بخشی از مقاله
طراحی آموزش الکترونیکی دوره مهارت های تفکر خلاق با روش بارش مغزی
چکیده:
مغز انسان پیچیده ترین چیزی است که در دنیای شناخته شده وجود دارد.انواع مختلفی از حافظه در بخشهای متفاوتی از مغز،بسته به نوع یادگیری موضوع،جای گرفته است.تفکرگفتاری ،خطی و ترتیبی است.این تفکر برای حل بعضی از انواع مسائل خاص مناسب نیست،هرچند در فرهنگ غرب مورد تاکید قرار گرفته استتفکر. ریاضی در حل مسائل کمّی مورد استفاده قرار می گیرد .تجسم به حفظ کردن و نیز به خلق ایده ها کمک می کند.تجسم برای خلاقیت ضروری است.همچنین طراحی به توسعه ایده های عینی که ارزش تبادل از طریق نقشه ها را دارند،کمک می کند.این مهارت را می توان فرا گرفت .طراحی آموزش الکترونیکی خود نقش بسیار مهمی در این فرایند ایفا می نماید
که شامل 4 مرحله می شود:
-1یادگیری نحوه دیدن
-2یادگیری نحوه استفاده از ابزارها
-3یادگیری تکنیک های خاص برای نمایش
-4تمرین برای بهبود هماهنگی چشم و دست.
می توان از طراحی، برای بارش مغزی و همچنین روشن ساختن ایده ها استفاده نمود.همچنین روش مناسبی است برای تجسم فرایندها و روابط روند نماها و نمودارها. نقشه های ذهنی مروج بارش مغزی غیرترتیبی و نمایش ایده ها جهت بررسی ارتباط آنها با شهود و خلاقیت بیشتر است. طراحی آموزش الکترونیکی ،یک ابزار ضروری جهت تفکر،برای همه می باشد،تا بوسیله آن بتوان ایده ها را با دایره ها و خطوط به هم ارتباط داد تا یک شبکه منطقی ایجاد شود.
در فرایند حل خلاق مساله ،ما در نقش کاراگاه ،درباره مساله اطلاعات گردآوری می کنیم،سپس داده ها را تجزیه و تحلیل کرده و آن را به علل و عوامل عمده تقسیم می کنیم،سپس در نقش یک کاشف در رابطه با مساله و موضوعات مرتبط با آن جلسه بارش مغزی برگزار می کنیم و سپس تفکر خود را به صورت مساله و به شکل هدفی مثبت بیان می کنیم.
این مقاله به دنبال آنست تا ضمن تجمیع و تلخیص روش های تفکر خلاق وآنهم در پی طرح و بسط نظریه آموزش پذیر بودن خلاقیت ، به این مهم دست یابد که اگر تفکر خلاق فرایند اصلی خلاقیت باشد ،آموزش تفکر به طور عام وتفکر خلاق به طور خاص با طراحی آموزشی روش بارش مغزیُ می تواند در دست یافتن به این مهم ،آنهم در حوزه آموزش الکترونیکی اثربخش باشد.ایده سازی،تفکر،اجرا و تولید آنهم در دوره های متناوب طراحی شده به صورت الکترونیکی خود به فراگیری حل خلاق مساله می انجامد.
(لامزدین.ادوارد،لامزدین.مونیکا.(1386 روشهای بارش مغزی کتبی و تعاملی برای اجرا در شرایط خاص نظ ری وجودگروهها ی بزرگ ناهمگن،برنامه ها ی زمانی متفاوت و سطوح مختلف تعامل و فناوری توسعه یافته است ازاینرو این مقاله درصدد معرفی چگونگی طراحی آموزش الکترونیکی این روش برا ی همگان و آنهم در عصر اطلاعات می باشد.
مقاله حاضر درصدد معرفی چگونگی طراحی آموزش الکترونیکی مهارتهای تفکر خلاق با روش بارش مغزی، می باشد. کلید واژه ها: طراحی آموزشی،آموزش الکترونیکی ،طراحی آموزش الکترونیکی، تفکر خلاق، حل مساله،روش بارش مغزی.
-1 مقدمه
آموزش الکترونیکی ، همچنان که از نامش برمی آید ،شامل همه آموزشهایی است که با استفاده از ابزارهای الکترونیکی اعم از صوتی ، تصویری ، رایانه ا ی ، شبکه ای و غیره انجام می شود اطلاق می گردد.(لانگ مایر،(2003
همچنین آموزش الکترونیکی به مجموعه وسیعی از نرم افزارهای کاربردی و روشهای آموزش مبتنی بر فناوری گفته می شود که شامل آموزشهایی بر پایه رایانه، وب، اینترنت و همچنین کلاسها و دانشگاههای مجازی و در امر (IT) عبارت است از استفاده از فن آوری اطلاعات E-Learning است. به تعبیری آموزش الکترونیکی یا آموزش می باشد. (شعبانی نیا.فریدون،مختاری.وحید،(1387 آموزش الکترونیکی به بیان دیگر عبارت از، نظام آموزشی جدیدی برای سازماندهی فرایند یادگیری -یاددهی توسط یک سازمان که هدف آن انتخاب راهکارهای مناسب برای استفاده از فناوری جدید در فرایند یادگیری-یاددهی، تسهیل ارتباط میان استاد و فراگیر، فراهم کردن زمینه های یادگیری مستقل و ارزشیابی نتایج آن به وسیله خود یادگیرنده و سازمان است.
به طور کلی ازتعاریف ذکرشده درباره آموزش الکترونیکی به این تعریف دست یافت: آموزش الکترونیکی به مجموعه وسیعی ازنرم افزارهای کاربردی و شیوه های آموزشی مبتنی برفناوری اطلاعات (اعم از رایانه،دیسک فشرده، شبکه؛ اینترنت، و انترانت)گفته می شود که امکان آموزش و یادگیری را برای هر فرد در هر زمینه در ه ر زمان و مکان به صورت دائمی فراهم می سازد.(لانگ مایر،(2003
.1.1 دامنه آموزش الکترونیکی
آموزش الکترونیکی دامنه گسترده ای دارد و بسته به نوع استفاده و امکانات به چند دسته تقسیم می شود.
.1 آموزش بر پا هی وب: در این روش آموزش از طریق اینترنت خواهد بود. در اکثر موارد آزمون ها و ارائه مدرک هم از طر یق الکترونکی و وب است. کلاس ها ی درس ، یادداشت ها ی درس، جزوه ها، اتاق بحث، پست الکترونیکی و غیره جزء ویژگی های این روش هستند و همگی برروی وب ذخیره می شوند. البته به علت انعطاف پذ ریی فوق العاده آموزش الکترونیکی م ی توانید نحوه آموزش را به طریق دلخواه، مناسب با فعال یت خودتان، شرا یط موجود و امکانات طراحی و پیاده سازی کنید؛ از این رو بعضی از ویژگی های گفته شده می توانند در سیستم شما وجود نداشته باشند ایویژگی های دیگری جایگزین آن ها باشند.
.2 آموزش مبتنی بر کامپیوتر: در این روش احتیاجی به اتصال به اینترنت و حتی به شبکه نزی نیست، مگر در موارد خاص. در این روش اطلاعات بروی یک واسط الکترونیکی ذخیره می شود و کاربر با استفاده از یک کامپیوتر ایابزار خواننده آن واسط الکترون یکی می تواند از آن استفاده کند. یک مثال متعارف آن استفاده از CD آموزشی است که در کشور خودمان بسیار از آن استفاده می شود. .3 آموزش از طریق وسایل و ابزار دیجیتال همراه: آموزشی است که از طریق و سایل و ابزارهای دیجیتالی همراه از جمله PDA و Tablet PC و ... ارائه می شود.
.4 آموزش از طریق تلفن همراه : آموزشی است که کاملا جد دی است و تقر بای می تواند در گروه بالا قرار گیرد اما به علت افزا یش تعداد افراد دارنده تلفن همراه و تمرکز برو ی این روش که به mlearning شهرت یافته دسته ای جدا برا ی آن در نظر گرفته می شود. به خوبی می توان این روش را پیاده ساز ی کرد. ول ی لازمه آن ایجاد ز ری ساخت های مخابراتی است. خ یلی از مردم مخصوصا در جوامع شهری وقت زیادی از خود را در انتظار وسا یل نقلیه، ترافیک و غیره از دست می دهند. تا همین چند سال پیش افراد برای استفاده از این وقت، کتاب هایی همراه خود جابه جا می کردند که مشکلا ت خودش را داشت مثلا در را ه ها ی ناهموار آسیب زیادی به چشم وارد می شد و با ارائه ذخ یره ساز ها ی دیجیتالی صدا، مطالعه به سمت آموزش از طر یق صدا حرکت کرد؛ ولی همچنان آموزش از طر یق چشم بالاتر ین کارا یی را دارد. بنابراین استفاده از ابزارهای دیجیتالی تصو ریی بهتر از همه است زیرا :
4.1 می توان به جای نوشته از تصاو ری ثابت و متحرک و یا فیلم استفاده کرد.
4.2 می توان اندازه نوشته ها را بسته به موقع یت و کاملا دلخواه بزرگ و کوچک کرد.
4.3 می توان از خوانندگان متن ایصدای ضبط شده همراه متن و حتی موسیقی در کنار آموزش استفاده کرد.
4.4 در صورت خستگی از مطالعه می توان از وسایل تفریح ی داخل این وسایل استفاده کرد.
.1.2 دسته بندی نوع یادگیری
کلا نوع یادگریی را می توان به سه دسته تقسیم کرد: .1 یادگریی شخصی .2 یادگریی جمعی .3 کلاس های مجازی .1 یادگریی شخصی : در این دسته فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب می کند و در محیط اطراف خود مخصوصا ا ینترنت به دنبال اطلاعات مرتبط با آن می گردد و در آن زمینه تحقیق م ی کند سپس سوالات خود را از اساتید آن رشته به صورت offline می پرسد.
.2 یادگریی جمعی : در این دسته شرایطی برای افراد مه ای می شود تا با یک دیگر و اساتید خود ارتباط بر قرار کنند. از جمله این ابزار Forum و chat و غیره است. در این روش معمولا زمان شروع و خاتمه دوره آموزشی و امتحانات برای همه آن گروه یکسان است.
.3 کلاس های مجازی : در این دسته شرا یط کاملا مانند کلاس درس است و حت ی در بعضی از موارد در کلاس ها ی فزییکی برگزار می شود. در این جا از ویدئو کنفرانس و به جا ی تخته سیاه از یک ویدئو پروژکتور استفاده می شود. گاهی اوقات برای هر فرد یک کامپیوتر در نظر گرفته م ی شود و ارتباط ویدئویی از طریق صفحه نمایشگر و دوربین ایوب کم خواهد بود و هر کسی می تواند از طریق کامپیوتر با استاد ارتباط برقرار کند . این روش مخصوصا برای برگزاری کلاس هایی که استاد مربوط به آن درس به تعداد کافی موجود نیست و امکان جابه جایی اساتید هم وجود ندارد مفید می باشد به ویژه برا ی دانشگاه ها. شاخه ای از این دسته در پزشکی از راه دور نیز استفاده میشود.(دستجردی،نگین(1381
.1.3 مزیت های آموزش الکترونیکی
.1 نیازی به صرف وقت و حضور در کلاس نیست.
.2 برخورداری از یک روش مطالعه انعطاف پذ ری که مطابق ن یاز دانشجو است.
.3 سرعت مطالعه دست دانشجو است.
.4 در مطالعه به صورت online از مزا ایی کار گروهی بهره مند می شو د.
.5 کنجکاوی و ابتکار بیشتر و دسترسی به تکنولوژی های جد دی. .6 ارزیابی به صورت online است.
.7 می توانید بیش از یک درس ایرشته را فرا گری دی. .8 در هر زمان می توان یاد گرفت.
.9 در هر مکانی امکان یادگریی وجود دارد.
.10 نتیجه آموزش و یادگریی شما سریعتر مشخص می شود. .11 با استفاده از امکانات Multimedia مطالب بیشتر در ذهن می ماند.
یادگیری الکترونیکیِ یکی از پدیده های دنیای مدرن است که در عصر اطلاعات و در جامعه مبتنی بر دانش پا به عرصه وجود گذاشته است و در تاریخچه کوتاه مدت خود از سرعت گسترش قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است.
به عقیده کراس که خیلی ها وی را به عنوان مخترع واژه یادگیری الکترونیکی می دانند،یادگیری الکترونیکی دارای شش نشانه زیر است:
.1یادگیری الکترونیکی توسط اینترنت صورت می گیرد.
.2یادگیری الکترونیکی با جدیدترین اطلاعات همراه است.
.3یادگیری الکترونیکی می تواند مجموعه ای از روشهای آموزشی را دربرداشته باشد (نظیر کلاسهای مجازی،رسانه دیجیتالی،شبیه سازی و...)
.4یادگیری الکترونیکی مبتنی بر یادگیری به وسیله تلاش و کوشش توسط خود فراگیر با بهره گیری از تکنولوژی های جدید است.
.5یادگیری الکترونیکی قابلیت انجام فرایندهای اداری و مدیریتی از قبیل ثبت نام، پرداخت شهریه،نظارت برروند اجرای فعالیتهای دانشجو،تدریس ونظارت و اجرای ارزشیابی را از راه دور فراهم می سازد.
.6یادگیری الکترونیکی فراگیر محور است و به ویژگیهای فردی فراگیران توجه می شود.
یادگیری الکترونیکی از نظر بلوک، به یادگیری اطلاق می شود که از طریق اینترنت صورت می گیرد. از نظر مازی یادگیری الکترونیکی ،فناوری شبکه را برای طراحی، انتخاب، اداره و توسعه آموزش به کار می برد. از نظر نیکولز یادگیری الکترونیکی ،بهره گیری از ابزارهای تکنولوژیکی گوناگون است که یا مبتنی بر وب بوده یا توسط آن منتشر می گردد و در خدمت اهداف آموزشی هستند.
از نظر گریسون و اندرسون ( (2003،یادگیری الکترونیکی به آن نوع یادگیری الکترونیکی اطلاق می شود که در محیط شبکه به وقوع می پیوندد و مجموعه ای از تکنولوژی های چندرسانه ای در ایجاد آن به کار می روند.
کلارک (1983) معتقد است فناوری ها صرفا وسایلی هستند که آموزش را ارائه می دهند،اما بر موفقیت دانشجویان تاثیر نمی گذارند.
به گفته بنک ورینولدز1997،آموزش الکترونیکی را می توان یک رویکرد نوین برای ارائه محیط آموزشی متعامل با طراحی مناسب و مبتنی بر فراگیر دانست که یادگیری را تسهیل کرده و با بکارگیری انواع منابع، در قالبهای مختلف دیجیتالی، یادگیری در هر زمان و مکان را، برای هر نفر میسر می سازد. نظام آموزشی ما با مورد تشویق قرار دادن پیشرفت های فردی، به دانش آموزان یاد می دهد که به تنهایی کار کنند. تحصیلات عمومی از اوایل قرن بیستم عمدتاً به گونه ای طراحی شد که کارگرانی فرمانبردار برای خط مونتاژ آماده سازد که "هنگام ورود در ورودی کارخانه، ذهن آنها ثبت شود". ولی امروزه سازمان ها دریافته اند که برای افزایش بهره وری و رسیدن به کیفیت قابل رقابت در بازارهای جهانی، مهارت های فکری و کار تیمی بیشتری لازم است. از آنجا که کار تیمی هنوز در مدارس به طور وس یع تمرین نمی شود، شرکت ها ی تجار ی و صنعتی، پول و تلاش بسیاری زیادی را صرف آموزش نحوه کار تیمی به کارکنانشان می کنند. کار تیمی مستلزم روابط مبتنی بر همکاری در تمام سطوح سازمان است اصولاً. کاریتمی، نیاز به یک تغییر پارادا می فرهنگی در میان نقش های مختلف دارد. این تغییر ساده نیست، چون با دی در سطوح بسیار مختلف از ارزش های فرهنگی گرفته تا ساختار سازمانی، تا نگرش تک تک افراد صورت پذیرد. با بسط دانش و فن آوری امروزی، دیگر امکان ندارد که یک نفر به تنهایی تمام داده های مربوط به مسئله را بداند به هم ین دلیل اغلب برای حل مسئله از گروه ها استفاده می شود. هر فردی دارای پیش زمینه و تجارب متفاوتی بوده و در نتیجه، پایه علم ی متفاوت و نزی ایده ها و تعصبات مختلف ی در مورد موضوعات و مسایل خاص دارد. وقتی گروهی با هم کار کنند، گروه ،تشکیل شده و این گروه از پیشن زمینه وسیعتری برخوردار خواهد گشت که تنها بخش کوچکی از آن (بین اعضای گروه) مشترک می باشد . حال، چون گروه از پیش زمینه اطلاعاتی وسیعاتر ی برخوردار شده، احتمال بروز ترکیبات خلاق جد دیی از ایده ها افزایش پیدا کرده است .ایده ها و پیشنهادهایی که توسط یک نفر مطرح م ی شود، می توانند تخیل سا ری اعضای گروه را برانگیزد. همچنین آنها برای رسیدن به قضاوت بهتر، از تعصبات خود خواهند گذشت. پس استفاده از گروهها در فرآیند حل خلاق مسئله از مزا یای زیر برخوردار است:
.1 اطلاعات ب یشتری در جهت حل مسئله در اختیار افراد قرار می گیرد؛ بدین منظور می توان افرادی که دارای مهارت های فکری و تخصص های مختلف هستند را از درون سازمان گرد هم آورد. این امر به صرفه جویی در هزینه استخدام کارشناس خارجی منجر می شود.
.2 افراد با یکدیگر تعامل پیدا می کنند؛ بنابراین از ایده ها به عنوان نردبانی به سوی راه حلهای بهتر و خلاقـتر استفاده م ی شود. به عبارتی، اعضای گروه ترغیب خواهند شد که بر ا یده ها ی سا ریین کار کنند. وقتی این فرآیند به درستی انجام گیرد، بهره وری افزایش یافته و نشان می دهد ک کل، از مجموع اجزا ی آن بزرگتر (عالی تر) است.
.3 در صورت ی که برای مسئله ای خاص، یک جواب بهترین وجود داشته باشد، گروه شانس بیشتر ی برا ی یافتن آن خواهد داشت . گروهها در شناخت فرصتها و پذ یرفتن مخاطرات پیچیده تر (و در نتیجه افزایش نوآوری) مزیت دارند.
.4 افراد ی که در فرآ یند حل مسئله و تصم یم گیری شرکت می جویند،معمولاً نسبت به پذ یرفتن راه حل گروه ی رغبت بیشتری از خود نشان می دهند تا ا ین که راه حل فقط توسط یک نفر توسعه یافته و توسط "مقام مافوق" دیکته شود. هرچه میزان دسترسی گروه به اطلاعات بیشتر باشد، احتمال بروز ترکیبات خلاق جد ید افزا یش م ی یابد؛ چون ا یده ها و پیشنهادهایی که توسط یک نفر مطرح می شود، می تواند تداع ی هایی در ذهن دیگران ایجاد نما دی . از آنجا که تمام ش یوه ها ی فکری وجود دارد، گروه قادر است راه حلهای کامل تر ی توسعه دهد.
.5 اعضا ی گروه از یکد یگر درس م ی گیرند و گروه ، محیطیمشوّق برای پرورش مهارت های رهبری فراهم می نما دی.
استفاده از گروه ها در حل مسئله ممکن است معایبی نیز به همراه داشته باشد:
.1 مستلزم صرف وقت و تلاش ب یشتر از جانب تمام
همکاران می باشد، نه تنها برای حل مسئله، بلکه برا ی توسعه گروه.
.2 به طور کل ی، فرآیند گروه ی از کارایی پایینی برخوردار است . ممکن است ایده های بیشماری خلق شود، ولی تنها اندکی از آنها راه حل هایواقعاً خوبی از آب درمی آیند .
.3 افراد گروه ایتیم ممکن است یکدیگر را همراه ی نکنند. در صورت وجود تضاد و خصومت؛ به دلیل احساسات و عواطف منفی، تعداد ایده های خلاق گروه کاهش می یابد.
