بخشی از مقاله
مقایسه مهارتهای سرسختی ذهنی در دانشجویان دختر و پسر ورزشکار و غیر ورزشکار
چکیده: امروزه، عملکرد مطلوب ورزشکاران حاصل ترکیب عوامل مختلف شامل آمادگی جسمانی و روانی است.هدف از اجرای پژوهش حاضر مقایسه مهارتهای سرسختی ذهنی در دانشجویان دختر وپسرورزشکار و غیر ورزشکار بود. روش پژوهش استفادهشده از نوع تحقیقات کاربردی و علی-مقایسهای بود. برای این منظور تعداد120 نفر از دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار (میانگین سنی،25/00و انحراف استاندارد،(3/00رشتههای مختلف ورزشی بهصورت داوطلبانه انتخاب شدند. . شرکتکنندگان پرسشنامه سرسختی ذهنی گلبی و شیرد((SMTQ 2009 رابه منظور اندازهگیری سرسختی ذهنی تکمیل کردند. برای تحلیل دادههای جمع-آوری شده از روشهای آماری در دو سطح توصیفی و استنباطی استفاده شد. آمار توصیفی شامل )میانگین و انحراف استاندارد( و همتا سازی گروهها در متغیرهای دموگرافیک بود. در سطح آمار استنباطی شامل تحلیل واریانس دوطرفه)2 [ورزشکار و غیر ورزشکار)2× )زن و مرد)] استفاده شد. یافتههای پژوهش حاکی از وجود رابطه مثبت معنادار بین سرسختی ذهنی و جنسیت بود بهطوریکه سرسختی ذهنی در دختران بیشتر از پسران بود((p=0/002، اما بین سرسختی ذهنی و ورزشکار بودن یا نبودن هیچ رابطه معناداری به دست نیامد(.(p=0/07سرسختی ذهنی با توجه به نوع جنسیت می تواند تغییر کند درحالی که با توجه به سطوح ورزشکار بودن یا نبودن ممکن است تغییر کند اما این تغییر چندان معنادار نخواهد بود، که این موضوع با توجه به نوع رشته وسطح ورزش ممکن است تغییر کند.
کلمات کلیدی: سرسختی ذهنی، دانشجویان دختر ورزشکار و غیر ورزشکار،دانشجویان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار
مقدمه
روانشناسی ورزشی از رشتههایی است که بهمنظور گسترش کارایی و عملکرد ورزشکاران در دهههای گذشته رونق فراوانی گرفته است. با پیشرفت علم روانشناسی ورزشی، بحث مهارتهای روانی بهموازات مهارتهای جسمانی در عملکرد ورزشی از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. بسیاری از روان شناسان ورزشی، مربیان و ورزشکاران در سالهای اخیر بر آمادهسازی روانی توجه و تأکید هر چه بیشتری میکنند. بهطورکلی اجرای بهینه مهارتهای ورزشی به وجود سه نوع آمادگی جسمانی، مهارتی و روانی وابسته است
.سرسختی ذهنی 1 یکی از سازههای روانشناختی است که بهمنظور تبیین تفاوت در عملکرد ورزشکاران توجه زیادی را به خود جلب کرده است (چن و چسمن2،.(2013 تأثیرگذارترین فرد در حیطه سرسختی ذهنی جیم لوهر (1982)3 بود. او توسط برخی محققان به خاطر تحقیقات گستردهای که با ورزشکاران انجام داد بهعنوان پدر تحقیق درزمینه سرسختی ذهنی، عامهپسند کردن و اعتبار بخشیدن به این اصطلاح، یاد میشود. او معتقد است که 50 درصد از موفقیت در زمینه ورزش به دلیل فاکتورهای روان شناختی یعنی سرسختی ذهنی است. بسیاری از دانشگاهیان و تمرین کنندگان ورزشی سرسختی ذهنی را توانایی مقابله با سختی و انجام عملکرد بهتر در شرایط استرسزا بیان کردهاند.(گوچیاردی4،2015؛ هاردی1،(2014 اتفاقنظر کلی در میان محققان روان شناسی ورزشی وجود دارد،
مبنی بر اینکه سرسختی ذهنی ساختار چندبعدی مهمی است که با موفقیت در عملکرد و نتیجه ورزشی مرتبط میباشد(کراست2،2008؛ جونز3و همکاران، 2008؛ شیرد4، .( 2010 بیشترین ویژگیهایی که برای سرسختی ذهنی در نظر گرفتندشامل خودباوری باثبات، غلبه مؤثر بر فشار و شدت، برگشت به حالت اولیه، پیشرفت کردن در تنش، متعهد بودن و داشتن مهارتهای تمرکز عالی میباشند (کنوتن و همکاران5، 2010؛ کراست،2008؛ شیرد،(2010 باوجوداین، تعریف جامع و یکدستی برای این سازه ذهنی ارائه نشده است. درمجموع میتوان گفت سرسختی ذهنی عبارت است از: توانایی مقابله با فشارها، سختیها، عبور از موانع و شکستها، تمرکز بر هدف، حفظ و کسب آرامش پس از شکست، اجرای باثبات در سطوح بالای رقابتی و رقابتجویی. همچنین سرسختی ذهنی مهارتی است که ورزشکاران را قدرتمند می کند و سبب میشود در موقعیتهای دشوار و پرفشار ازجمله تمرین، رقابت و پس از رقابت موفق عمل کنند ( جونزو همکاران،.(2002رابطه میان سرسختی ذهنی و جنسیت در ورزشکاران خیلی کم موردتوجه قرارگرفته است. مطالعات نشان میدهد در سرسختی ذهنی، مؤلفههای اطمینان و کنترل نسبت مردان بالاتر از زنان بود (نیکولز و همکاران، 2009؛ شرد و همکاران، 2009؛ گربر و همکاران،.(2012 یافتهها بهطورکلی نشان میدهد که مردان خیلی بیشتر از زنان در تواناییهای ورزشی اعتمادبهنفس دارند. (کاتیسکاس6، 2009 کارن ؛ ویلیامز7،1994؛ تود و کنت (20038
هرچند مطالعات دیگر نیز نشان دادهاند که رابطه میان سرسختی ذهنی با جنسیت رابطه آشکاری ندارد (کراست، 2009 ، کراست و آزدی (2010 دلیل این تفاوتها بهخوبی فهمیده نشده است. اما تفاوتدر فرایندهای اجتماعی شدن احتمالاً نقش مهمی دارد. مانند اینکه زنان بهطور فیزیکی کمتر با موقعیتهای رقابتی مواجه میشوند (بول، 2005، فرد اریکسون و هاریسون .( 2005 نیکولز 9و همکاران (2009) یافتند که مردان نمره بالاتری در سرسختی ذهنی و چهار مؤلفه، چالش، کنترل هیجانات، کنترل زندگی و توانایی اعتماد نسبت به زنان داشتند.
مارچانت (2009) بیان کرد که سرسختی ذهنی مفهومی است که درزمینه هایی مانند، ورزش، شغل و امور نظامی بکار میرود و چنین علاقهای برای مطالعه سرسختی ذهنی خیلی تعجبآور نیست زیرا فرض شده است که ویژگیهای زیر بنایی سرسختی ذهنی با افزایش عملکرد و موفقیت مرتبط است. گربر10 و همکارن (2012) بیان کردند که سرسختی ذهنی بخشی از گفتگوهای روزمره جوانان است بنابراین کمتر در منابع دانشگاهی نسبت به سایر سازههای روانشناختی مانند سرسختی و احساس پیوستگی بکار میرود. آنها در افراد دبیرستانی و دانشگاهی یافتند که سرسختی ذهنی رابطه میان استرس بالا و علائم افسردگی را کاهش میدهد و همچنین بیان کردند که افرادی که فعالیت بدنی متداولی داشتند، اغلب سرسختی ذهنی بالاتری را نسبت به افرادی که فعالیتی نداشتند،نشان دادند.این ذهنیت از سرسختی ذهنی میتواند روشی باشد که نشان دهدفعالیت بدنی و ورزش میتواند بر سلامت روان افراد تأثیر داشته باشد.نیولند (2013)عملکرد بسکتبالیستهارا از روی سرسختی ذهنی آنان پیشبینی کرد و به این نتیجه رسیدکه سرسختی مردان بیشتر از زنان میباشد. مطالعات صورت گرفته در زمینه سرسختی ذهنی بیانگر اهمیت موضوع جهت توسعه مهارتهای ورزش در شرایط مختلف میباشد. برای نمونه فرخی و همکاران((1390 سرسختی ذهنی زنان و مردان ورزشکار رشتههای تماسی و غیر تماسی در سطوح مختلف مهارتی را مورد مقایسه قراردادند و به این نتیجه رسیدند که اثرهای اصلی جنسیت، نوع رشته ورزشی و سطوح مختلف مهارت، هر یک بهتنهایی آثاری معنیدار بر میزان سرسختی ذهنی ورزشکاران دارند به طوریکه سرسختی ذهنی مردان ورزشکار از زنان ورزشکار، رشتههای تماسی از غیر تماسی و ورزشکاران نخبه نسبت به ورزشکاران غیر نخبه و مبتدی بهطور معنیداری بیشتر بود.در اکثر تحقیقاتی که سرسختی ذهنی در بین ورزشکاران با سطوح مهارتی متفاوت را بررسی کردهاند نتایجی متناقض درباره میزان و جهت تفاوتها گزارششده است (لوهر،1998؛میدلتونو همکاران،2004؛نیکولز،(2009در عین حال بررسی و مقایسه این صفت در بین دو جنس زن و مرد و ورزشکار و غیر ورزشکار بودن تحقیقات کمی را به خود اختصاص داده است(کوآن و روی،2007؛نیکولز،.(2009 بنابراین با توجه به کمبود و تناقض یافتههای پژوهشی هدف از این پژوهش، مقایسه سرسختی ذهنی در ورزشکاران و غیر ورزشکاران با توجه به جنسیت بود.بنابراین سؤال تحقیق عبارت است از : آیا تفاوت بین مهارتهای سرسختی ذهنی در دانشجویان دختر وپسرورزشکار و غیر ورزشکار معنادار است؟
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و روش علی -مقایسهای میباشد.جامعه آماری این تحقیق را نمونهای از 120 دانشجوی دختروپسر ورزشکار و غیر ورزشکار با (میانگین سنی،25/00و انحراف استاندارد،(3/00که در سال تحصیلی 94-95 در دانشگاه علامه طباطبایی(تهران) مشغول به تحصیل بودند،تشکیل دادند. با توجه به تعریف دانشجویان ورزشکار پسر شامل دانشجویان(کارشناسی و کارشناسی ارشد)که عضو یکی از تیمهای (فوتبال، فوتسال، والیبال، بسکتبال، شنا، بدمینتون، تنیس روی میز، تکواندو، جودو، کشتی آزاد و فرنگی)بودند. دانشجویان ورزشکار دختر شامل دانشجویان(کارشناسی و کارشناسی ارشد)که عضو یکی از تیمهای (فوتبال، فوتسال، والیبال، بسکتبال، شنا، بدمینتون، تنیس روی میز، تکواندو، جودو،) بودند. دانشجویان غیر ورزشکار دختر و پسر شامل دانشجویان(کارشناسی و کارشناسی ارشد)که عضو هیچیک از تیمهای ورزشی نبودند و هیچ نوع ورزشی انجام نمیدادندکه با یکدیگر ازلحاظ سن، سطح تحصیلات ، وضعیت تأهل همتاشده بودند.
از پرسشنامه سرسختی ذهنی 1 (SMTQ) گلبیو شیرد (2009) استفاده شد. پرسشنامه SMTQ که تنها ابزار اختصاصی سنجش سرسختی در ورزش میباشد. 3 عامل اصلی اطمینان، استواری و کنترل را عوامل کلیدی سرسختی ذهنی ارزیابی میکند و محققان مذکور بر این باورند که این سه عامل اصلیترین خصوصیات ورزشکاران و مربیان شاخصی بوده است که دارای ذهنی بادوام و پایداری بودهاند. این پرسشنامه 14 سؤال دارد که 6 سؤال آن عامل اطمینان، 4 سؤال آن عامل پایداری و 4 سؤال دیگر آن عامل کنترل را میسنجد و هر سؤال دارای 5 گزینه پاسخ بر اساس مقیاس لیکرت (ازکاملاً نادرست تا کاملاً درست) است. روایی و پایایی این پرسشنامه به صورت کامل تأییدشده است بهطوریکه ضریب آلفای کرونباخ خرده مقیاسهای اطمینان، پایداری و کنترل به ترتیب 0/80 و 0/84 و 0/71 گزارش شد. روایی پرسشنامه نیز از طریق تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی مورد تأیید قرار گرفت. روایی و پایایی این پرسشنامه بهطور کامل تأیید و ضریب آلفای کرونباخ برای خرده مقیاسهای آن از 0/71 تا 0/80 گزارششده است. روایی این پرسشنامه از طریق تحلیل عاملی تأییدی و اکتشافی تأیید شد (شیرد و همکاران،.(2009 روایی و پایایی این پرسشنامه روی نمونهای ایرانی تأییدشده است. ضریب ثبات زمانی این پرسشنامه با استفاده از روش آزمون - آزمون مجدد برای خرده مقیاسها از 0/78 تا 0/85 و ضریب همسانی درونی، با استفاده از طریق آلفای کرونباخ از 0/73 تا 0/83 به دست آمد. علاوه بر این، نسبت روایی محتوا برابر 0/83 و شاخص روایی محتوا برای معیار سادگی، اختصاصی بودن و وضوح به ترتیب برابر با 0/85، 0/87 و 0/85 بهدستآمده است که نشاندهنده مکفی بودن روایی محتوایی پرسشنامه سرسختی ذهنی ورزشی برای استفاده از تحقیقات داخلی است (فرخی و همکاران،.(1390
شرکتکنندگان از طریق آگهیهایی که در محل تمرینات، مسابقات و در اماکن ورزشی سطح دانشگاه وجود داشت بهصورت تصادفی طبقهای انتخاب شدند .اطلاعات مختصری در رابطه با پژوهش و همچنین درخواست شرکت در پژوهش برای ورزشکارانی که در سطوح رقابتی فعالیت داشتند در آگهیها قید شد و پس از اعلام آمادگی شرکتکنندگان برای حضور در انجام این پژوهش ، فرمهای رضایت برای شرکت در پژوهش پیش از جمعآوری دادهها توسط آنها تکمیل شد.سپس پرسشنامه سرسختی ذهنی برای تکمیل به آنها تحویل داده شد .در این حین هرگونه سؤال یا مشکل در فهم سؤالات که برای آنها پیش میآمد توسط پژوهشگر پاسخ داده میشد .دادهها در محیطهای مختلف که شرکتکنندگان احساس راحتی بیشتری داشتند، جمعآوری شد.
روش آماری
برای تحلیل دادهها از روشهای آماری در دو سطح توصیفی و استنباطی استفاده شد. آمار توصیفی شامل ( میانگین و انحراف استاندارد) و همتا سازی گروهها در متغیرهای دموگرافیک بود. در سطح آمار استنباطی از تحلیل واریانس دوطرفه استفاده شد. تحلیلها به-وسیله نرمافزار اس پی اس اس نسخه22 انجام شد.
یافتهها
جدول زیر مقادیر میانگین و انحراف استاندارد مربوط به جنسیت و ورزشکار بودن و نبودن و سن بهکاررفته در این پژوهش را نشان میدهد.
نتایج تحلیل واریانس دوطرفه اثر عامل اصلی (ورزشکار بودن یا نبودن)را معنیدار نشان نداد،
[F(1 , 116) = 30/15 , P=0/07]
اما اثر جنسیت را معنیدار نشان داد، [F(1 , 116) = 30/15 , P=0/07]
نتایج تست تعقیبی میزان سرسختی ذهنی در دختران را بیشتر از پسران نشان داد (P=0/002)
طبق (جدول (1سرسختی ذهنی در دختران بیشتر از پسران می باشدوطبق( جدول (2بین سرسختی ذهنی ورزشکاران وغیر ورزشکاران تفاوت معناداری وجود نداشت.
