بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش تأثیر روان درمانی بین فردی بر کاهش اضطراب و افسردگی دانش آموزان دختر دارای فوبی اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. جامعهی آماری این پژوهش شامل کلیهی دانش آموزان دختر دارای فوبی اجتماعی شهرستان اردبیل در سال تحصیلی 1392-93 بود. برای نمونهگیری ابتدا 400 دانش آموز به روش نمونهگیری خوشهای از جامعه آماری انتخاب شده و پرسشنامه فوبی اجتماعی بر روی آنان انجام شد. سپس از بین افراد دارای فوبی اجتماعی - بر اساس نقطه برش - ، 34 آزمودنی به صورت تصادفی ساده انتخاب و به طور کاملاً تصادفی در یک گروه آزمایشی 17 - نفر - ، و یک گروه کنترل 17 - نفر - ، قرار داده شدند. طرح پژوهش آزمایشی از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود علاوه بر پرسشنامه فوبی اجتماعی از پرسشنامه اضطراب و افسردگی بک در پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد. پس از اتخاب تصادفی گروههای آزمایش و گواه، مداخله آزمایشی - روان درمانی میان فردی - بر روی گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 90 دقیقهای اجرا گردید. آزمودنیهای گروه کنترل مداخلهای دریافت نکردند. به منظور تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده علاوه بر آمار توصیفی از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری - مانوا - استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل دادهها نشان داد که روان درمانی میان فردی باعث کاهش اضطراب و افسردگی و فوبی اجتماعی دانش آموزان گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه شده است . - p< 0/001 - این نتایج از بکارگیری روان درمانی بین فردی به عنوان روش موثری در کاهش اضطراب و افسردگی دانش آموزان حمایت می نماید.
کلید واژهها: روان درمانی میان فردی، فوبی اجتماعی، اضطراب، افسردگی، دانش آموزان
مقدمه
انسان موجودی اجتماعی است و همیشه به لحاظ عاطفی و مادی نیازمند به برقراری ارتباط اجتماعی میباشد، اما برقراری این ارتباط برای همه به راحتی ممکن نیست و عواملی مانند: کمبود اعتماد به نفس، ارزیابی دیگران در مورد فرد، ترس از طرد شدن و انتقاد یا عوامل دیگر سبب میشود افراد در موقعیتهای اجتماعی احساس اضطراب کنند. این اضطراب در حالت شدید به اختلالی به نام اختلال اضطراب اجتماعی1 - فوبی اجتماعی - 2 تبدیل میشود که یکی از شایعترین اختلالات دوران کودکی و نوجوانی است - حسن پاشا شریفی، محمدرضا نیکخو؛ . - 1379 هم چنانکه در نسخه تجدید نظر شدهی چهارمین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی - DSM-IV-TR - 3 آمده است، فوبی اجتماعی شامل ترس از آن دسته از موقعیتهای اجتماعی است که در آنها نوعی مورد شرم و خجالت قرار گرفتن و یا تماس با غریبهها مطرح میباشد.
مطابق پژوهش، شیوع بالایی از اضطراب اجتماعی در اواخر کودکی و اوایل نوجوانی وجود دارد که به نسبت در دختران بالاتر از پسران است - ایشو4، کونرات5، پترمن6،2008؛ کیم و کیم، چو، کیم، شین و همکاران7، . - 2010 استراهان - 2002 - 8 در یک تحقیق طولی با عنوان تأثیر اضطراب اجتماعی و مهارتهای اجتماعی بر عملکرد تحصیلی بیان داشت که افراد دارای اضطراب اجتماعی نسبت به افراد غیرمضطرب دارای کنترل اجتماعی و همچنین بیانگری اجتماعی پایین هستند. دانش آموزان مضطرب اجتماعی در مهارتهای کلامی، سخن گفتن، حضور در اجتماع و ارتباط کلامی با دیگران دچار مشکل بودند. به طور کلی این اختلال در کودکان به عملکرد تحصیلی ضعیف - لاست، هرسن، کازدین، اورواشل و پرین9، - 1991 و مشکلات روان شناختی مانند افسردگی - ایندربیتزن، نولان و والترز10، - 2000 و سوءمصرف مواد - پاین، کوهن، گرلی، بروک و ما11، - 1998 منجر میشود. افزون برآن پیامد اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان با امتناع شدید از مدرسه ارتباط دارد - لاست و استراووس12، . - 1990 همبودی با اضطراب و افسردگی یکی دیگر از مشکلاتی است که در مبتلایان به اضطراب اجتماعی دیده میشود. در نتیجه به دلیل پیامدهایی که این اختلال در عملکرد و تحصیل افراد به خصوص نوجوانان ایجاد میکند تشخیص و درمان باید در اولویت قرار بگیرد. درمانی که در این پژوهش به کار برده شد روان درمانی بین فردی - IPT - 1 است که، ریشه در تحقیقات هاری استاک سالیوان2 و آدولف مایر3 دارد. سالیوان و طرفداران او معتقدند که روابط بین فردی نه تنها در شکل گیری شخصیت بلکه در ایجاد اختلالات روانی نقش اساسی دارند. به سخن دیگر طرفداران IPT معتقدند، رشد روانی افراد محصول تغییر و تحول مداوم در برقراری ارتباط متقابل با دیگران میباشد. لیپزیتز، گور، مرویس، پتکووا، چینگ و همکاران - 2008 - 4، در تحقیقی نشان دادند که بیماران دارای اختلال اضطراب اجتماعی در دو گروه حمایت درمانی و درمان بین فردی به طور معنا داری بهبود یافتند. بورج، هوفرت، سکتون، کلارک، مارکوویتز و مانوس - 2008 - 5، در تحقیقی درمان شناختی و درمان میان فردی را برای افراد دارای فوبی اجتماعی مقایسه کردند و به این نتیجه دست یافتند که بیماران در هر دو گروه درمانی به طور معنیداری بهبود یافتند. در تحقیقی بر روی نوجوانان افسردهای که مشکلات پزشکی مزمن داشتهاند، اثر بخشی آموزش IPT انجام گرفت و آشکار گردید که آموزش IPTنه تنها موجب کاهش نشانههای افسردگی شده، بلکه شادکامی، امید به زندگی و بهزیستی روانی نوجوانان را افزایش داده است. مرادی، شکری و دانشورپور - 1386 - ، در پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که در زمینه درمان افسردگی نوجوانان روان درمانی بین فردی یک رویکرد درمانی کارآمد قلمداد میشود. نتایج تحقیق سلیمانی، محمدخانی، دولتشاهی - 1387 - ؛ نشان داد که روان درمانی بین فردی گروهی کوتاه مدت توانست کاهش معنیداری در علائم افسردگی و نگرشهای ناکارآمد دانشجویان به وجود آورد. با توجه به پیشینه تحقیقات گذشته، مبنی بر اهمیت درمان میان فردی، ، پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال است که: آیا درمان میان فردی باعث کاهش علایم اضطراب و افسردگی دانش آموزان مبتلا به فوبی اجتماعی میشود؟
روش نوع و طرح پژوهش: پژوهش حاضر مداخلهای از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. در این تحقیق، متغیر
مستقل شامل درمان میان فردی و متغیرهای وابسته اضطراب و افسردگی میباشند.
جامعهی آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعهی آماری این پژوهش شامل کلیهی دانش آموزان شهرستان اردبیل بود که در سال تحصیلی 1392-93 در دبیرستانهای اردبیل مشغول به تحصیل بودهاند. انتخاب نمونهی پژوهش در دو مرحله انجام شد، مرحلهی اول نمونه گیری به منظور انتخاب افرادی که دارای فوبی اجتماعی میباشند، صورت گرفت. در این مرحله با توجه به جدول کریس و مورگان برای جامعه آماری 400 نفر به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب و پرسشنامه فوبی اجتماعی بر
