بخشی از مقاله
چکیده
حُسن خُلق آن است که انسان با گشادهرویی و چهره شاد و زبان نرم و ملایم با مردم روبرو شود، و در هر جا و با هر کس با خوشرویی برخورد کند. اخلاق پسندیده، یکی از فضایل اخلاقی است که در روابط اجتماعی مؤثر است و از عوامل پیشرفت در جامعه اسلامی است و از بالاترین اهداف دین اسلام، تکریم مکارم اخلاقی است تا آنجا که پیامبرإِنﱠمَااکرم - ص - میبُعِثْتُفرماید: » لِأُتَمﱢمَ مَکَارِمَلْأَخْلَاقِ.« اخلاق پسندیده با زدودن کینهها و جذب قلبها، زمینهی روابط اجتماعی مناسب و آرامش را فراهم میآورد. حضرت علی - ع - میفرمایند: »هرکس اخلاقش نیکو باشد، راههای زندگی برایش هموار میگردد.« پژوهش حاضر یک مقاله مروری براساس اسناد و مدارک کتابخانهای و دیگر منابع اطلاعاتیباشدمی که با هدف بررسی نقش حُسن خُلق بر سلامت در جامعه از دیدگاه اسلام صورت گرفته است. یافتههای تحقیق نشاندهدمی که حُسن خُلق از موارد مهم اثرگذار بر سلامت روان است و صفات پسندیده در ارتقای آن مؤثر است. حُسن خُلق، تواضع، بردباری و شرح صدر، عفو و گذشت و مدارا کردن، خوشگمانی، صلهی رحم، رازداری و عدالت از جمله صفات مناسب اخلاقی است که به بهبود روابط اجتماعی و سلامت کمک میکند.
کلید واژه حُسنها: خُلق، سلامت، جامعه، اسلام.
مقدمه
اخلاق از زمان شروع خلقت بشری همیشه مطرح بوده است؛ به طوری که همه اقشار و مذاهب و ادیان، اخلاق و مسایل اخلاقی را مهم و اساسی میدانند. اخلاق به ارزشهای مربوط به چگونگی سلوک انسان در رابطه با صحت و سقم برخی از اقدامات و خوبی و بدی انگیزهها و نتایج اقدامات مربوط میشود. بنابراین اخلاق منشأ رفتار انسان است و بستری برای همه ابعاد زندگی بهویژه آرامش روحی و روانی میباشد. اخلاق در هدایت انسان به سوی سلامت و سعادت نقش اساسی دارد.
در دین مبین اسلام به موضوع اخلاق اهمیت زیادی داده شده است؛ به طوری که پیامبر اکرم - صلّیاالله علیه و آله - یکی از اهداف رسالت خود را تکریم مکارم اخلاق شمرده است. از دیدگاه اسلام، اگر انسان مسلمان از نظر فضایل اخلاقی پیشرفت کند، ممکن است به مقامی برسد که از آسمان و زمین و فرشتگان برتر شود. فضایل اخلاقی نقش اساسی در تربیت روحی و معنوی انسان دارد و سبب میشود که انسان برای ارزشهای والای انسانی بها قایل شود و همواره خدا را ناظر اعمال خود ببیند. فضایل اخلاقی به انسان میآموزد که وظایف دشوار، سنگین و پیچیده را در مسیر بحرانی زندگی و کاری با پیروی از چه اصولی انجام دهد، تا در مقابل خداوند و وجدان خود شرمنده نشود و از آرامش روانی برخوردار گردد. بنابراین انسان مسلمان باید همواره در جهت رشد و تقویت فضایل اخلاقی تلاش کند و در تأمین سلامت روحی و روانی بکوشد.
اساس اخلاق از خودشناسی و خودسازی شروع میگردد. یعنی باید در اخلاق فردی، خودسازی صورت بگیرد و بنیان اخلاق فردی از شناخت نفس آغاز شود، پس شایسته است که در اخلاق فردی ابتدا از فردیت و شخصیت و شناخت خود و تزکیه و تقدس مورد بحث قرار گیرد. امام علی - ع - در خطبه اول نهجالبلاغه مَنْمیفرمایدعَرَفَ:» نفسَه فقد عَرَفَ ربﱠه.« عارف به نفس، میتواند عارف به رَب باشد. یعنی کسی که خود را نشناسد، پروردگار خود را نیز نخواهد شناخت. این مقاله به بررسی نقشحُسن خُلق و صفات پسندیده اخلاقی بر سلامت و آرامش روانی با مدد از قرآن کریم و کلام معصومین - علیهم-السلام - پرداخته است.
اخلاق جمع خُلق میباشد. به گفته »راغب« در کتاب »مفردات«، این دو واژه در اصل به یک ریشه باز میگردد.خُلق به معنی هیأت، شکل و صورتی است که انسان با چشم میبیند و خُلق به معنی قوا، سجایا و صفات درونی است که انسان با چشم دل دیده میشود. بنابراین میتوان گفت »اخلاق، مجموعه صفات روحی و باطنی است و گاه به بعضی از اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی انسان ناشی میشود، نیز اخلاق گفته میشود.« اخلاق را میتوان از طریق آثار نیز تعریف کرد: گاه فعلی که از انسان سر میزند، شکل مستمری ندارد، ولی هنگامی که کاری به طور مستمر از کسی سر میزند، دلیل این است که یک ریشه درونی و باطنی در اعماق جان و روح او دارد که آن ریشه را خلق و اخلاق مینامند - مکارم شیرازی، 1377، ص . - 34
روانشناسی بهداشت، در سالهای اخیر اهمیت زیادی برای نقش راهبردهای مقابله و سبک زندگی افراد در چگونگی وضعیت سلامت جسمانی و روانی آنها قایل شده است. شیوههای مقابله، تواناییهای شناختی و رفتاری هستند که فرد مضطرب به منظور کنترل نیازهای خاص درونی و بیرونی فشارآور بهکار میگیرد. در مقابله مذهبی، از منابع مذهبی مثل دعا و نیایش، توکل و توسل به خداوند و... برای مقابله استفاده میشود. از آنجایی که این نوع مقابلهها هم منبع حمایت عاطفی و هم وسیلهای برای تفسیر مثبت حوادث زندگی
