بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر پیشتیمار با سالیسیلیک اسید بر برخی ویژگیهاي گیاهچهاي جو - رقم ریحان - تحت تنش شوري آزمایشی در شرایط آزمایشگاه انجام گرفت. فاکتورها شامل سه سطح شوري - صفر،90 و 180 میلی مولار - NaCl، پیشتیماربا سالیسیلیک اسید در 5 سطح - صفر یا هیدروپرایم، 700 ، 1400، 2100 و 2800 میکرومولار - و بذر تیمار نشده یا شاهد بود.شوري موجب گردید تا طول ریشهچه و ساقهچه و وزن خشک ریشهچه و ساقهچه کاهش یابد. ولی کاربرد سالیسیلیک اسید موجب افزایش این صفات گردید. از سوي دیگر، غلظتهاي بالاي سالیسیلیک اسید اثر ممانعت کنندگی را نشان دادند. نتایج نشان میدهد هومون سالیسیلیک اسید در غلظتهاي مشخصی اثرات مطلوب و مناسبی را در کارکردهاي گیاهی نشان میدهد ولی در فراتر از این مقدار میتواند به عنوان عامل محدود کننده رشد ظاهر شود.
واژگان کلیدي: ، ساقهچه، شوري، ریشهچه ، وزن خشک.
مقدمه
جو - Hordum vulgare L. - یکی از قدیمیترین گیاهان زراعی است که پیشینهي کشت آن به پنج تا هفت هزار سال پیش از میلاد میرسد - 3 - شوري تنش غیر زیستی اثرگذار رایجی است که به طور جدي تولید محصول را در بعضی از قسمتهاي جهان و همچنین ایران به خصوص در نواحی خشک و نیمهخشک تحت تأثیر قرار میدهد - 2 - اگرچه تنش شوري در تمام مراحل رشدي گیاه میتواند رخ دهد اما با توجه به اینکه استقرار اولیه گیاه در عملکرد نهایی تأثیر زیادي دارد تنش شوري در مرحله گیاهچهاي براي گیاه میتواند بسیار مضر باشد - 4 - سالیسیلیک اسید یکی از ترکیبات فنولی است که در گیاهان تولید میشود.
ترکیبات این گروه میتوانند به عنوان تنظیم کننده رشد عمل کنند و بسته به غلظت بکاررفته بر روي گیاه، گونه، دوره رشدي و شرایط محیطی، تأثیرات متفاوتی را از نظر فرآیندهاي مختلف فیزیولوژیک نظیر شروع برخی فرآیندها و ممانعت برخی دیگر میگذارد . - 1 - با توجه به اهمیت بالاي جو و درصد بالاي اراضی شور در کشور، یافتن راهکارهاي افزایش مقاومت به شوري ضروري به نظر میرسد. بنابراین استفاده از بذرهایی با قدرت اولیه بالا در این مناطق میتواند سبب افزایش عملکرد گردد. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر پرایمینگ با سالیسیلیک اسید بر مقاومت به شوري و افزایش شاخصهاي رشدي جو - رقم ریحان - تحت تنش شوري انجام شد.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژي بذر دانشگاه زنجان اجرا گردید. فاکتورها شامل سه سطح شوري - صفر،90 و 180 میلی مولار - NaCl، پیشتیمار با سالیسیلیک اسید در 5 سطح - صفر یا هیدروپرایم، 700 ، 1400، 2100 و 2800 میکرومولار - و بذر تیمار نشده یا شاهد بود. جهت انجام پرایمینگ بذرها به مدت 12 ساعت تحت تیمارهاي مختلف سالیسیلیکاسید قرار گرفتند. سپس به مدت 24 ساعت در دماي اتاق خشکانده شدند و پس از ضدعفونی در بین دو لایه کاغذ صافی قرار گرفتند. جهت اعمال تنش شوري غلظتهاي تعیین شده NaCl آماده و جهت آبیاري مورد استفاده قرار گرفتند. 7روز پس از جوانهزنی طول ریشهچه، طول ساقهچه و وزن خشک ریشهچه و ساقهچه اندازه گیري شد.
نتایج و بحث
براي تمامی صفات اندازهگیري شده تجزیه واریانس دادهها تاثیر معنیدار سالیسیلیک اسید را نشان داد - جدول . - 1 همچنین شوري در مورد صفات طول ریشهچه و ساقهچه، وزن خشک ریشهچه و ساقهچه و اثر متقابل شوري و پرایمینگ با سالیسیلیک اسید نیز بر صفات طول ساقهچه و ریشهچه و وزن خشک ساقهچه معنی دار بود.بیشترین طول ریشهچه در شرایط عدم شوري متعلق به تیمار 2100 میکرومولار سالیسیلیک اسید بود که تفاوت معنیداري با
1400 و 700 میکرومولار نداشت اما با شاهد بدون پرایم در سطح احتمال 5 درصد متفاوت بود - جدول . - 2 بیشترین طول ریشهچه در سطح شوري 90 میلی مولار به تیمار 1400 میکرومولار سالیسیلیک اسید تعلق گرفت که از لحاظ آماري با شاهد - بدون پرایم - و هیدروپرایم متفاوت بود. بیشترین طول ریشهچه در شرایط شوري 180 میلی مولار نیز مربوط به تیمار 2100میکرومولار سالیسیلیک اسید بود که البته تفاوت معنیداري را با شاهد بدون پرایم نشان نداد. در واقع کاربرد سالیسیلیک اسید در شرایط شوري شدید 180 - میلی مولار - تاثیر چندانی بر افزایش طول ریشهچه نداشت.
نتایج مقایسه میانگین طول ساقهچه - شکل - 2 بیانگر آن است که در هر سه سطح شوري بیشترین طول ساقهچه مربوط به تیمار 2100 میکرومولار سالیسیلیک اسید بود. البته این غلظت در سطح شوري 180 میلی مولار اثر معنی داري را نسبت به شاهد بدون پرایم نشان نداد.اثر متقابل شوري و پرایمینگ با سالیسیلیک اسید تاثیر معنیداري بر وزن خشک ریشهچه نداشت - جدول . - 1 با این حال پرایمینگ با سالیسیلیک اسید وزن ریشهچه را در هر سه تیمار شوري افزایش داد. به طوري که در هر سه تیمار شوري بیش ترین وزن ریشهچه مربوط به تیمار 2100 میکرومولار سالیسیلیک اسید بود که تنها در شرایط شوري شدید 180 - میلی مولار - تفاوت معنیداري در مقایسه با شاهد نشان داد. وزن خشک ساقهچه نیز همچون وزن خشک ریشهچه با افزایش سطح شوري کاهش پیدا کرد. در شرایط عدم تنش شوري بیشترین وزن خشک ساقهچه مربوط به تیمار 2100 میکرومولار سالیسیلیک اسید بود که با شاهد در سطح احتمال 5 درصد متفاوت بود.
اما تفاوت معنیداري با 700 و 1400 میکرومولار سالیسیلیک اسید در این سطح شوري نشان نداد - جدول . - 2 بیشترین وزن خشک ساقهچه در شرایط شوري متوسط 90 - میلی مولار - متعلق به تیمار 1400 میکرومولار سالیسیلیک اسید بود که با شاهد در یک سطح آماري قرار گرفت. همچنین سالیسیلیک اسید در شرایط شوري شدید 180 - میلی مولار - نیز تاثیر افزایشی بر وزن خشک ساقهچه گذاشت به طوري ملاحظه شد بیشترین وزن خشک مربوط به تیمار 2100 میکرومولار سالیسیلیک اسید بود و در سطح احتمال 5 درصد با شاهد تفاوت داشت. اثراتمثبت سالیسیلیک اسید بر رشد را میتوان به علت تأثیر آن بر سایر هورمونهاي گیاهی دانست. بطور مثال در گندم سالیسیلیک اسید موجب تغییر در تعادل هورمون هاي اکسین، سیتوکینین و ABA گردید که نتیجه آن افزایش رشد در شرایط غیر تنش وبهبود رشد و مقاومت در تنش شوري بود . - 5 -
