بخشی از مقاله
مقدمه
خیار سبز یکی از مهمترین محصولات گلخانه ای - Cucumis sativus L. - است که توسعه روش های نوین پرورش آن می تواند نقش مهمی در افزایش بهره وری و تولید این محصول داشته باشد . - 14 - بعد از گوجه فرنگی، کلم و پیاز، میزان تولید جهانی خیار سبز در مقام چهارم قرار دارد و ایران بعد از چین و ترکیه سومین تولید کننده خیار سبز در جهان است - . - 5 امروزه یکی از مهمترین عوامل در سیستمهای کشت بدون خاک، انتخاب بستر کشت مناسب میباشد - . - 11 یک بستر کاشت مناسب علاوه بر داشتن خصوصیات مطلوب فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی باید در دسترس، نسبتاً ارزان، پایدار و بهاندازه کافی سبک باشد تا کار با آن راحتتر و حمل و نقل آن از نظر اقتصادی مقرون بهصرفه باشد. پیت ماس، ذرات تجزیه شده مواد آلی است که در مناطق مرطوب و سرد ایجاد می شود. نوع ترکیب و مواد تشکیل دهنده آن در انواع مختلف، متفاوت است . - 3 - کوکوپیت یک ترکیب حاصل از فرایندسازی پوسته میوه نارگیل می باشد که از نظر فیزیکی ماده ای اسفنجی و شبیه پیت ماس است . - 10 - این ماده در سال های اخیر به مقدار بسیار زیادی در صنعت باغبانی در اروپا، استرالیا و در سال های اخیر در آمریکا و کانادا مورد استفاده قرار گرفته است . - 6 - کوکوپیت از نسبت های مساوی لیگنین و سلولز تشکیل شده است و غنی از پتاسیم و عناصر کم مصرف به ویژه آهن، منگنز، روی و مس می باشد. به علت غلظت زیاد پتاسیم در کوکوپیت مورد استفاده به عنوان بستر کشت، مصرف کودهای پتاسیمی در این سیستم ها کاهش یافته است . - 13 - پرلیت، آلومینوسیلیکاتی با منشأ آتشفشانی است. همچنین این ماده دارای گنجایش تبادل کاتیونی زیادی نمی باشد . - 1 - پرلیت باعث افزایش زهکشی بستر کشت و بهبود تهویه آن می شود . - 9 - ورمیکولایت نوعی رس ورقه ورقه با ساختمانی شبیه میکا و حاوی آب میباشد. سیلیکات مخلوط آلومینیم و منیزیم بوده و دارای ظرفیت تبادلی بالا و معادل 60 تا 140 میلیاکیوالان برای 100 گرم وزن خاک است لذا از نظر شیمیایی فعال میباشد. این پژوهش با هدف بررسی اثر بستر کشت بر رشد و عملکرد خیار گلخانه ای صورت گرفت.
مواد و روشها
این تحقیق به منظور بررسی اثر نوع بسترآبکشت بر رشد وعملکرد خیار، در قالب طرحکاملاً تصادفی با 4 تیمار و 4 تکرار انجام گردید. تیمارها شامل چهار نوع بستر کشت پرلیت، پرلیت + ورمیکولیت و پرلیت + پیتماس و پرلیت + کوکوپیت بود. برای تهیه بوته ها، بذرهایی از خیار در سینی نشاء کشت گردید و پس از حدود یک ماه نشاءها، به گلدان های 4 لیتری با محیط کشت پرلیت، پرلیت + ورمیکولیت و پرلیت + پیت ماس و پرلیت + کوکوپیت با نسبت حجمی 1:1 انتقال داده شدند. برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز نشاءها از فرمول غذایی - جدول - 1 استفاده شد. محلول دهی تا زمان برداشت بوته ها ادامه یافت.
جدول -1 غلظت عناصر غذایی در محلول غذایی - هوگلند -
ویژگیهای فیزیکوشیمیایی بسترها شامل EC و pH بسترهای آبکشت در نسبت 1:5 بستر به آب با استفاده از pH متر و EC سنج - 8 - ، جرم مخصوص ظاهری - 4 - ، تخلخل، پتاسیم قابلجذب به روش استات آمونیوم و فسفر قابلجذب به روش اولسن - 7 - ، - 12 - CEC، نیتروژن کل به روش کجلدال تعیین گردید - جدول. - 2 در پایان دوره برداشت، قطر ساقه، وزن، قطر وطول میوه، سطح برگ ومیزان کلروفیل اندازه گیری شدند. در پایان تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار MSTATC و Excel و آزمون چنددامنه ای دانکن در سطح احتمال %1 انجام شد.
جدول -2 ویژگی های فیزیکوشیمیایی مواد استفاده شده در تهیه بسترهای کشت
نتایج و بحث
نتایج حاصل از مقایسه میانگینها با آزمون دانکن در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنیداری را در جرم مخصوص ظاهری، و تخلخل و همچنین مقادیر EC و pH و میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم بسترها نشان داد. بیشترین جرم مخصوص ظاهری مربوط به تیمار پرلیت و کمترین آن مربوط به بستر پرلیت+پیت بود. این در حالی است که تخلخل در بستر پرلیت + ورمیکولیت بیشتر از سایر بسترها بود - جدول . - 2 با توجه به نتایج مقایسه میانگین دادهها با آزمون دانکن در سطح احتمال % 1 مربوط به قطر ساقه، وزن، قطر وطول میوه، سطح برگ ومیزان کلروفیل نیز اختلاف معنی داری در بسترهای کشت مشاهده شد.
بیشترین قطر ساقه در بستر پرلیت + کوکوپیت با میانگین 10/11 میلیمتر و کمترین در بستر پرلیت با میانگین 8/65 مشاهده شد - جدول . - 3 شاخص سطح برگ در بستر پرلیت + کوکوپیت دارای بیشترین مقدار بود. همچنین بیشترین طول میوه در این تیمار حاصل شد که دارای سطح برگ بالاتری - 153/5 سانتیمتر مربع - بود که از نظر آماری با تیمار پرلیت + پیت در یک گروه قرار گرفتند - جدول . - 3
وزن میوه اختلاف معنی داری در سطح احتمال %1 با سایر تیمارها داشت که در بستر پرلیت +پیت بیشتر از سایر تیمارها بود که مطابق یافته های سمیعی و همکاران - 1384 - بود. بیشترین میزان کلروفیل نیز در تیمار پرلیت + کوکوپیت بدست آمد.
جدول -3 اثر بستر کشت بر عملکرد برخی شاخص های رشد خیار
به طور کلی با توجه به نتایج حاصل از تحقیق، بهترین عملکرد و میزان شاخص های رشد در خیار درختی مربوط به بستر کشت پرلیت + کوکوپیت بود که با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مناسب این ماده و هزینه بسیار پایین و فراوانی ضایعات آن، برای استفاده بهینه از آن و جایگزین مناسب برای پیت ماس توصیه می شود.
