بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مقایسه و بررسی تاثیر سطوح مختلف کود دامی و فسفر بر عملکرد کمی و کیفی زعفران، آزمایشی در سال 1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان بویراحمد اجرا شد. فاکتورهاي آزمایش شامل کود دامی در سه سطح 0 - ، 20 و 40 تن در هکتار - و کود فسفره در سه سطح 0 - ، 150 و 300 کیلوگرم در هکتار - بودند. نتایج نشان داد اثرات تیمارهاي کود دامی و کود فسفره بر تعداد گل، عملکرد گل و عملکرد کلاله زعفران معنیدار بود.
تیمار 40 تن کود دامی به همراه 300 کیلوگرم کود فسفره در هکتار داراي بیشترین تعداد گل در متر مربع 28/6 - گل - ، عملکرد گل تر 14/5 - گرم در متر مربع - و عملکرد کلاله خشک 127 - میلیگرم در مترمربع - بود. بیشترین درصد فسفر برگ زعفران 0/19 - درصد - در تیمار 40 تن کود دامی و 300 کیلوگرم کود فسفره و بیشترین درصد نیتروژن و پتاسیم برگ زعفران در تیمار 40 تن کود دامی و عدم مصرف کود فسفره مشاهده شد. به طور کلی استفاده از 40 تن کود دامی به همراه 150 کیلوگرم کود فسفره جهت تولید زعفران در این منطقه قابل توصیه میباشد.
مقدمه
زعفران با نام علمی Crocus sativus L. از خانواده زنبق، گیاهی علفی، چند ساله، بدون ساقه و داراي بنه است. در حال حاضر محصول زعفران یکی از اقلام مهم صادراتی کشور محسوب میشود که تنها 20 درصد آن در داخل مصرف و مابقی به سایر کشورهاي جهان صادر میشود . - 3 - از این رو ضرورت دارد تا با انجام کارهاي تحقیقی و ترویجی مناسب، راهکارهایی در جهت بهبود عملکرد زعفران در ایران ارایه گردد.
یکی از عوامل مهم در این زمینه، بهبود حاصلخیزي خاك و مدیریت تغذیهاي گیاه از طریق کاربرد کودهاي آلی و معدنی می باشد. کاربرد کودهاي شیمیایی و آلی نقش قابل توجهی در تولید مناسب زراعت زعفران دارد . - 4 - گزارش شده است که بیشتر نیاز غذایی زعفران در ایران از طریق مصرف کود گاوي و در مواقعی کود گوسفندي و مرغی تأمین میشود .
همچنین نتایج اکثر تحقیقات یک رابطه مثبت بین به کارگیري کودهاي شیمیایی از طریق خاك با طول دوره گلدهی و افزایش عملکرد در گیاه زعفران را نشان دادهاند 1 - ، 2 و . - 5 گزارش شده است که جهت تولید موفق زعفران، استفاده از کودهاي شیمیایی به همراه کودهاي آلی اجتناب ناپذیر بوده و میزان کاربرد کودهاي آلی ارتباط مستقیمی با مقدار کربن موجود در خاك دارد .
با توجه به اهمیت تغذیهاي زعفران و استفاده از کودهاي شیمیایی به صورت مکمل، حال این سوال مطرح میشود که کوددهی به چه روش و با چه مقدار انجام گردد تا ضمن به حداقل رساندن مصرف کود شیمیایی حداکثر تولید و عملکرد را به همراه داشته باشد. لذا هدف از این پژوهش بررسی اثر سطوح مختلف کودهاي دامی و فسفره بر عملکرد و اجزاي عملکرد زعفران میباشد.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1394-95 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعهاي واقع در روستاي یوسف آباد مختار شهرستان بویراحمد اجرا شد. عاملهاي آزمایش شامل کود حیوانی در سه سطح 0 - ، 20 و 40 تن در هکتار - و کود فسفره در سه سطح 0 - ، 150 و 300 کیلوگرم در هکتار - بودند. از کود سوپر فسفات تریپل به عنوان منبع کود فسفاته و از کود گاوي پوسیده به عنوان منبع کود حیوانی استفاده شد. هر کرت آزمایشی از پنج خط کاشت به طول 7/5 متر، به فاصلهي ردیف 20 سانتیمتر، فاصله بنهها روي ردیف 10 سانتی متر و عمق کاشت حدود 15 سانتیمتر در نظر گرفته شد. بنهها از زارعینی که سالهاي قبل توسط جهاد کشاورزي بنه آنها تأمین شده بود تهیه گردید. فاصله بین کرتها، 1/5 متر و فاصله بین بلوكها، 3 متر در نظر گرفته شد.
عملیات کاشت زعفران در نیمه شهریور ماه و بر اساس تراکم 50 بنه در متر مربع انجام گرفت . - 5 - کودهاي سوپر فسفات تریپل و دامی قبل از کاشت به هر کرت اضافه شده و با خاك مخلوط میشود. به منظور تعیین عملکرد گل، از هر کرت، بصورت روزانه، پس از حذف اثر حاشیهاي، برداشت صورت گرفت. بعد از شمارش گلهاي جمع آوري شده، وزن تر گل با استفاده از ترازوي دیجیتال اندازهگیري شد. در مرحله بعد گلها در دماي اتاق و دور از نور خورشید خشک شدند و وزن خشک کلاله اندازهگیري شد. با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی نیز میزان ازت، فسفر و پتاسیم در برگ اندازهگیري شد. دادههاي به دست آمده توسط نرمافزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و میانگین دادهها براساس آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شدند.
نتایج و بحث
اثر کود دامی در سطح یک درصد بر عملکرد گل تر معنیدار بود، ولی اثر کود فسفره و برهمکنش آنها معنیدار نشد - جدول . - 1 مقایسه میانگین اثر کود دامی بر عملگرد گل تر در جدول 2 نشان داد که بیشترین عملکرد گل تر 13/6 - گرم بر مترمربع - در تیمار کاربرد 40 تن در هکتار کود دامی بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد افزایش 60 درصدي داشت. مصرف 300 کیلوگرم در هکتار کود فسفره باعث افزایش 11 درصدي عملکرد گل تر نسبت به تیمار شاهد شد که البته این افزایش معنیدار نبود - جدول . - 2 کوچکی و همکاران - 3 - نیز گزارش کردند که اثر تیمار کودي بر وزن تر گل، معنیدار بود.
جدول -1 تجزیه واریانس عملکرد کمی و کیفی زعفران تحت تاثیر مقادیر مختلف کود دامی و کود فسفره
اثر کود دامی در سطح یک درصد و اثر کود فسفره در سطح پنج درصد بر تعداد گل در مترمربع و عملکرد کلاله خشک معنیدار بود، ولی برهمکنش آنها معنیدار نشد - جدول . - 1 بیشترین تعداد گل در مترمربع - 28/6 - در تیمار کاربرد 40 تن در هکتار کود دامی بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد افزایش 82 درصدي داشت - جدول . - 2 تیمار مصرف 300 کیلوگرم در هکتار کود فسفره با 22/2 گل در متر مربع بیشترین بود که نسبت به تیمار شاهد افزایش 12 درصدي داشت - شکل . - 5-4
بیشترین عملکرد کلاله خشک 28/6 - میلیگرم بر مترمربع - در تیمار کاربرد 40 تن در هکتار کود دامی بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد افزایش 82 درصدي داشت - جدول . - 2 تیمار مصرف 300 کیلوگرم در هکتار کود فسفره با 22/2 گل در متر مربع بیشترین بود که نسبت به تیمار شاهد افزایش 12 درصدي داشت - جدول . - 2 بهدانی و همکاران
اثبات کردند که تا 67 درصد تغییرات عملکرد زعفران تحت تأثیر مصرف کودهاي دامی و فسفره میباشد. نتایج برخی محققان دیگر نیز حاکی از اثر مثبت کودهاي دامی بر عملکرد زعفران میباشد 1 - و . - 4 به نظر میرسد که وجود ریزموجودات ناشی از کاربرد کود دامی در محیط ریشه گیاه تاثیر مثبتی بر رشد و عملکرد گیاه داشته است و منجر به افزایش عملکرد گل تر شده است.
امیري نیز نقش موثر کاربرد کود دامی در افزایش میزان عناصر غذایی برگ، عملکردگل و کلاله زعفران را ناشی از بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك مانند میزان موادآلی، ظرفیت تبادل کاتیونی و افزایش میزان جذب نیتروژن، پتاسیم و کلسیم از خاك دانست. در ارتباط با نقش مؤثر کاربرد کودهاي آلی، بهدانی و همکاران - 2 - نیز اظهار داشتند که آزاد شدن تدریجی عناصر غذایی از کود دامی، ضمن فراهمی نیازهاي غذایی گیاه میتواند در بهبود ساختار فیزیکی و شیمیایی خاك نقش مؤثري ایفاء کند.
جدول -2 اثرات ساده کود دامی و فسفر بر عملکرد کمی و کیفی زعفران
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر کود دامی در سطح یک درصد بر میزان نیتروژن و پتاسیم برگ معنیدار بود، ولی اثر کود فسفره و برهمکنش آنها معنیدار نشد - جدول . - 1 مقایسه میانگین اثر کود دامی بر درصد نیتروژن برگ نشان داد که با کاربرد 40 تن کود دامی در هکتار درصد نیتروژن برگ با 38 درصد افزایش از 2/33 درصد به 3/22 درصد افزایش یافت - جدول . - 2
مقایسه میانگین اثر کود دامی بر درصد پتاسیم برگ نشان داد که با کاربرد 40 تن کود دامی در هکتار درصد نیتروژن برگ با 32 درصد افزایش از 0/68 درصد به 0/89 درصد افزایش یافت - جدول . - 2 کاربرد کود دامی باعث بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك شده و میزان جذب پتاسیم افزایش یافته که این عامل منجر به افزایش غلظت پتاسیم برگ شده است .
نتایج نشان داد که اثر کود دامی و کود فسفره در سطح یک درصد بر میزان فسفر برگ معنیدار بود - جدول . - 1 مقایسه میانگین اثر کود دامی بر درصد فسفر برگ نشان داد که با کاربرد 40 تن کود دامی در هکتار درصد فسفر برگ با 22 درصد افزایش از 0/15 درصد به 0/18 درصد بهبود یافت - جدول . - 2 همچنین با افزایش مصرف کود فسفره از صفر تا 300 کیلوگرم
