بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به روند افزایشی توسعه اراضی شور و کمبود اراضی زراعی مطلوب برای کشاورزی، بررسی واکنش گیاهان به شوری و تعین صفات تاثیرگذار در تحمل به این تنش محیطی از جمله گیاه آویشن، که یکی از گیاهان دارویی مهم بحساب می آید، از اهمیت زیادی برخوردار است.
بدین منظور در قالب طرح کاملا تصادفی تاثیر سه سطح تنش شوری ناشی از کلرید سدیم - 0، 100 و 150 میلی مولار - بر آویشن باغی - T. vulgaris - در 5 تکرار در گلخانه دانشگاه شهرکرد مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاکی از کاهش ارتفاع شاخه، وزن تر و وزن خشک گیاه بود. به این تر تیب که با افزایش میزان سطح شوری صفات اندازه گیری شده کاهش یافتند، هرچند شدت کاهش بسته به نوع صفت متفاوت بود. در مجموع با توجه به شدت کاهش صفات در پی تنش شوری، بویژه ماده خشک تولیدی، آستانه تحمل گیاه آویشن باغی کمتر از 100 میلی مولاری است.
.1 مقدمه
آویشن با نام علمی Thymus یکی از گیاهان لپه دو است. اسم این گیاه از لغت یونانی Thymus گرفته شده که به معنای جرات و قدرت است و میتواند نمادی برای اثر دارویی و شفابخشی این گیاه باشد. این گیاه از خانواده نعنائیان - Lamiaceae - و منشاء پیدایش آن مناطق دریای مدیترانه است. آویشن یکی از مهمترین گیاهان داروئی بوده که به عنوان ماده موثره طیف وسیعی از داروها مورد استفاده قرار می گیرد.
آویشن گیاهی معطر، ضد عفونی کننده، دافع کرم و انگل، قابض، بادشکن و ضد گرفتگی عضلانی است، روی سیستم خون، اعصاب و ساختمان کلی بدن اثر دارد. این گیاه یک آنتی اکسیدان قوی است. به عنوان دهان شویه استفاده میشود و ضد انگل، مسکن، معرق و خلط آور است. باعث تحریک جریانهای گوارشی و مخاط می شود. با توجه به سابقه استفاده از گیاهان دارویی و نیز تغییر نگرش و افزایش تقاضای جهانی در خصوص استفاده از این گیاهان در درمان بیماریها و با عنایت به مضرات ناشی از مصرف داروهای شیمیایی ضرورت دارد تا درمورد گیاهان دارویی تحقیقات جامعی صورت گیرد
شوری یکی از مشکلات اساسی در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان است. در این مناطق، اغلب مقدار بارندگی به اندازه ای نیست که بتواند نمک های خاک را شسته، از دسترس ریشه خارج کند. بعلاوه در این مناطق اغلب میزان تبخیر از سطح خاک به اندازه ای زیاد است که موجب تجمع مقدار زیادی نمک در سطح خاک می شود و همچنین شوری یکی از عوامل محیطی است که باعث کاهش رشد، توسعه و تولید گیاهان در سراسر دنیا می شود
بنابراین تولید بالقوه محصولات کشاورزی در این حالت امکان پذیر نمی شود. برای مقابله با این مشکل شناسایی و انتخاب ارقام بسیار مقاوم ضروری بنظر میرسد
عبید و همکاران - - Abid et al, 2001 در زمینه تاثیر تنش شوری بر روی رشد گیاه، بیان کردند که شوری ناشی از کلرید سدیم در گیاه ذرت باعث کاهش میزان رشد نسبی و به تبع آن کاهش ماده خشک کل گیاه میگردد. نتیجه مشابه در برنج توسط سایر محققین گزارش شده است
سلیمی و شکاری، 1390 در گیاه بابونه تحت تنش شوری نیز با کاهش در صفات مورفولوژک مواجه شدند. زیره زاده و همکاران، 1389 نیز با اعمال شوری بر روی گیاه آویشن به این نتیجه رسیدند که در سطوح بالاتر شوری رشد گیاه کاهش می یابد. در زمینه تاثیر تنش شوری بر آویشن اطلاعات محدود میباشد.بررسی تاثیر تنش شوری امکان بکارگیری این گیاه دارویی در مناطق با خاک شور را مورد توجه قرار می دهد. لذا این پروژه با هدف بررسی میزان تحمل گیاه آویشن باغی T. vulgaris در مقابل تنش شوری در محیط گلخانه انجام گردید.
.2 مواد و روش
به منظوور مطالعه اثر تنش شوری ناشی از NaCl بر روی شاخص های رشد آویشن باغی - - Thymus vulgaris آزمایشی با طرح کاملا تصادفی با پنج تکرار در گلخانه دانشگاه شهرکرد انجام گردید. گلدان های با با ابعاد 30 × 25 سانتیمتر مورد بررسی از قبل کشت شده و دوساله بودند. تنش شوری اعمال شده شامل آب معمولی بعنوان شاهد، NaCl در دو سطح 100 و 150 میلی مولار بود. آبیاری و اعمال تنش باتوجه به نیاز آبی گلدان ها انجام شد. یک ماه پس از اعمال تیمار ها بوته ها به منظور اندازه گیری پارامترهای رشد مورد برداشت قرار گرفتند. سپس ویژگی هایی از قبیل ارتفاع گیاه، تعداد برگ در شاخه، طول شاخه، وزن تر و وزن خشک اندازه گیری شدند. آنالیز داده ها با نرم افزار SAS انجام گردید.
.3 بحث ونتایج
ارتفاع بوته
نتایج حاصل از تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که تغییرات ارتفاع بوته آویشن تحت تاثیر شوری تفاوت معنی داری - - P<0.01 مشاهده نشد. در مقایسه بین سطوح مختلف شوری از لحاظ این صفت، سطح 0 میلی مولار - شاهد - بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد. اما در نتیجه کلی هر سه سطح شوری در یک گروه قرار گرفتند و تفاوت ارتفاع بوته ها ناچیز بوده - جدول - 2 است که این اختلاف ناچیز و غیر معنی دار بین هر سه تیمار میتواند میتواند ناشی از خطای آزمایش باشد. به تدریج با افزایش میزان شوری این صفت کاهش یافت. بعنوان مثال یزدی 1383 بیان کرد که معمولا ارتفاع گیاه یکی از خصوصیات مورفولوژیکی است که تحت تاثیر شوری قرار گرفته و با افزایش میزان شوری این صفت کاهش می یابد.
تعداد برگ در شاخه در این آزمایش تغییرات تعداد برگ در شاخه تحت تاثیر شوری قرار نگرفت و بین سطوح مختلف شوری از لحاظ این صفت اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. در مقایسه میانگین صورت گرفته بیشترین مقدار برگ را سطح 0 میلی مولار - شاهد - به خود اختصاص داد ولی هر سه سطح در یک گروه قرار دارند و تفاوت معنی داری مشاهده نشد. اما کمترین میانگین در سطح سوم شوری 150 - میلی مولار - مشاهده گردید.
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس صفات مختلف سه رقم آویشن تحت تیمار شوری
جدول - 2 مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در سه سطح شوری
بر مبنای آزمون LSD، در هر ردیف میانگین های دارای حداقل یک حرف مشترک، در سطح 5 درصد دارای اختلاف معنی دار نمی باشند.
