بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی سهم عوامل محیطی خارجی مختلف بر شاخص سطح برگ نخود زراعی - Cicer arietinum L. - ، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس در دو سال زراعی 1394 -95 و -96 1395 انجام شد. عاملهای آزمایش شامل تاریخ کاشت در دو سطح - اواسط دی و اواسط بهمنماه - ، کود زیستی مزورایزوبیوم در دو سطح - تلقیح با کود زیستی مزورایزوبیوم و عدم تلقیح - و کود شیمیایی نیتروژن در چهار سطح - صفر، 20، 40 و 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با منشأ اوره - بود. نتایج نشان داد در بین عوامل مختلف شاخص سطح برگ، بیشتر تحت تأثیر تاریخ کاشت و عوامل اقلیمی بود.
-1 مقدمه
اصطلاح آنالیز رشد گیاه، اشاره به مجموعه ای مفیدی از روشهای کمی دارد که به توصیف و تفسیر عملکرد سیستمهای گیاهی رشد یافته در شرایط طبیعی، نیمه طبیعی یا کنترل شده میپردازد و رویکردی جامع و یکپارچه را برای تفسیر شکل و کارکرد گیاه فراهم میکند. برگها مهم ترین اندام فتوسنتز کننده می باشند به طوری که سطح برگ گویایی خوبی از ظرفیت فتوسنتزی گیاه میباشد . - 1 - ازاینرو، شاخص سطح برگ که نسبت سطح برگ گیاه به سطح زمینی که برگ از آن سطح برداشت شده است؛ مهم میباشد.
در بین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، نیتروژن دارای جایگاه ویژه ای می باشد. تعجب آور نیست که تأثیر عمده نیتروژن در تولید محصولات کشاورزی از طریق شکلگیری سطح برگ است و درنتیجه، نیتروژن تأثیر بسزایی بر توسعه هر برگ هم در شاخه های اصلی و هم شاخه های فرعی دارد. درنتیجه افزایش عرضه نیتروژن، منطقه پهنک انفرادی تا به حداکثر اندازه افزایش مییابد که این افزایش به عوامل محیطی - مانند دما و آب - نیز بستگی دارد .نظر به اهمیت نخود در بین حبوبات، این پژوهش با هدف بررسی سهم عوامل محیطی خارجی مختلف بر شاخص برگ نخود زراعی - Cicer arietinum L. - در منطقه گنبد کاووس انجام شد.
-2 مواد و روشها
بهمنظور بررسی عوامل محیطی خارجی بر شاخص سطح برگ نخود زراعی، آزمایشی در سال زراعی -95 1394 و 1395-96 در مزرعه آموزشی و تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس به اجرا درآمد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار و سه عامل بود. در این آزمایش، تاریخ کاشت در دو سطح اواسط دیماه و اواسط بهمنماه، کود زیستی مزورایزوبیوم در دو سطح تلقیح با کود زیستی مزورایزوبیوم و عدم تلقیح و کود شیمیایی نیتروژن در چهار سطح شامل 0، 20، 40 و 60 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار با منشأ اوره بود. در این تحقیق سویه خالصسازی شده SWRI14 مزورایزوبیوم از موسسه تحقیقات خاک و آب ایران تهیه گردید. میزان میانگین بارندگی و دمای ماهانه در طی دوره رشد گیاه در شکل 1-2 آورده شده است. تراکم گیاه 33 بوته در مترمربع بود. به منظور تلقیح بذور با کود زیستی مزورایزوبیوم، سوسپانسیونی از باکتری در محلول آب و شکر چهار درصد با غلظت مشخص 109 سلول در هر میلیلیتر تهیه گردید و با بذور ترکیب شد. بذور عدم تلقیح نیز با محلول آب و شکر چهار درصد ترکیب شدند. کود اوره در دو مرحله، نیمی در زمان کاشت و نیم دیگر بهصورت سرک در مرحله پر شدن دانه با توجه به کاهش رابطه همزیستی بین باکتری و گیاه نخود استفاده شد. در این بررسی، با توجه به بارش های مناسب در طول فصل رشد 1394-95 کشت بهصورت دیم انجام شد و نیم دیگر کود شیمیایی نیتروژن در مرحله پر شدن دانه و کمی قبل از بارندگی اعمال شد. در طول فصل رشد 1395-96، انجام آبیاری بهمنظور اعمال مابقی کود شیمیایی نیتروژن در مرحله پر شدن دانه با توجه به عدم بارندگی در این زمان انجام شد.
شکل -1-2 تغییرات دمایی و میزان بارش در طول اجرای طرح.
با توجه به اینکه معادلهی مربوط به شاخص سطح برگ از معادله لجستیک پیروی میکند، برای بررسی تغییرات شاخص سطح برگ نسبت به روزهای پس از کاشت از معادله مدل لجستیک زیر استفاده شد که در این معادله، LAI و ضرایب a، b و c به ترتیب مربوط به شاخص سطح برگ، سرعت تولید سطح برگ، زمان لازم برای رسیدن به حداکثر سطح برگ و سرعت کاهش سطح برگ است.
-3 نتایج و بحث
صرف نظر از سال و تیمارهای اعمال شده، مقادیر شاخص سطح برگ در طول فصل رشد در هر دو سال و در پاسخ به تیمار ها روندنسبتاً مشابهی داشت؛ به صورتی که LAI از مقدار کم شروع شد و به مقدار حداکثری رسید و پس از آن بهعلت پیر شدن و ریزش برگها روند کاهشی را طی نمود مقادیر شاخص سطح برگ در سال دوم کمتر از سال اول بود. این تفاوت در شاخص سطح برگ در ارتباط با شرایط آب و هوایی بود؛ بهطوری که، کمبود بارش در سال دوم - شکل - 1-2 و تأخیر در سبز شدن گیاه سبب شد تا گیاهان در شرایط تنش گرما و خشکی قرار گیرند و به تبع آن از دوره رشد و شاخص برگ کمتری برخوردار شوند. همچنین نتایج نشان داد تاریخ کاشت اواسط دیماه، مصرف کود شیمیایی نیتروژن و تلقیح با مزورایزوبیوم به ترتیب سبب افزایش سطح برگ نسبت به تاریخ کاشت اواسط بهمنماه، عدم مصرف کود شیمیایی نیتروژن و عدم تلقیح شد که در این بین نقش تاریخ کاشت پررنگتر بود.
جدول -1-3 مقدار شاخص سطح برگ تحت تأثیر تاریخ کاشت، کود شیمیایی نیتروژن و کود زیستی مزورایزوبیوم در دو سال -95 1394 و .1395-96
دوره رویشی از اولین نمونهبرداری تا قبل گلدهی، دوره گلدهی از شروع گلدهی تا شروع غلافدهی و دوره پر شدن دانه از شروع غلافدهی تا شروع رسیدگی فیزیولوژیک در نظر گرفته شد.گیاهان کشت شده در تاریخ کاشت دوم نسبت به گیاهان کشت شده در تاریخ کاشت اول با تأمین نیاز حرارتیشان به دلیل افزایش دما در فروردین و اردیبهشت ماه، مراحل دوره رشد خود را در فاصله زمانی کوتاه تری طی کردند و به مرحله رشد دانه که همراه با کاهش سطح و پیری برگها است؛ رسیدند.
