بخشی از مقاله
چکیده
بیش از40 نوع پدیده طبیعی درجهان شناسایی شد، 31مورد از این پدیدهها در ایران بوقوع میپیوندد. زلزله یکی از مخاطرات تکرار شونده در ایران است که تلفات زیادي نیز با خود به همراه دارد. کلانششهر تهران، بعلت وجود گسلهاي متعدد و تأخیر دو دهه از وقوع زلزله مخرب محتملِّ، مستعد بروز زلزلهاي مخرب میباشد. در زلزلههاي مخرب علاوه بر تلفات اولیه، عدهاي از آسیب دیدگان، بعلت امداد دیر هنگام دچارصدمههاي جدي و غیرقابل جبران میگردند، که با اقدام بموقع تیمهاي امدادي میتوان از بروز این تلفات جلوگیري بعمل آورد، سرعت امدادرسانی در کلانشهر تهران تابع عوامل متعددي است. در این مقاله ابتدا به تعریف مفهوم کلانشهر و زلزله اشاره نمودیم و احتمال وقوع زلزله تهران و تلفات جانی محتمل را بیان و سپس با اشاره به تأثیر کیفیت و کمیت تجهیزات و ماشین آلات بر زمان امداد رسانی، با توجه به نظر دیگر محققان فرض نمودیم فقط 24 عامل در سرعت سیر امدادگران در کلانشهر تهران مؤثرند و تأثیر عوامل دیگر را ناچیز بر شمردیم با انجام مطالعات کتابخانهاي و میدانی ضمن تکمیل پرسشنامه، از تیمهاي متخصص در امر امداد و نجات هلال احمر ایران، 6 زیر عامل فرضی تجهیزات و ماشین آلات، مورد ارزیابی میدانی قرار گرفت، با استفاده از نمودارهاي آماري و نرم افزار SPSS دادهها تحلیل گردید، با استفاده از رابطه ریاضی ساده، به تعداد پاسخهاي افراد وزن داده شد، سپس درصد تأثیر هر عامل در بین عوامل دیگر با فرمول تعیین و با مرتب نمودن نزولی این عوامل طبق درصد تأثیر استخراج شده، براي کلانشهر تهران اولویت بندي شدند، در نهایت پیشنهاداتی ارائه شد.
-1 مقدمه
بطور مداوم با تمام ابزارها در پایگاههاي امدادي حاضر نیستند، چرا که
کلانشهر تهران در معرض خطر جدي زلزله قرار دارد. با توجه به وضعیت اساسا این امر به لحاظ محدودیتهاي منابع ممکن نیست. در زلزله مخرب این افراد کافی نبوده و باید از امدادگران ویژه و نجاتگران خارج از حوزه
ساخت و ساز و شریانهاي حیاتی - هم از لحاظ جانمایی و هم از لحاظ تخریب که در مناطق دیگرمستقر هستند استفاده شود. مردم، امدادگران، سازهاي - این کلانشهر، با وقوع زلزلهاي به قدرت بیش از 6 در مقیاس مدیرانِشهر، راههاي ارتباطی، ناوگان در اختیار واحدهاي امدادي، ابزارهاي ریشتر، تلفات جانی زیاد و آوار قابل توجهی خواهیم داشت، در این صورت اطلاعاتی و تکنولوژي در اختیار سازمانها، میزان توان بهرهگیري افراد از عدهاي در اثر جراحات و یا گرفتار آمدن در زیر آوارها نیاز فوري به امداد این ابزارها، همه مواردي هستند که بصورت مشهود و نامشهود در سرعت خواهند داشت، زمان براي حادثه دیدگان بسیار حیاتی است چه بسا با امداد مؤثرند. امدادگران براي رسیدن بموقع به محل حادثه، نیاز به امداد دیر هنگام افراد زخمی گرفتار زیر آوارها جان خود را از دست بدهند، ماشینآلات مناسب و تجهیزات خوب دارند که کیفیت و کمیت آنها بر در راستاي امداد به موقع علاوه بر پنج پایگاه اقماري در اطراف تهران سرعت امداد رسانی مؤثر است. در این مقاله میزان تأثیر 6 عامل مرتبط با بزرگ، محلهایی بعنوان پایگاههاي امداد درونشهري جهت استقرار تیمهاي اطلاعات، تجهیزات و ماشین آلات را در بین دیگر عوامل ارائه مینماییم تا امداد و نجات پیش بینی شد که داراي تجهیزات و امکانات کامل با ماشین- با اصلاح نقاط ضعف ضمن تسریع در زمان امداد از تلفات ثانویه کاسته یا آلات مورد نیازشان براي امداد رسانی سریع میباشند. اما همه امداد گران آن را به صفر برسانیم.
-2 تعاریف
امداد و نجات: امداد، به مجموعه کمکهاي اضطراري اطلاق میشود که به آسیب دیدگان از سوانح مختلف - به منظور رفع خطر و تامین ضرورتهاي اولیه نظیر آب، غذا، سرپناه اضطراري و غیره - ارائه میگردد و نجات در اصطلاح به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که موجب دستیابی افراد آسیب دیده در معرض خطر و رهاسازي و انتقال او به محل امن میشود
انواع بحران: بحرانها بر مبناي علت ایجاد، طول زمان، دیدگاه کاربردي و توان پاسخ تقسیم بندي میشوند. بر مبناي علت ایجاد در بلایاي طبیعی، زلزله در نوع ژئولوژیک - زمین شناختی - طبقهبندي میشود و بر مبناي طول زمان جزء بحرانهاي ناگهانی محسوب میگردد و از دیدگاه کاربردي و سطح پاسخگویی بستگی به شدت زلزله و میزان تخریب و توان پاسخ دارد - جهانگیري،. - 1390
زلزله: زمین لرزه بر اثر فوران گدازههاي آتشفشان به وقوع میپیوندد، این پدیده هر روز به دفعات در نقاط مختلف روي زمین رخ میدهد، هرگاه در محلی واقع شود که باعث تخریب بناها و مستحدثات ساخت بشر گردد، بعنوان زلزله مخرب محسوب میشود. زلزله حالت خاصی از تغییر شکل تودههاي سنگی است که درآن پدیده گسیختگی در مقیاس متفاوت رخ میدهد - باقرزاده،. - 1383 دانشمندان مدتهاست که پی بردهاند پوسته سخت کره زمین یکپارچه نبوده و از قطعات مجزایی تشکیل شده است. این قطعات به نام صفحات زمین ساختی معروفند که نسبت به یکدیگر در حال حرکت هستند، حرکات صفحات زمین ساختی به طور عمده سه حالت نسبت به هم رخ میدهند؛ - 1 از هم دور میشوند. - 2 به هم نزدیک میشوند. - 3 در مجاورت هم حرکت میکنند. حرکت صفحات نسبت به هم، باعث تجمع انرژي در مرز صفحات و نهایتا آزاد شدن آن میگردد و این پدیدهاي است که از آن به عنوان زلزله نام میبریم - پروینی و همکاران، . - 1388
-3 کلانشهر و مدیریت بحران
همزمان با تحولات در ادبیات شهرسازي جهان، واژهها و اصطلاحاتی همچون کلانشهر، ابرشهر، ناحیه مادر شهري پدیدار گردیدند. درعین حال همانطور که تعریف مفهوم شهر در کشورهاي مختلف متفاوت میباشد تقسیمبندي انواع شهرها نیز بر حسب سطح فعالیتها، میزان جمعیت پذیري و حیطه نفوذ شهر در کشورهاي گوناگون با یکدیگر یکسان نیست، از همین رو، در برخی کشورها مبناي شناخت کلانشهرها از شهرهاي معمولی فقط میزان جمعیت آنها تعیین گردیده حال آنکه بر اساس نظر بسیاري از محققان در تعریف کلانشهر علاوه بر عامل جمعیت باید وجود زیر ساختها، حیطه عملکردي، تنوع فعالیتی و ارتباطات خارجی شهر با نواحی پیرامونی را نیز مد نظر قرار داد. بر اساس یک تعریف بینالمللی که توسط سازمان ملل متحد ارائه گردیده واژه کلانشهر یا مادرشهر به شهرهایی اطلاق میگردد که جمعیتی بالاتر از 8 میلیون نفر داشته باشد - زارع و نبوي، . - 1389 مدیریت بر زمان در امدادرسانی شهرهاي کوچک و روستاها بدلیل محدودیت در وسعت و عدم پیچیدگی امري دشوار نمی-باشد، اما کلانشهرها نیاز به برنامهریزي در تمام امور دارند چرا که حتی یک خطا بعلت وضعیت متلاطم و آشوبناکی و اثر پروانهاي میتواند منجر به آسیبی جبران ناپذیر گردد.
-4 گسلها در پهنه تهران
پهنه کلانشهر تهران در کوهپایه کوههاي البرز که بخشی از پهنه کوهزایی آلپ-هیمالیا را تشکیل میدهد قرار دارد. این پهنه داراي توان لرزهاي بالا و گسلهاي فعال و متعدد است. منطقه شهري تهران بر روي لایههاي آبرفتی - که از طریق سازندهاي زمین ساختی پیچیدهاي بر روي سنگ سخت انباشته شده - توسعه یافته است. بر پایه دادههاي زلزلههاي تاریخی، تهران متحمل چندین زلزله شدید با دورههاي بازگشت 150سال شده است. شهر منجیل که در 220 کیلومتري شمال باختري تهران قرار گرفته درسال1369 دچار زلزله مهیبی گردید. زلزله شناسان احتمال وقوع زلزله شدید را در تهران در آیندهاي نزدیک میدهند - جایکا، . - 1380 بر اساس نقشه پهنهبندي، خطر نسبی زمین لرزه در ایران - استاندارد - 2800 تهران در پهنه با خطر نسبی بسیار زیاد قرار دارد. از آنجا که این شهر از سال 1209 خورشیدي تا کنون زلزلهاي با شدت بالاي 6 ریشتر را تجربه نکرده است، احتمال اینکه هر لحظه زلزلهاي ویرانگر با قدرت بالاي 6 ریشتر در این شهر رخ دهد بسیار زیاد است، عامل اصلی وقوع زلزله در تهران وجود چهار گسل اصلی " مشا، شمال تهران، شمال و جنوب ري " میباشد، خطر زلزله اماکن و ساختمانهاي مهمی چون بیمارستانها، مدارس، پادگانها، ادارات دولتی، هلال احمر و مراکز آتشنشانی و خطوط آب و گاز و برق مخابرات و مسیرهاي ارتباطی زمینی را تهدید مینماید گسلهاي فعال و غیر فعال زیادي این کلانشهر را تهدید میکند. گسل باغ فیض با طول 3 کیلومتر که در شرق و جنوب شرقی باغ فیض - شمال غرب تهران - قرار دارد. گسل شمال تهران که یک ساختار اصلی و مهم در مجاورت تهران به طول 35 کیلومتر از کن در غرب تا لشکرك در شرق ادامه دارد و در محل اتصال خود با گسل مشاء پیچیدگی ساختاري دارد. گسل شمال تهران مرز مشخصی بین سنگهاي سازند کرج و رسوبات آبرفتی ایجاد میکند. دو بخش اصلی آن از لشکرك تا شاه آباد و تجریش و از دربند تا حصارك و کن ادامه دارد. قطعه سوم آن میتواند از باغ اناري تا ازگل تداوم پیدا کند. گسل کندوان- مشا در شمال تهران واقع شده است. شیب به سمت شمال داشته که مقدار آن بین 35 تا 70درجه واقع است. حرکت معکوس آن بخوبی مشخص شده است و مقدار جابجایی آن چندین کیلومتر است. چندین زمین لرزه تاریخی با بزرگاي بیش از 7ریشتر به این گسل نسبت داده شده است. لذا این گسل عامل اصلی خطرات بزرگ براي شهر تهران محسوب میشود. کلانشهر تهران نه تنها از نظر زلزله ایمن نیست بلکه سالهاست در انتظار زلزله اي ویرانگر با قدرت بالاي 7 ریشتر به سر می برد. براساس مطالعات آماري و زلزله هایی که پیش از این درناحیه ري و تهران ثبت شده است با احتمال بیش از 70 در صد به طور متوسط هر 158سال زلزله اي ویرانگر در این ناحیه رخ داده است. آخرین زلزله در تهران 172سال پیش اتفاق افتاده و بر همین اساس وقوع زلزله تهران 14 سال تاخیر زمانی دارد تهران اولین و مهمترین کلانشهر ایران است که جمعیت آن به تنهایی بیش از 3,5 برابر دومین کلانشهر کشورمان یعنی مشهد میباشد و درحال حاضر بیش از هشت میلیون نفر جمعیت را در خود اسکان داده است، این جمعیت در بعضی از روزهاي خاص به ده میلیون نفر نیز می رسد - این شهر در سال1375 بیش از 6,77 میلیون نفر جمعیت مقیم داشته است - . معضلات دیگر تهران که احتمال وقوع خطري عظیم را جدي ساخته است عبارتند از: مخروط افکنه توچال این مخروط افکنه که بستر استقرار شهر تهران است به علت بافت کنگلو مرایی از درجه مقاومت کمتري نسبت به سنگ بستر برخوردار می باشد. ازطرف دیگر، تراکم بیش از حد ساختمانها و سازههاي انسانی در این سطح و فقدان یک سیستم فاضلاب موثر، موجب انتقال فاضلاب به بافت کنگلومرایی شده است. اشباع تودههاي بستر از آب و مواد شوینده و شیمیایی منجر به حالت صابونی و لغزنده در بافت خاك و رسوبات آن گردیده و درجه آسیب پذیري سازههاي مستقر بر روي آنرا به خصوص در مواقع لرزش زمین به شدت افزایش داده است. تراکم بالاي سازه در تهران در بسیاري از مناطق شهري باعث کاهش شدید فضاي باز شهري شده که در صورت وقوع بحران، به دلیل انباشتگی بیش از حد آوار در مسیرهاي ارتباطی، امکان تردد را منتفی میسازد. بدین ترتیب خطر افزایش یافته، امدادرسانی با مشکلات فراوان مواجه خواهد شد
-5 اطلاعات، تجهیزات و ماشینآلات
اطلاعات حیات سازمان را تضمیین میکند، اطلاعات مهمترین متغیر تصمیم گیري است، به طور کلی هر سیسستمی که تولید و محصول نهایی آن اطلاعات باشد به عنوان سیستم اطلاعاتی تلقی میشود. در علوم کامپیوتري سیستمهاي اطلاعاتی را از دیدگاههاي مختلفی تعریف میکنند که براي نمونه به سه مورد از آنها اشاره میکنیم. از نظر سیستمی؛ مجموعهاي از سختافزار، نرم افزارها و دادهها و فناوري وابسته که در جهت دریافت ذخیرسازي، پردازش و مبادله دادهها و اطلاعات به صورت اتوماتیک با یکدیگر سازماندهی و یکپارچه شدهاند. از نظر کارکردي؛ سیستمهاي اطلاعات حداقل از سه سیستم ذخیره سازي، پردازش، بازیابی تشکیل میشوند. ازنظرسازمانی؛ از این منظر سیستم اطلاعاتی شامل نیروي انسانی، منابع مختلف مادي و ابزاري مراکز اطلاعاتی، روشها و رویه-هاست - محمودي، . - 1389 یکی از ابزارهاي ضروري در تصمیم گیريهاي مدیریت، اطلاعات میباشد. ابزار اطلاعات دقیق در مدیریت بحرانِ محیط-هاي شهري تجهیزات دیداري و دوربینهاست. چگونگی توزیع این تجهیزات در مناطق مختلف شهر بر میزان اطلاعات دریافتی ستادهاي کنترل ترافیک و مدیریت شهر مؤثر است.
