بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر رشد و برخی خصوصیات مورفولوژیکی نخودهآزمایشی در پژوهشکد گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت کرت هاي یک بار خرد شده در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام شده تاریخ کاشت در سطح، اواسط آبان، اواسط آذر، اواسط دي، اواسط بهمن، اواسط اسفند، اواسط فروردین و اواسط اردیبهشت در کرتهاي اصلی و ژنوتیپ هاي نخود شامل: هسMCC 1 ، کMCC1ه، 1لشMCCه،ککچMCC ، 1ککMCC ، کچسMCCهدر کرتهاي فرعی قرار گرفتند. درصد بذرهاي سبز شده به صورت روزانه ثبت و سرعت سبز شدن بر اساس عکس روز تا هله درصد - تجمعی - سبز شدن محاسبه شد. اثر تاریخ کاشت بر دوره ي روز تا هلهدرصد سبز شدن، سرعت سبز شدن، درصد نهایی سبز شدن، طول ساقه، طول ریشه، تعداد ریشه جانبی، وزن خشک ساقه و وزن خشک ریشه معنی دار بود. تاریخ کاشت نیمه دي باعث افزایش روز تا هلهدرصد سبز شدنهزککهروز - و کاهش سرعت سبز شدن شد. تاریخ کاشت نیمه اردیبهشت باعث کاهش روز تا هلهدرصد سبز شدنهزکهروز - و افزایش سرعت سبز شدن شد. بیشترین درصد سبز شدن مربوط به تاریخ کاشت آبان - سشهدرصد - و کمترین آن مربوط به تاریخ کاشت بهمن - چکهدرصد - بود. همچنین تاریخ کاشت اسفند از لحاظ سایر صفات مورد مطالعه بیشترین مقدار را داشت. اثر متقابل تاریخ کاشت و ژنوتیپ بر دوره ي روز تا هله درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن، طول ساقه، طول ریشه، تعداد ریشه جانبی، وزن خشک ساقه و وزن خشک ریشه معنی دار بود. طول ساقه در تاریخ کاشت اسفند و ژنوتیپ هسMCC1 با چ1هسانتیمتر طول بیشترین مقدار بود و کمترین آن مربوط به بهمن و ژنوتیپ 1لشMCCهبا 1هسانتیمتر طول بود. طول ریشه در تاریخ کاشت اسفند و ژنوتیپککچهMCCهبا سخهسانتیمتر طول بیشترین بود و کمترین آن مربوط به تاریخ کاشت نیمه بهمن و ژنوتیپ 1لشMCCسانتیمتر طول بود. در مجموع ژنوتیپ هسMCC1 در صفات مورد مطالعه روز تا درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن، طول ساقه، تعداد ریشه جانبی، وزن خشک ساقه و وزن خشک ریشه بهترین وضعیت را داشت.
مقدمه و هدف
نخود - Cicer arietinum L. - ، یکی از حبوبات سردسیري است که در طیف وسیعی از شرایط محیطی از مناطق مدیترانه اي غرب آسیا تا نواحی نیمه گرمسیري شمال استرالیا کشت می شوده[7] درهایران کشت نخود به صورت پاییزه، انتظاري و در مناطق سردسیر مرتفع به صورت بهاره و عمدتاً به صورت دیم - خشهدرصد - و با استفاده از رطوبت ذخیره خاك انجام می شود. در این مناطق رطوبت و درجه حرارت مهمترین عوامل موثر در جوانه زنی و سبز شدن گیاه می باشند. در گیاهان زراعی یکساله، جوانه زنی و سبز شدن سریع بذر یک عامل مهم تعیین کننده عملکرد نهایی است. دستیابی به اطلاعاتی که بتواند دانش ما را در ارتباط با واکنش بذر به میزان رطوبت و درجه حرارت خاك بیفزاید، در تصمیم گیري هاي دقیق زمان کاشت با اهمیت است. متاسفانه اطلاعات در مورد واکنش جوانه زنی وسبز شدن ژنوتیپ ها و ارقام نخود به درجه حرارت، تنش خشکی و همچنین اثرات توام آنها محدود است، بنابر این آزمایش حاضر با هدف تعیین بهترین تاریخ کاشت براي سبز شدن ژنوتیپ هاي نخود در شرایط آب و هوایی مشهد انجام شد
تئوري و پیشینه تحقیق
بررسی هاي متعدد نشان داده است که چنانچه کاشت در شرایط رطوبتی و حرارتی مناسبی انجام شود، استقرار گیاه سریعتر و پوشش گیاهی مطلوب براي انجام فتوسنتز و تولید مواد فتوسنتزي، سریعتر در مزرعه ایجاد می شود، بدیهی است در این شرایط، طول فصل بیشتر شده و انتظار می رود عملکرد به میزان قابل توجهی افزایش یابده.[5] سبز شدن سریعتر یک ژنوتیپ به معناي شروع رشد اتوتروفی و استقرار سریعتر پوشش گیاهی براي تولید مواد فتوسنتزي و عملکردهاي بالاتر خواهد بود. تأخیر در جوانه زنی به دلیل محدودیت هاي فیزیولوژیکی ژنوتیپ ها و یاهعوامل محیطی، ضمن اینکه خطر آلودگی قارچی و میکروبی بذر را در خاك فراهم می آورد، استقرار نامناسب پوشش گیاهی در سطح زمین و کاهش دوره رشد را به دنبال خواهد داشته.[1] سینگ و همکارانه[6]هبا مطالعه چندین لاین اصلاحی نخود طی ه1هسال در دو کاشت زمستانه و بهاره، گزارش کردند که در کاشت زود هنگامه - زمستانه - درجه حرارت پایین تر همراه با طول روز کوتاهتر، مرحله رشد رویشی گیاه را طولانی کرده و گیاه چارچوب رویشی خود را توسعه می دهد به طوریکه جذب تشعشعهفعال فتوسنتزي بهتر صورت می گیرد و تعداد گره بیشتري تولید می شود. همچنین رقابت بین رشد رویشی و زایشی که به طور معمول در کاشت رایج - بهاره - وجود دارد، کاهش می یابد. بدین ترتیب، تعداد غلاف پر در واحد سطح در کاشت زمستانه افزایش یافت که منجر به افزایش عملکرد نسبت به کاشت بهاره شد. در بررسی دیگري اثباتهشد که دوره طولانی تر رشد در کاشت زمستانه نسبت به کاشت بهاره، از طریق تولید بیشتر بیوماس، موجب افزایش قابل توجه میانگین عملکرد دانه در کاشت زمستان زکسک1هکیلو گرم در هکتار - نسبت به کاشت بهار زچششهکیلو گرم در هکتار - هشده است.
مواد و روش هاگ
به منظور تعیین اثر مناسب ترین تاریخ کاشت بر خصوصیات مورفولوژیکی و سایر صفات، آزمایشی در سال در مزرعه پژوهشکده گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. یک طرح آماري کرتهاي خرد شده در قالب کاملاً تصادفی با سه تکرار به کار رفت. تاریخ کاشت در سطح، اواسط آبان، اواسط آذر، اواسط دي، اواسط بهمن، اواسط اسفند، اواسط فروردین و اواسط اردیبهشت در کرتهاي اصلی و ژنوتیپ هاي نخود شامل: هدر کرتهاي فرعی قرار گرفتند. کاشت در گلدان هایی با قطر دهانه چهسانتیمتر و ارتفاع شهسانتیمتر انجام شد و در هر گلدان تعداد بذر در عمق سانتیمتري کاشته شد. صفات مورد بررسی شامل روز تا هل% سبز شدنه - حد نهایی روز براي سبز شدن روز در نظر گرفته شد - ، سرعت سبز شدن، درصد نهایی سبز شدن، طول ساقه، طول ریشه، تعداد ریشه اي جانبی، وزن خشک ساقه تک بوته و وزن خشک ریشه بود
درصد نهایی سبز شدن از تقسیم تعداد بذر هاي سبز شده بر تعداد کل بذر ها، ضرب در صد محاسبه شده - معادله1ه - . زمان طی شده تا اینکه درصد تجمعی سبز شدن براي هر ژنوتیپ در هر تیمار به هلهدرصد رسیدهز - D50 ثبت شد. سپس سرعت سبز شدن - - day -1 از رابطه - خ - محاسبه شد.
در معادله هاي فوق Ep؛ درصد سبز شدن، ni؛ تعداد بذر هاي سبز شده در هر بار شمارش، Nه؛ تعداد کل بذر ها و سرعت جوانه زنی - day -1 - ه است.
تجزیه آماري
پس از اطمینان از نرمال بودن داده ها ي آزمایش، داده ها توسط نرم افزار SASهتجزیه واریانس شدند و سپس میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال درصد خطا مقایسه شدند.
نتایج و بحث
در تاریخ کاشت 1 آذر به علت سردي هوا و کاهش دما جوانه زنی مختل شد وهسبز شدن تا لچهروز پس از کاشت اتفاق نیفتاد و بنابراین این تاریخ کاشت در نتایج مورد بحث قرار نگرفت - شکل1ط ه
روز تا 50 درصد سبز شدن اثر تاریخ کاشت بر صفت روز تا درصد سبز شدن معنی دار بوده - جدول . - 1 تاریخ کاشت ل1ديه ماه باتقریباً سکهروز بیشترین تاخیر در سبز شدن را داشت و تاریخ کاشت ل1 اردیبهشت با روز تا درصد سبز شدن کمترین تاخیر را داشته - جدول خ - . همچنین حداقل و حداکثر دما در این دو ماه در شکل 1آمده است در واقع کاهش دما در ماه هاي آذر و دي باعث این تاخیر شده است و فرایند جوانه زنی و سبز شدن گیاهچه ها را مختل کرده است از طرف دیگرهدر تاریخ کاشت نیمه اردیبهشت قضیه برعکس می باشد
