نمود. از اين رو، ليست هاي اسامي دانش آموزان به دو ليست ورزشکار و غير ورزشکار تبديل شد؛ سپس محقق با همراه داشتن اين ليست ها به هر دبير مراجعه کرد و از ايشان درخواست نمود تا ٥ نفر از دانش آموزان هر ليست را که آشنايي کافي دارد انتخاب نمايد
