بخشی از مقاله
چکیده
با در نظر گرفتن اهمیت حبوبات در تأمین پروتئین جمعیت در حال رشد در دنیا و تاثیر سالیسیلیک اسید - هورمون گیاهی تنظیم کننده رشد - به عنوان مولکول پیام رسان داخلی در پاسخ های اختصاصی به تنش های زیستی و غیر زیستی، این پژوهش با هدف بررسی تاثیر پرایمینگ بذر و مصرف سالیسیلیک اسید در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزاء عملکرد نخود در سال 1393 در شهرستان اسلام آباد انجام شد.آزمایش به صورت طرح اسپلیت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد.
تیمار های آزمایش شامل آبیاری در 3 سطح - شرایط دیم، 1 بار آبیاری تکمیلی و 2 بار آبیاری تکمیلی - ، سالیسیلیک اسید در 2 سطح - مصرف و عدم مصرف - و پرایمینگ بذر در 3 سطح - پرایمینگ بذر با آب مقطر، آب نمک با غلظت 10 گرم در لیتر و پلی اتیلن گلایکول - PEG6000 - بودند. نتایج نشان داد که اثر آبیاری بر تمام صفات مورد بررسی معنی دار بود و سالیسیلیک اسید نیز تاثیر معنی داری بر تمام صفات مورد بررسی به غیر از وزن خشک نیام در بوته داشت.
همچنین پرایمینگ تاثیرمعنی داری بر تمام صفات مورد بررسی به غیر از شاخص برداشت داشت. اثر متقابل سالیسیلیک اسید و پرایمینگ بذر و نیز آبیاری و پرایمینگ بر عملکرد دانه معنی دار بود. در تیمار پرایمینگ بذر با پلی اتیلن گلایکول و 2 بار آبیاری تکمیلی، عملکرد دانه در بیشترین مقدار بود. کمترین عملکرد دانه در شرایط دیم حاصل شد ولی پلی اتیلن گلایکول منجر به افزایش آن شد. به طور کل نتایج نشان داد که کاربرد سالیسیلیک اسید منجر به افزایش عملکرد دانه شد.
مقدمه
اسید سالیسیلیک بر کاهش اثرات ناشی از تنش ها وجود دارد - 10 و . - 11 همچنین گزارشی مبنی بر افزایش مقاومت به خشکی توسط سالیسیلیک اسید وجود دارد . - 5 - همچنین کاربرد پلی اتیلن گلایکول که محلول اسمزی است و به دلایلی بر سایر مواد اسموتیک ترجیح داده می شود. این ماده ترکیبی خنثی، با وزن ملکولی بالا 6000-8000 - کیلو دالتون - و اندازه ملکولی بزرگ است که از ورود آن به داخل بذر و ایجاد اثرات سمی جانبی که با استفاده از نمک ها به وجود می آید، جلوگیری می کند
با استفاده از پلی اتیلن گلایکول معلوم شد که سرعت جوانه زنی بالاتر در بذر و طول ریشه چه و ساقه چه و نیز وزن تر گیاهچه بیشتری را نسبت به پرایم نشده ها از خود نشان دادند - . - 19 با توجه به مطالب ذکر شده لزوم تحقیق در خصوص بررسی تاثیر پرایمینگ بذر و مصرف اسید سالیسیلیک اسید در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزاء عملکرد نخود ضروری به نظر می رسد.
مواد وروش ها
این آزمایش در سال 1393 در یک مزرعه تحقیقاتی در شهرستان اسلام آباد به صورت طرح اسپلیت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. تیمار های آزمایش شامل آبیاری در 3 سطح - شرایط دیم، 1 بار آبیاری تکمیلی و 2 بار آبیاری تکمیلی - ، سالیسیلیک اسید در 2 سطح - مصرف و عدم مصرف - و پرایمینگ بذر در 3 سطح - پرایمینگ بذر با آب مقطر، آب نمک با غلظت 10 گرم در لیتر و پلی اتیلن گلایکول - PEG6000 - با 18 تیمار در هر تکرار و در مجموع 54 کرت آزمایشی بودند. در پایان فصل رشد و در زمان برداشت از هر کرت 4 بوته انتخاب و اقدام به شمارش تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته شد.
به منظور محاسبه وزن صد دانه، تعداد 100 دانه به صورت تصادفی از توده های هر تیمار توسط دستگاه شمارشگر تعیین و برحسب گرم وزن شدند. عملکرد دانه همان بذرها با توجه به وزن کل دانه در بوته و در نظر گرفتن تراکم بوته محاسبه شد. پس از خشک شدن گیاهان و انتخاب 4 بوته از هر کرت عملکرد بیولوژیک محاسبه شد. شاخص برداشت نیز از تقسیم عملکرد دانه بر عملکرد بیولوژیک ضربدر 100 بدست آمد. محاسبات آماری جهت تجزیه واریانس رسم نمودارهای آماری با نرم افزارهای، SAS، Minitab و PATH 2 و جهت مقایسه میانگین صفات مورد نظر نیز آزمون چند دامنه ای دانکن استفاده شد.
نتایج و بحث
اثر آبیاری، سالیسیلیک اسید، پرایمینگ بر ارتفاع بوته معنی دار بود ولی اثر متقابل اثر متقابل آبیاری و سالیسیلیک اسید تاثیر معنی داری بر این صفت نداشتند - جدول . - 1در تیمار 2 بار آبیاری تکمیلی ارتفاع بوته به مقدار 31/3 سانتیمتر بود و کمترین ارتفاع بوته در تیمار دیم به مقدار 26/3 سانتیمتر به دست آمد - جدول . - 2
در تیمار پرایمینگ بذر با پلی اتیلن گلایکول ارتفاع بوته به مقدار 30/6 سانتیمتر به دست آمد. کمترین ارتفاع بوته در تیمار پرایمینگ بذر با آب نمک به مقدار 26/4 سانتیمتر به دست آمد. بین تیمار پرایمینگ بذر با پلی اتیلن گلایکول و پرایمینگ بذر با آب نمک اختلاف آماری معنی داری وجود داشت - جدول . - 2 در حالت پرایمینگ بذر با آب مقطر، مصرف سالیسیلیک اسید و 2 آبیاری تکمیلی به مقدار 33 سانتیمتر به دست آمد. در تیمار پرایمینگ بذر با آب نمک، عدم مصرف سالیسیلیک اسید و شرایط دیم به مقدار 25/6 سانتیمتر به دست آمد.
با مصرف سالیسیلیک اسید و یا آبیاری تکمیلی؛ ارتفاع بوته نسبت به تیمار عدم مصرف سالیسیلیک اسید و شرایط دیم افزایش یافت - جدول . - 3 اثر آبیاری، سالیسیلیک اسید، پرایمینگ، اثر متقابل آبیاری و پرایمینگ، اثر متقابل پرایمینگ و سالیسیلیک اسید و اثر متقابل سه گانه تیمارهای آزمایش بر ارتفاع شاخه جانبی معنی دار بود ولی سایر اثرات تیمارهای آزمایش تاثیر معنی داری بر این صفت نداشتند - جدول . - 1 داده های این بررسی حاکی از آن بود که در تیمار 2 بار آبیاری تکمیلی ارتفاع شاخه جانبی به مقدار 34/4 سانتیمتر به دست آمد. کمترین ارتفاع شاخه جانبی در تیمار دیم به مقدار 31/2 سانتیمتر به دست آمد - جدول . - 2
در تیمار پرایمینگ بذر با پلی اتیلن گلایکول ارتفاع شاخه جانبی به مقدار 32/6 سانتیمتر بود. همچنین بین تیمار پرایمینگ بذر با پلی اتیلن گلایکول و پرایمینگ بذر با آب نمک اختلاف آماری معنی داری وجود داشت - جدول . - 2-4 اثر متقابل آبیاری و پرایمینگ و نیز سالیسیلیک اسید و پرایمینگ بر ارتفاع شاخه جانبی معنی دار بود. در تیمار پرایمینگ بذر با پلی اتیلن گلایکول و 2 بار آبیاری تکمیلی ارتفاع شاخه جانبی به مقدار 34/8 سانتیمتر به دست آمد.
همچنین در تیمار پرایمینگ بذر با آب نمک و شرایط دیم ارتفاع شاخه جانبی به مقدار 27/01 سانتیمتر حاصل شد. در تمامی حالات کمترین ارتفاع شاخه جانبی در شرایط دیم حاصل شد ولی پلی اتیلن گلایکول منجر به افزایش آن شد در تیمار پرایمینگ بذر با آب مقطر و مصرف سالیسیلیک اسید ارتفاع شاخه جانبی به مقدار 33/7 سانتیمتر به دست آمد. همچنین در تیمار پرایمینگ بذر با آب نمک و عدم مصرف سالیسیلیک اسید ارتفاع شاخه جانبی به مقدار 27/06 سانتیمتر حاصل شد. در بیشتر حالات مصرف سالیسیلیک اسید منجر به افزایش ارتفاع شاخه جانبی شد. به طور کلی در حالت مصرف سالیسیلیک اسید و یا آبیاری تکمیلی؛ ارتفاع شاخه جانبی نسبت به تیمار عدم مصرف سالیسیلیک اسید و شرایط دیم افزایش یافت این نتیجه با نظر برخی محققان موافق بود
