بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر تیمارهای مختلف کودی بر طول مخصوص ریشه و برخی ویژگیهای اگرو اکولوژیکی نخود، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 1394-95 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به مرحله اجرا در آمد. تیمارها شامل -1 کود اوره 400 - کیلوگرم در هکتار - ، -2 کود گاوی 30 - تن در هکتار - ، -3 ورمیکمپوست 10 - تن در هکتار - ، -4 کود بیولوژیک نیتروکسین و - Rhizachickpea - و -5 شاهد - عدم مصرف کود - بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارهای مختلف از نظر تأثیر بر طول مخصوص ریشه اختلاف معنیداری وجود داشت و بیشترین طول مخصوص ریشه در گیاهان تحت تأثیر تیمار کود بیولوژیک مشاهده شد. همچنین درصد مادهآلی خاک نیز در تیمار کود ورمیکمپوست بهطور معنیداری نسبت به کود شیمیایی و شاهد بیشتر بود.
.1 مقدمه
در سالهای اخیر با توجه به افزایش بیرویه جمعیت و تقاضای روزافزون برای موادغذایی، استفاده از کودهای شیمیایی به عنوان ابزاری جهت نیل به حداکثر تولید در واحد سطح متداول شده است. اما مصرف بیش از اندازه آنها در محصولات زراعی گوناگون، افزایش یافته و در نتیجه سبب مشکلات زیستمحیطی بسیار جدی از قبیل آلودگی منابع آب و خاک، قطع و اختلال در زنجیرههای غذایی، به هم خوردن تعادل موادغذایی در خاک و کاهش کیفیت محصولات کشاورزی در اثر کمبود یا وفور بعضی عناصر و تجمع مواد آلاینده نظیر نیترات در محصولات زراعی و بهطور کلی به خطر افتادن حیات و سلامت انسانها و موجودات زنده، بوده است. علاوه بر این، کاربرد نهادههای شیمیایی اتلاف سرمایه و خسارت مالی و نیز مشکلات عدیده اقتصادی را به همراه داشته است
درکشت زیستی، کیفیت محصولات - عدم وجود بقایای کود یا سموم - مهمتر از کمیت آنهاست .[7] نظامهای کشاورزی زیستی و کمنهاده میتوانند به عنوان جایگزینی برای سیستمهای رایج کشاورزی در نظر گرفته شوند تا سبب توسعه کشاورزی پایدار و حفظ کیفیت محیط زیست گردند .
تیلمن و همکاران [25] بیان کردند که بزرگترین چالش در 50 سال آینده، 2 برابر کردن تولید غذا است آن هم به طریقی که به محیط زیست و سلامت مصرف کنندگان آسیب وارد نشود. کشاورزی زیستی در جستجو راههایی است که فرآیندهای بوم شناختی مسئول تغذیه گیاه را ضمن حفظ منابع خاک و آب، تشدید کند. سیلویا و همکاران [22] گزارش کردند که به طور میانگین میانگین در هر گرم خاک، دو میلیون موجود زنده، وجود دارد. آنها پیشنهاد کردند که با افزایش شناخت و درک این ارتباط پیچیده، میتوان خاک و میکروارگانیزمهای آن را برای نگهداری و بهبود وضعیت خاک، بدون آسیب رساندن به این منبع حیاتی، بهتر مدیریت کرد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و حتی بیولوژیکی خاک و اثرات متقابل آن-ها با مجموعه میکروارگانیزمهای مقیم در خاک، تأثیر مهمی بر رشد و فعالیت میکروارگانیزمها و به دنبال آن حاصلخیزی خاک دارد
در سالهای اخیر استفاده از کودهای بیولوژیک، جایگزینی بومسازگار برای کودهای شیمیایی، به منظور افزایش حاصلخیزی خاک بهشمار رفته و بهعنوان یکی از مهمترین راهبردهای تغذیهای گیاه برای نیل به اهداف کشاورزی پایدار مورد توجه قرار گرفتهاند .
ادعا شده است که کودهای معدنی برای ساختمان خاک زیان آور بوده و میزان ماده آلی خاک را کاهش میدهند .[13] ورود نیتروژن به خاک میتواند تجزیه کاه و کلش را تحریک نماید اما تجزیه هوموس را به تاخیر میاندازد [11] و .[14] کودها در حفظ ماده آلی خاک مؤثرند زیرا مقدار ورودی سالانه بقایای گیاهی به خاک را، هم به صورت بقایای بخش هوایی گیاه و هم بصورت ریشهها و ترشحات آنها، افزایش میدهند.[12] آزمایشی که توسط ماندو و همکاران [15] در سودان انجام شد، نشان داد که عدم استفاده از کودهای آلی، در درازمدت سبب کاهش مواد آلی خاک، عملکرد محصولات زراعی و فعالیت زیستی خاک خواهد شد.
.2 مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1394-95 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد واقع در عرض جغرافیایی 36 درجه و 16 دقیقه و طول جغرافیایی 59 درجه و 36 دقیقه شرقی با ارتفاع 1980 متر از سطح دریا اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: -1 کود اوره 400 - کیلوگرم در هکتار - ، -2 کود گاوی 40 - تن در هکتار - ، -3 ورمیکمپوست 5 - تن در هکتار - ، -4 کود بیولوژیک نیتروکسین و - Rhizachickpea - و -5 شاهد - عدم مصرف کود - بود. به منظور تعیین طول مخصوص ریشه - طول ریشه موجود در حجم مشخصی از خاک - ، در اواخر فصل رشد از گیاهان رشد کرده در مزرعه اقدام به نمونه گیری شد، بدین ترتیب که پس از حذف اندام های هوایی بوته هایی که برای نمون هگیری انتخاب شده بودند، خاک اطراف ساقه به صورت یک مکعب به ضلع 25 سانتی متر برش داده شده و سپس تمام خاک و ریشه موجود در این مکعب، بیرون آورده و به آزمایشگاه حمل شد. سپس با استفاده از روش تنانت نسبت به تعیین طول مخصوص ریشه در هر نمونه اقدام شد. کربن آلی خاک با استفاده از روش اکسیداسیون دیکرومات اندازه گیری شد.
در این روش، ماده آلی خاک در مجاورت اسید سولفوریک با دیکرومات پتاسیم اکسید میشود. از طریق تیتراسیون با فروآمونیوم سولفات، باقی ماندهی دیکرومات اندازهگیری و با تعیین مقدار دیکرومات مصرف شده میزان کربن آلی خاک، و از حاصل ضرب مقدار کل کربن در 1/724 مقدار ماده آلی خاک محاسبه شد .
تجزیه و تحلیل داده های حاصل از آزمایش توسط نرم افزار Minitab ver. 17 انجام شد. مقایسه میانگینها بر اساس روش دانکن و در سطح احتمال پنج و یک درصد انجام گرفت.
.3نتایج و بحث
شاخص سطح برگ - LAI -
همانطور که در شکل 1 مشاهده میشود، در تمام گیاهان تحت تیمارهای آزمایش با گرم شدن هوا، دورهی گسترش سریع برگ آغاز شد و شاخص سطح برگ با روند افزایشی به حداکثر خود رسید، و پس از این مرحله به دلیل سایهاندازی و کاهش نفوذ نور به داخل کانوپی و زرد شدن ریزش برگهای پایین کانوپی، فعالیت فتوسنتزی کاهش یافت و منحنی شاخص سطح برگ روند نزولی به خود گرفت. حداکثر میزان شاخص سطح برگ - 4/97 - در گیاهان تحت تیمار کود دامی و کمترین مقدار آن - 2/49 - در گیاهان تحت تیمار کود شیمیایی مشاهده شد. کود دامی باعث تأمین برخی از نیازهای غذایی ماکرو و میکرو گیاه [8] و بهبود خصوصیاتی از خاک مانند، افزایش ظرفیت نگهداری آب - در بخش سطحی خاک - و حاصلخیزی خاک [24] میشود.
بهمنظور استفاده کارآمد یک گیاه از انرژی خورشیدی، بایستی حداکثر تشعشع توسط بافتهای سبز گیاه جذب گردد، که برگها اندام اصلی دریافت نور و فتوسنتز گیاهان زراعی هستند و از آنجایی که افزایش ماده خشک گیاه بستگی زیادی به توسعه سطح برگ دارد، بنابراین سطح برگ یکی از معیارهای اصلی در اندازهگیری رشد گیاه است .[5] منحنی سطح برگ معمولا یک منحنی درجه دو - منحنی سیگموئیدی - است که در اواسط فصل رشد سطح برگ به حداکثر رسیده و سپس با مرگ برگهای پیرتر کاهش مییابد
