بخشی از مقاله
مقدمه
بخش وسیعی از کشور ایران را مناطق خشک و نیمهخشک دربرگرفته است. در این مناطق، بهعلت تبخیر فراوان و بارندگی کم، روزبهروز به شوري خاك ها افزوده میشود و سطح نسبتا وسیعی از زمینهاي قابل کشت و کار، بر اثر تجمع بیش از حد نمک، غیر قابل کشت میگردند - بنایی و همکاران، . - 1383 پسته بهدلیل ویژگیهاي بالقوهاي که از نظر سازگاري با شرایط نامساعد محیطی از جمله شوري آب و خاك دارد، بهعنوان مناسبترین محصول کشاورزي براي مناطق خشک ایران توصیه شده است
تحقیقات نشان داده که کاربرد نیتروژن ریزش جوانه گل در پسته را کاهش میدهد . - Baninasab et al., 2007 - محققین نشان دادند که با کاربرد برگی اوره همراه با سیتوکینین ریزش جوانهي گل در درختان پسته کرمان کاهش یافته است Lovatt . - and Ferguson, 1994 - شواهد محکمی در رابطهي بین فراهمی نیترات و افزایش تولید سیتوکینین وجود داشته است. طبق تحقیقات انجام شده، تنشهاي خشکی و شوري ایجاد شده در محیط ریشه، توازن تنظیمکنندهها را بر هم زده و باعث کاهش سنتز سیتوکینینها و در نهایت منجر به کاهش رشد می گردد .
کاهش در بیوسنتز سیتوکینین، پاسخ اولیهي گیاه به تنش شوري است و دلیل این امر کاهش آب قابل دسترس ریشه است. از آنجا که بخش عمدهي هورمون سیتوکینین در درون ریشهها ساخته میشود، در نتیجه میان رشد ریشه و تولید سیتوکینین ارتباطی نزدیک وجود دارد. همچنین طبق پژوهشهاي انجام شده، تولید و فعالیت هورمونهاي گیاهی تحت تأثیر عوامل طبیعی و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه قرار میگیرد که نیتروژن - Marschner, 1995 - ، مهمترین تأثیر را بر تولید و صدور سیتوکینین به اندام هوایی گیاه دارد. بنابراین در این پژوهش نقش هورمون سیتوکینین در حضور نیتروژن و در شرایط شور بر رشد و ترکیب شیمیایی گیاه پسته مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
آزمایش در شرایط گلخانهاي بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه انجام شد. تیمارها شامل دو سطح نیتروژن - صفر و 150 میلیگرم نیترات آمونیوم در کیلوگرم خاك - ، دو سطح شوري - صفر و 2400 میلیگرم کلرید سدیم در کیلوگرم خاك - و دو سطح سیتوکینین - صفر و 30 میکروگرم بر لیتر - بود که بر روي رقم پستهي سرخس به اجرا درآمد. بر اساس نتایج آزمون خاك، عناصر فسفر، پتاسیم، آهن، روي و منگنز بهصورت محلول به خاك داخل گلدانهااضافه شد
. بذرهاي پسته رقم سرخس از موسسهي تحقیقات پستهي کشور تهیه و پس از جداسازي پوست سخت به مدت ده دقیقه در محلول وایتکس ده درصد قرار داده و سه بار و هر بار بهمدت 30 دقیقه با آب مقطر استریل شسته شدند. به منظور رفع آلودگی هاي قارچی، از قارچکش بنومیل با غلظت دو در هزار بهمدت 15 دقیقه استفاده و در نهایت جهت جوانهزنی در میان پارچههاي متقال استریل و مرطوب در دماي 25 درجه سلسیوس قرار گرفت. در هر گلدان تعداد هشت بذر جوانه زده در عمق سه سانتیمتري خاك کشت شد و رطوبت خاك بهحد ظرفیت مزرعه رسانده شد.
سپس آبیاري گلدانها بهوسیلهي آب مقطر تا رسیدن به ظرفیت مزرعه همراه با توزین مرتب آن ها صورت گرفت. تیمارهاي شوري پس از استقرار کامل دانهالها - پنج هفته پس از کشت - به فواصل زمانی یک هفته بهصورت محلول به گلدانها اضافه شد. تیمارهاي سیتوکینین هم به صورت محلولپاشی روي برگ ها در دو نوبت اعمال شد. در هفته بیست و دوم پس از کاشت، فتوسنتز توسط دستگاه Infrared gas analyze و در هفته بیست وسوم پس از کاشت بعضی از پارامترهاي رویشی دانهالهاي پسته از جمله تعداد برگ، قطر ساقه و وزن خشک برگ ، ساقه و ریشه اندازهگیري شدند.
نتایج و بحث
نتایج جدول 1 نشان میدهد که سیتوکینین بر قطر ساقه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه و fv/fm که شاخصی از فتوسنتز است، تاثیري نداشت ولی بر تعداد برگ تاثیر معنیداري داشت. همچنین شوري بر قطر ساقه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه و شاخص fv/fm تاثیري معنیداري داشت ولی بر تعداد برگ تاثیر معنیداري نداشت.
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس
نتایج نشان داد که سیتوکینین بر تعداد برگ تاثیر معنی داري داشت - شکل - 1، بهطوري که با افزایش سطح سیتوکینین از 0 به 30 میکروگرم در لیتر، تعداد برگ به میزان 36 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت.
نتایج هم چنین نشان داد - شکل - 1، که شوري وزن تر ریشه را تحت تاثیر معنی داري قرار داد، بهطوري که با افزایش سطح شوري از 0 به 2400 میلیگرم کلرید سدیم در کیلوگرم خاك وزن تر ریشه نسبت به شاهد 250 درصد کاهش پیدا کرد. در پژوهشی فرگوسن1 و همکاران - 2002 - نشان دادند که در شوري بیش از 12 دسیزیمنس بر متر، وزن کل اندام هوایی، ارتفاع، قطر ساقه، سطح و تعداد برگ در پسته با کاهش معنیداري روبرو شد.
شکل ١- اثر سطوح سیتوکینین بر تعداد برگ
شکل ٢- اثر سطوح شوری بر وزن تر ریشه
نتایج همچنین نشان داد - شکل - 3 که با افزایش سطح نیتروژن از 0 به 150 میلیگرم نیترات آمونیوم در کیلوگرم خاك، نسبت کلروفیل فلورسانس به میزان 5/4 درصد کاهش معنیداري یافت. همچنین با افزایش شوري، قطر ساقه کاهش معنیداري یافت - شکل - 4، بهطوري که با افزایش شوري به 2400 میلی گرم بر کیلوگرم خاك، قطر ساقه به میزان 53/33 درصد کاهش یافت. نتایج نشان داد - شکل - 5، باافزایش شوري، نسبت کلروفیل فلورسانس در برگ به میزان 5 درصد کاهش یافت. هم چنین شوري وزن خشک ریشه را با کاهش معنیداري روبرو کرد - شکل - 6، به طوري که با افزایش شوري وزن خشک ریشه 290 درصد کاهش پیدا کرد.
شکل -4 اثر سطوح شوري بر قطر ساقه شکل -3 اثر سطوح نیتروژن بر نسبت کلروفیل فلورسانس
