بخشی از مقاله
چکیده:
ایران یکی از کشورهای زلزلهخیز جهان میباشد که دارای تنوع قومی و مذهبی فراوانی است. با توجه به اهمیت پرداخت اعانه در کمک به آسیبدیدگان بلایای طبیعی، شناخت تأثیر عواملی مانند مذهب، قومیت و ... روی پرداخت اعانه که موضوع این مقاله است، از اهمیت زیادی در امداد پس از حوادث برخوردار است. برای این منظور یک مطالعه میدانی شامل تکمیل بیش از 900 پرسشنامه به عمل آمد. روش ارزشگذاری مشروط - CVM - برای تخمین تمایل به پرداخت و مدل لاجیت برای تجزیه و تحلیل نتایج CVM استفاده شد. در این پرسشنامه سوال CVM از نوع دوگانه دو بعدی بود. میزان تمایل به پرداخت در مدل اول - شامل مذهب - 17989054,86 ریال و در مدل دوم - شامل قومیت - 17578579,47 ریال به دست آمد.
-1 مقدمه
جوامع مختلف به شکلهای متفاوت در معرض تهدیدهای ناشی از حوادث طبیعی قرار دارند. شاید بتوان گفت زلزله ترسناکترین و مهلکترین بلای طبیعی است، زیرا ناگهان آغاز میشود و زمانی برای گریز از آن وجود ندارد. از جمله زلزلههایی که در کشور رخ داده است میتوان به زلزلههای بم، رودبار و منجیل، طبس، بوئین زهرا و ... اشاره کرد. با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی کشور و قرار گرفتن در بخش میانی کمربند زلزلهای آلپ-هیمالیا که 90 درصد خاک کشور ما را در بر گرفته است، می- توان گفت هر لحظه احتمال وقوع زلزله در کشور وجود دارد. تجربه کشورهای متعدد حاکی از آن است که وقتی یک فاجعه طبیعی به وقوع میپیوندد، فعالیتها و اقدامات دولتها برای بازسازی و کمک به آسیبدیدگان به تنهایی کارآمدی لازم را ندارد - شریفی و همکاران، - 1389 و حداقل برای تسریع در امر بازسازی و کمک به آسیبدیدگان، نمیتوان تنها به اقدامات دولت بسنده کرد. همچنین به لحاظ تاریخی بیشتر منابع لازم برای کمک به آسیبدیدگان، از اهدائیهای عمومی به شکل کالا، خدمات و پول تأمین میشود در مورد عوامل موثر بر پرداخت اعانه توسط خانوارها جهت کمک به آسیب دیدگان زلزله، تحقیق، اثر یا مطالعه قابل استناد و کاربردی صورت نگرفته است. اما از تحقیقات انجام شده مرتبط با این موضوع و همسوی با آن، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
پیری و همکاران - 1388 - در مطالعهای به تعیین ارزش وجودی جنگلهای ارسباران پرداختند و به این نتیجه رسیدند که متغیرهای موثر روی تمایل به پرداخت2 قیمت پیشنهادی، درآمد افراد، تحصیلات و سن افراد بوده که با افزایش سن، درآمد، تحصیلات و کاهش مبلغ پیشنهادی، تمایل به پرداخت افزایش مییابد. راحلی و همکاران - 1389 - با برآورد ارزش تفرجی روستای بند به این نتیجه رسیدند که متغیرهای قیمت پیشنهادی و اندازهی خانوار دارای اثر منفی و متغیرهای تعداد سالهای تحصیل، میزان رضایت بازدیدکنندگان، جنسیت و درآمد دارای اثر مثبت بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از روستای بند ارومیه می- باشند. ناجی و همکاران - 1390 - در تحقیقی به برآورد ارزش تفرجی پارک جنگلی قائم کرمان پرداختند. نتایج حاکی از آن بود که درآمد و دفعات بازدید از پارک رابطهی مثبت و سن رابطهی منفی با تمایل به پرداخت دارد. همچنین تمایل به پرداخت زنها بیشتر از مردها بوده است. عسکری و همکاران - 2007 - در مقالهای به تخمین تمایل به پرداخت برای دستگاه هشدار دهنده زلزله فرضی، قبل از وقوع آن با استفاده از روش CVM پرداختند و به این نتیجه رسیدند که سطح سواد پاسخ دهندگان و داشتن فرزندان بیشتر، با تمایل به پرداخت خانوادهها رابطه مثبت دارد اما سن پاسخ دهندگان با تمایل به پرداخت آن ها رابطه منفی دارد. ونگ1 و همکاران - 2006 - با برآورد تمایل به پرداخت افراد ساکن در پکن برای بهبود کیفیت هوا به این نتیجه رسیدند که مقدار WTP با افزایش درآمد و تحصیلات فرد افزایش و با افزایش سن و تعداد افراد در خانواده کاهش مییابد. همچنین افرادی که در حومه شهر ساکن بودهاند تمایل به پرداخت کمتری دارند.
-2 روش تحقیق
یکی از مهمترین و کاربردیترین روشهای ارزشگذاری کالاهای غیر بازاری - مثل پرداخت اعانه - ، روش ارزشگذاری مشروط - CVM - 2 است که ابتدا توسط سیریاسی- وانتراپ3 پیشنهاد شد - قربانی و صادقی لطفآبادی - 1389، ولی برای اولین بار دیویس4 در سالهای 1963 و 1964 برای برآورد منافع تفریحات آزاد در اطراف یک رودخانه از این روش به طور تجربی استفاده کرد - عسکری و مهرگان، . - 1380 از آن زمان به بعد این تکنیک برای مطالعه و بررسی و ارزشگذاری بسیاری از کالاها و خدماتی که فاقد بازار مشخص بودند استفاده شده است. در این روش دادههای مورد نیاز از طریق پرسشنامه جمعآوری میشوند. شهر بیجار به عنوان شهر فرضی که در آن زلزله رخ میدهد انتخاب شد. علت انتخاب این شهر به دلیل آن میباشد که مراودات این شهر با شهرهایی است که به لحاظ مذهب و یا قومیت با هم تفاوتهایی دارند، به طوری که بیجار یک شهر کردنشین شیعه میباشد و بیشترین مراودات را با چهار شهر سنندج - کردنشین سنی - ، زنجان - ترک نشین شیعه - ، قروه و تکاب - ترکیبی از کرد و ترک و سنی و شیعه - دارد. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385، جمعیت شهر سنندج 318091 نفر، زنجان 349713 نفر، قروه 102526 نفر و تکاب 44043 نفر بوده است - مرکز آمار ایران5، . - 1385 میانگین بعد خانوار در این 4 شهر 4,2075 میباشد - مرکز آمار ایران، - 1385 و در نتیجه حدود 193553 خانوار جامعه آماری را در این تحقیق تشکیل میدهد. با توجه به اندازه جامعه آماری 193553 = N - خانوار - و فرمول کوکران:6
