بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر برهمکنش میکوریزا و ورمیکمپوست بر صفات رویشی گیاه دارویی آویشن، آزمایشی گلخانهاي به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سال 1393 انجام شد. فاکتور اول شامل عدم کاربرد قارچ - شاهد - ، کاربرد گونه Glomus interaradices و کاربرد گونه Glomus mosseae و فاکتور دوم شامل مصرف ورمیکمپوست در سه سطح صفر - شاهد - ، 25 و 50 درصد حجم گلدانها بود. بر اساس نتایج آزمایش، میکوریزا و ورمیکمپوست در سطح احتمال یک درصد بر روي ارتفاع بوته، وزن خشک بوته، تعداد ساقه جانبی، طول ریشه، طول برگ و تعداد گل در گلآذین به طور معنیدار تأثیر دارد. همچنین اثر متقابل میکوریزا با ورمیکمپوست در صفات ارتفاع بوته، وزن خشک بوته، طول ریشه و تعداد گل در گلآذین در سطح احتمال پنج درصد معنیدار گردید. کاربرد میکوریزا موجب بهبود صفات اندازه گیري شده گردید به طوري که بیشتري میزان اندازه گیري در کاربرد گونه Glomus mosseae حاصل شد. همچنین مشاهده شد مصرف 25 درصد ورمیکمپوست بیشترین تأثیر را روي عملکردگیاه دارویی آویشن دارد.
مقدمه
گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع، هم به لحاظ درمان و هم به لحاظ پیشگیري از بیماري ها، برخوردار هستند. در سال هاي اخیر، روند توجه به سلامت و کیفیت خاك به منظور تولید پایدار محصولات زراعی شدت یافته است، به طوري که در کشورهاي صنعتی براي تولید غذاي سالم، استفاده از نهادههاي طبیعی و غیرشیمیایی مورد توجه روز افزون قرار گرفته است . - Den Hollander et al., 2007 - همزیستی گیاهان با قارچهاي میکوریزا باعث افزایش عملکرد گیاهان زراعیخصوصاً در خاكهایی با حاصلخیزي پایین میباشد، که بهدلیل افزایش سطح جذب ریشهها از طریق قارچ در خاك ایجاد میشود . - Ortas, 1996 - علاوه بر این، همزیستی با این قارچها باعث مقاومت به بیماريهاي خاکزي در گیاهان زراعی و کاهش نیاز گیاهان به کودهاي شیمیایی میشود Al-Karaki & Al- - . - Omoush, 2002 -
قارچهاي میکوریزا با داشتن شبکه هیفی گسترده و افزایش سطح و سرعت جذب ریشه، کارایی گیاهان را در جذب آب و عناصر غذایی بویژه عناصر کم تحرك فسفر، روي، مس افزایش داده و موجب بهبود رشد آنها میشوند . - Marschner & Dell, 1994 - در یک پژوهش، نشان دادند که تلقیح رازیانه با قارچ میکوریزا سبب افزایش معنیدار تعداد چتر در بوته، بیوماس و درصد همزیستی ریشه آن گردید . - Kapoor & Mukerji, 2004 - در تحقیقی بر ریحان مشاهده شد که تلقیح این گیاه با سه گونه قارچ میکوریزا سبب افزایش معنیدار ارتفاع ساقه، تعداد و سطح برگ، زیست توده، طول و میزان انشعابات جانبی ریشه و همچنین میزان اسانس گیاه در مقایسه با شاهد شد . - Copetta et al., 2006 - ورمی کمپوست به علت داشتن خصوصیاتی مانند تخلخل زیاد، قدرت جذب و نگهداري بالاي عناصر معدنی و آزادسازي تدریجی آنها و نیز ظرفیت بالاي نگهداري آب استفاده از آن در کشاورزي پایدار براي بهبود رشد و کیفیت محصولات زراعی و باغی متداول میباشد - Arancon et al., 2004 - تهیه ورمیکمپوست به منظور تبدیل ضایعات آلی به کود آلی با ارزش و غنی شده در مقایسه با فرآیند تهیه کمپوست به روش سنتی، از ارزش غذایی بالا به دلیل افزایش معدنی شدن و درجه هوموسی شدن برخوردار میباشد . - Jeyabal & Kupposwamy, 2001 - هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر برهمکنش میکوریزا و ورمی-کمپوست بر صفات رویشی گیاه دارویی آویشن بود.
مواد و روش
این تحقیق در گلخانهاي واقع در ماهدشت شهرستان کرج به مرحله اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد که فاکتور اول شامل عدم تلقیح - شاهد - ، تلقیح با سویه Glomus intraradices و تقلیح با سویه Glomus mosseae بود. فاکتور دوم ورمیکمپوست در سه سطح صفر - شاهد - ، 25 و 50 درصد حجم گلدانها بود. جهت کشت از گلدانهاي پلاستیکی 8 کیلوگرمی استفاده گردید و بسترهاي کشت با توجه به تیمارها از میکوریزا، ورمیکمپوست و خاك پر گردید و براي تیمار شاهد از 100 درصد خاك لوم استفاده شد. به منظور اعمال تیمار قارچ میکوریزا، از هر کدام سویههاي مورد نظر، میزان 20 گرم در ازاي هر کیلوگرم خاك به درون گلدانها اضافه شد و براي اعمال تیمار ورمیکمپوست، به میزان 25 و 50 درصد حجم گلدانها، از ورمیکمپوست استفاده شد. در این آزمایش از نشاءهاي هم اندازه و یکسان آویشن استفاده شد. آبیاري گلدانها با توجه به نیاز گیاه هفتهاي سه مرتبه صورت پذیرفت. براي محاسبه وزن خشک گیاه، نمونهها به مدت 48 ساعت در آون و در دماي 72 درجه سانتیگراد قرار گرفتند، سپس با استفاده از ترازوي دقیق وزن شدند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS و مقایسه میانگین تیمارها به روش آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام گرفت.
نتایج
بر اساس نتایج حاصل شده از تجزیه واریانس میکوریزا و ورمیکمپوست در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل میکوریزا با ورمیکمپوست در سطح احتمال پنج درصد بر روي ارتفاع بوته معنیدار شده است. تلقیح میکوریزایی سبب افزایش ارتفاع بوته میشود به گونهاي که ارتفاع بوته از 22/44 سانتیمتر در عدم تلقیح میکوریزایی به 28/09 سانتیمتر در تلقیح با Glomus intraradices و 32/26 سانتیمتر در تلقیح با Glomus mosseae میرسد نتایج تجزیه واریانس نشان داد که میکوریزا و ورمیکمپوست در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل آنها در سطح احتمال پنج درصد بر روي وزن خشک بوته تأثیر معنیداري دارد. بر اساس نتایج حاصل شده مصرف میکوریزا سبب افزایش وزن خشک بوته میگردد به طوري که بیشترین وزن خشک بوته به مقدار 24/96 گرم در تیمار Glomus mosseae به دست آمده است
- جدول . - 1نتایج نشان داد که وزن خشک بوته در حضور ورمیکمپوست افزایش مییابد و بیشترین وزن خشک را تیمار 250 درصد ورمیکمپوست به مقدار 23/37 گرم دارا است - جدول . - 2 نتایج مقایسه میانگین اثرات اصلی نشان داد که کاربرد میکوریزا و مصرف ورمی-کمپوست باعث افزایش طول ریشه میشود، به طوري که بیشترین طول ریشه در اثر کاربرد Glomus mosseae به میزان 35/81 سانتیمتر به دست آمد و همچنین تیمار 25 درصد ورمیکمپوست از بیشترین طول ریشه 33/7 - سانتمتر - برخوردار است - جدول . - 1 با کاربرد ورمیکمپوست تعداد گل در گلآذین نسبت به شاهد افزایش مییابد، به طوري که بیشترین تعداد گل به مقدار 95/22 گل را تیمار 25 درصد ورمیکمپوست دارا است - جدول . - 2 نتایج نشان داد که تلقیح میکوریزایی در عدم حضور و حضور ورمیکمپوست سبب افزایش تعداد گل در گلآذین میشود، بیشترین تعداد گل در گل آذین به میزان 111/33 گل مربوط به کاربرد Glomus mosseae در حضور 25 درصد ورمیکمپوست و کمترین تعداد گل در گل آذین به میزان51/97 گل مربوط به تیمار شاهد میباشد - جدول . - 3
بحث
تلقیح میکوریزي، موجب تحریک رشد و افزایش سرعت جذب مواد غذایی بویژه فسفر میشود - Andrade et al., . - 2004 تحقیقات نشان می دهد که فسفر، نیتروژن، پتاسیم، روي، مس، گوگرد، کلسیم و آهن توسط نظام میکوریزایی جذب شده و به گیاه منتقل میشوند . - Cardoso & Kuyper, 2006 - میکوریزا از طریق افزایش سطح تماس، یا به عبارت دیگر از طریق افزایش طول مؤثر ریشه، سبب افزایش جذب عناصر غذایی میشود. وجود قارچهاي مایکوریزا و ایجاد همزیستی با
