بخشی از مقاله
چکیده
فوبی اجتماعی بود. روش این مطالعه، آزمایشی با پیشآزمون-پس آزمون با گروه کنترل می باشد. جامعهی آماری این پژوهش شامل کلیهی دانش آموزان دختر دارای فوبی اجتماعی شهرستان اردبیل در سال تحصیلی 1392-93 بود. به منظور انتخاب نمونه مرحله شیوع شناسی ابتدا 400 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشهای از جامعه آماری انتخاب شدند. سپس از بین افراد دارای فوبی هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب و افسردگی دانشآموزان دختر دارای اجتماعی - بر اساس نقطه برش - ، 34 آزمودنی به صورت تصادفی ساده انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه 17 نفره - یک گروه آزمایشی ویک گروه کنترل - قرار گرفتند. آزمودنی های گروه آزمایش گروه آزمایشی به مدت 10 جلسهی 90 دقیقهای تحت درمان پذیرش و تعهد قرار گرفتند. آزمودنی های گروه کنترل هیچ مداخلهای دریافت نکردند. با استفاده از پرسشنامههای اضطراب، افسردگی و فوبی اجتماعی پیش آزمون و پس آزمون برای هر دو گروه اجرا شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده علاوه بر آمار توصیفی از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری - مانوا - استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل دادهها نشان داد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد باعث کاهش اضطراب و افسردگی و فوبی اجتماعی دانش آموزان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شده است . - p< 0/001 - بنابراین، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای دانش آموزان دارای فوبی اجتماعی قابلیت کاربرد داشته و می تواند به عنوان یک مداخلهی روانشناختی در کنار سایر مداخلات مورد استفاده قرار گیرد.
کلیدواژهها: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، فوبی اجتماعی، اضطراب، افسردگی، دانش آموزان
مقدمه
فوبی اجتماعی1 یکی از شایعترین اختلالات اضطرابی است که دهه اخیر، توجه زیادی را به خود جلب نموده و مؤلفان و پژوهشگران به بحثهای نظری و علمی متنوع درباره آن پرداختهاند. هم چنانکه در نسخه تجدید نظر شدهی چهارمین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی - DSM-IV-TR - 2 آمده است، فوبی اجتماعی شامل ترس از آن دسته از موقعیت های اجتماعی است که در آنها نوعی مورد شرم و خجالت قرار گرفتن و یا تماس با غریبهها مطرح میباشد .[1] میلر - 2007 - 3، معتقد است اضطراب اجتماعی به عنوان یک ترس مشخص و مزمن از یک یا چند موقعیت اجتماعی تعریف می شود که فرد خود را در معرض موشکافی به وسیله دیگران می بیند و می ترسد مبادا کاری انجام دهد که باعث خجالت باشد یا تحقیر آمیز به نظر آید. این افراد هنگام رویاروشدن با محرک های ترسناک و هراس آور یک واکنش اضطرابی از قبیل احساس وحشت، تنفس منقطع و کوتاه، یا تپش قلب را در پی دارد. در پی این واکنش فرد رفتاری اجتنابی انجام می دهد که ممکن است با حضور در مدرسه و فعالیت ها و روابط اجتماعی معمولی تداخل نماید .[2]
کسلر، مک گوناگل، ساو، نلسون و هیوز - 1994 - 4 در یک بررسی همه گیر شناسی دریافتند که شیوع 12 ماهه برابر با 7/9 درصد و شیوع تمام عمر برابر با 13/3 درصد در امریکا میباشد .[3] این یافتهها نشان میدهند که اختلال اضطراب اجتماعی بعد از افسردگی اساسی - 17درصد - و وابستگی به الکل 14 - درصد - سومین اختلال شایع روانی در امریکاست. در تحقیق طولی پاین - 1998 - 5، نشان داد که اختلال اضطراب اجتماعی در نوجوانی ممکن است سبب ایجاد اختلالات هیجانی و اضطرابی در بزرگسالی شود .[4]
به طور کلی این اختلال در کودکان به عملکرد تحصیلی ضعیف و مشکلات روان شناختی مانند افسردگی و سوءمصرف مواد منجر میشود .[6-5-4] افزون برآن پیامد اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان با امتناع شدید از مدرسه ارتباط دارد .[7] همبودی با اضطراب و افسردگی یکی دیگر از مشکلاتی است که در مبتلایان به اضطراب اجتماعی دیده میشود. اختلال اضطراب اجتماعی در 70 تا 80 درصد موارد با دیگر مشکلات روانپزشکی همایندی دارد [8] و در این میان افسردگی و سایر اختلالهای اضطرابی بیشترین همایندی را با این اختلال دارند .[9-10] از طرفی اگر مداخلات درمانی صورت نگیرد، این اختلال به دوره طولانی از ناتوانی منجر شده و فرد مبتلا مشکلات زیادی را در حوزه کارکرد شخصی و اجتماعی خود متحمل می شود .[8]
به دلیل پیامدهایی که این اختلال در عملکرد و تحصیل افراد به خصوص نوجوانان ایجاد میکند تشخیص و درمان باید در اولویت قرار بگیرد. درمانی که در این پژوهش به کار برده شد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد - ACT - 6 میباشد. در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، هدف اصلی ایجاد انعطاف پذیری روانی است؛ یعنی ایجاد توانایی انتخاب عملی در بین گزینه های مختلف که متناسب تر باشد، نه اینکه صرفاً جهت اجتناب از افکار، احساسات، خاطره ها یا تمایلات آشفته ساز انجام یا در حقیقت به فرد تحمیل شود.[12] بلاک و ولفرت - 2000 - 1، در پژوهشی درمان پذیرش و تعهد را به صورت فردی روی 11 دانشجوی مبتلا به هراس اجتماعی انجام دادند، نتایج حاکی از اثربخشی این درمان بر تمام دانشجویان بود .[13] اسمن، ویلسون، استروسلی و نیل - 2006 - 2، در بررسی تأثیر درمان پذیرش و تعهد در گروه مبتلایان به هراس اجتماعی با میانگین سنی 42 سال به این نتیجه رسیدند که علائم اجتنابی و اضطرابی در گروه تحت درمان پذیرش و تعهد به طور معناداری کاهش یافت .[14] ایفرت و فورسیث - 2009 - در تحقیقی نشان دادند که درمان پذیرش و تعهد نشان دهنده ی تغییرات مثبت در مراجعان، افزایش کیفیت زندگی و کاهش معنادار در اضطراب و
افسردگی بود .[15] شارپ - 2012 - 3 به این نتیجه دست یافت که که درمان پذیرش و تعهد ممکن است برای مفهوم سازی4 و درمان اختلالات اضطرابی مناسب باشد .[16] فولک، پارلینگ و ملین - 2012 - 5، به این نتیجه رسیدند که درمان پذیرش و تعهد درمانی موثر بر کاهش افسردگی است .[17] مجید پور فرج عمران - 1390 - ، در پژوهشی تأیید کرد که درمان گروهی پذیرش و تعهد، بر درمان اختلال اضطراب اجتماعی در میان دانشجویان مؤثر بوده است .[18] نتایج پژوهش حر، آقایی، عابدی و عطاری - 1392 - ، بیانگر تأیر روش درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد در کاهش افسردگی بیماران دیابتی بود .[19] نریمانی، عباسی، ابوالقاسمی و احدی 1392 - - ، در پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد و تنظیم هیجان بر بهبود سازگاری اجتماعی، هیجانی و تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال ریاضی مؤثر است .[20] به علت نوپا بودن این روش درمانی، در داخل کشور پژوهشهایی که مستقیماً به این موضوع مربوط شوند در دسترس نبود. با توجه به پیشینه تحقیقات گذشته، مبنی بر اهمیت درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال است که: آیا ACT باعث کاهش علایم اضطراب و افسردگی دانش آموزان مبتلا به فوبی اجتماعی میشود؟
روش نوع و طرح پژوهش: پژوهش حاضر، مداخلهای از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. در این پژوهش درمان پذیرش و تعهد به عنوان متغیر مستقل و اضطراب و افسردگی به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شدند.
