بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی پژوهش، تأثیر خلاقیت و روش بارش مغزی بر دانشآموزان میباشد. بسیاری از معلمان با مشکلات و مسائلی روبرو میشوند که برای حل آنها به روشهای تحلیلی متوسل میشوند به نظر میرسد جهت استفاده از شیوههای مختلف و روشهای متنوع در زمینهی تفکر و حل مسأله بر مبنای خلاقیت میتوان از روشهای مبتنی بر تفکر خلاق، بارش فکری یا طوفان مغزی استفاده نمود. در این روش دانشآموزان با استفاده از قدرت تفکر و خلاقیت خود توانستهاند به حل مسائل و مشکلات بپردازند و به رشد و تعالی نایل گردند. بنابراین بجای اینکه دانشآموزان فقط از آموزگاران و یا کتابهای خویش دانش را فرا گیرند، با به کارگیری خلاقیت خود آنچه را که میآموزند، دوباره با هم ترکیب و محصول جدیدی را ایجاد مینمایند.
مقدمه:
خلاقیت از پیچیده ترین و عالی ترین جلوههای اندیشه انسانی است که در رشد و تکامل فرد و تمدن بشری نقش مؤثری دارد، و زیربنای اختراعها و دستاوردهای هنری و علمی به شمار میرود. خلاقیت فعالیتهای تخیلی طراحی شده است که حاصل آن خلق محصولات جدید و ارزشمند است. - - Loveless & etc,2008 گیلفورد خلاقیت را تفکر واگرا تعریف میکند؛ تفکری که به دنبال یافتن تمام پاسخ های صحیح و راه حلهای ممکن برای حل یک مسأله یا مشکل است. - حسینی، . - 1388 خلاقیت ترکیبی از تغییرپذیری، ابتکار و دقت در تفکرات است که فراگیر را قادر میسازد تا از شیوه عادی تفکر جدا شده و به شیوه متفاوت وزایایی دست یابد که احساس رضایت شخصی و احتمالا دیگران را بدنبال خواهد داشت. . - Iseminger,2010 - اصطلاح خلاقیت به آن دسته از فرایندهای ذهنی دلالت دارد که به راه حلها، ایدهها، و مفهومسازی ها، اشکال هنری، نظریهای منحصر بفرد و جدید منجر میشود. - . - Parker,2008 خلاقیت عبارت است از توانایی بکار گرفتن برخی فرایندها و مهارتهای شناختی و ترکیب آنها که مهمترین آنها بکارگیری تفکر واگرا و توانایی حل مساله است. - . - Abraham & Windman,2008در حقیقت یکی از مهمترین وجود تمایز انسان، از دیگر موجودات قدرت تفکر و خلاقیت اوست، قدرت دستکاری در ذهن و پدیده ها، کشف و تولید ابزار و اندیشههای جدید است، که همه اینها به نوعی خلاقیت است. - . - Anthony,2004 در زبان انگلیسی واژهی خلاقیت به معنی هستی بخشیدن به چیزی است که قبلا ًوجود نداشته است. لازم است اضافه کنیم که آن چیز باید دارای ارزش باشد. - دبونو؛ ترجمهی، صمد آقایی. - 1390 خلاقیت بر پایه تصورات و اندیشههای نو و بدیع شکل میگیرد و در هر زمانی نیاز فرد یا افراد را برآورده میسازد خلاقیت در واقع از چهار عنصر سیالی، انعطاف پذیری، ابتکار و بسط به شرح زیر تشکیل شده است. خلاقیت سیالی: عبارت از توانائی فرد به ایجاد و خلق تعداد زیادی ایده، پاسخ و راه حل در قالب تصویر یا فرض، در یک حیطه خاص. در این حالت ذهن فرد خلاق در یک حیطه خاص فکری به ارائه عقایدی می پردازد و مشتمل است بر تعدادی پاسخ و عقاید ممکن. خلاقیت بسط: عبارت است از توانائی فرد در جهت پرداختن به جزئیات. در این حالت فرد خلاق توانائی تکمیل یک ایده و افزودن جزئیات بیشتر و همچنین تکمیل ایدههای تصویری مربوط به آن را دارد. خلاقیت ابتکار: عبارت است از توانائی فرد برای ایجاد و خلق ایدههای نو، منحصر به فرد، غیرمعمول و هوشمندانه برای حل یک مسأله، که در هر حال با ایدههای عادی و رایج متفاوت است. در این حالت فرد خلاق توانائی تولید ایدههای نو و جدید را دارد. خلاقیت انعطاف پذیری: عبارت است از توانائی فرد برای ایجاد و خلق ایدههای متفاوت در صورت تغییر مشکل. در این حالت فرد خلاق در صورت تغییر مشکل و یا مطرح شدن آن از بعد دیگر، قدرت و توانائی لازم را برای تغییر جهت فکر خود دارا می باشد. به زبان ساده میتوان گفت:"خلاقیت عبارت است از بکارگیری توانائیهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید". از مضامین بکار گرفته شده در تعاریف فوق چنین آیدبرمیکه اولاً ماهیّت خلاقیت به چگونگی تفکر انسان و نتیجه آن بستگی دارد و ثانیاً مشتمل بر یافتن راه ها و روشهای جدید و مؤثر میباشد. بنابراین بدون وجود سه ویژگی اساسی:
-1 ذهنی بودن
-2 نو بودن
-3 مؤثر بودن
نمیتوان لفظ خلاقیت را بر یک فرآیند و فعالیت ذهنی و یا عملکرد اطلاق نمود. در حقیقت، از آنچه که ما بهعنوان خلاقیت و تفکر خلاق از آن نام میبریم شامل یک فرآیند ذهنی و نتیجه نوع فکر انسان است یعنی چیزی که چگونگی فعالیت فکری فرد و نتیجه آن است به عبارتی خلاقیت تفکری است که شامل نگرش نو و ایدههای بکار میباشد. بدیهی است خلاقیت مثل هر مفهوم دیگر ذهنی، تعاریف مختلفی از اصطلاح خلاقیت ارائه شده است. پیچیدگی و دشواری شناخت ماهیّت، تعریف و کارکرد خلاقیت، بیشتر ناشی از ماهیت غامض کنش های مغزی است. پژوهشها حاکی از آن است که خلاقیت نیاز به ساخت چیزهای ملموس دارد. حال اینکه تخیلی بودن، نشان دادن قوهی ابتکار و اصالت تفکر نیز از ویژگیهای خلاقیت است.
مراحل خلاقیت
مراحل خلاقیت ممکن است به فعالیت قوه درک و خرد انسان، یا مراحل مجزا ولی پیوسته تعریف شود که انسان را به رهیافتهایی هدایت کند. نویسندگان و صاحبنظران این مراحل را به گونههای مختلف مطرح کردهاند. براساس گفته - May, 1995 - فرایند خلاقیت به ترتیب در برگیرنده مراحل روبرو شدن با ایده یا مشکل، شدت روبرو شدن و رابطه روبرو شدن با محیط است که فرد خلاق را احاطه کرده است. - - Wallas,1926 متأثر از اثر - Helmholtz,1986 - مینویسد که فرایند خلاقیت شامل آماده سازی، نهفتگی، اشراق و اثبات است.
