بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش به منظور بررسی تاثیر مالچهاي گیاهی زنده بر تنوع گونهاي علفهاي هرز گوجهفرنگی، طی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوكهاي کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1391 در مزرعه شخصی واقع در 65 کیلومتري شیراز اجرا شد. فاکتورهاي مورد مطالعه شامل نوع مالچ گیاهی زنده در 4 سطح - چاودار، شبدر قرمز، کلزا و بدون مالچ به عنوان شاهد - و زمان کاشت آنها در 3 سطح - یکماه قبل از نشا کاري، همزمان با نشا کاري و یکماه بعد از نشا کاري - بود . نتایج آزمایش نشان داد که در طی سه مرحله نمونه برداري - مرحله رشد رویشی گوجهفرنگی، آغاز گلدهی و انتهاي فصل رشد - از علفهاي هرز بیشترین علفهاي هرز مزرعه را علفهاي هرز یکساله تشکیل میدادند، که از بین آنها تنها سوروف، علفهرز باریک برگ مزرعه بود و بقیه علفهاي هرز یکساله و چندساله پهن برگ بودند. علفهرز پیچک - Convolvulus arvensis - ، سوروف - Echinochloa crussgalli - و خرفه - Portulaca oleraceae - ، نیز به عنوان علفهاي هرز غالب مزرعه شناخته شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که زمان کاشت گیاهان پوششی در هر 3 مرحله نمونهبرداري تاثیر معنیداري بر روي غناي گونه اي که نشان دهنده تنوع گونهاي در مزرعه بود داشتند. زمان کاشت اول - یکماه قبل از کاشت گوجه - با داشتن متوسط 5/8 گونه در مترمربع بیشترین تنوع را در بین سایر زمانها داشت که از این نظر با تیمار شاهد - عدم کاشت گیاه پوششی - اختلاف معنیداري نداشت. دو زمان کاشت دیگر - همزمان با کاشت و یکماه پس از کاشت - توانستند تنوع گونهاي را 1/5 برابر نسبت به تیمار شاهد - عدم کاشت مالچ - کاهش دهند. نوع مالچ گیاهی زنده هم تاثیر معنیداري بر روي غنا گونهاي نداشت. در این آزمایش دو شاخص شانون و سیمپسون نیز مورد بررسی قرار گرفتند که نوع مالچ گیاهی زنده و زمان کاشت آنها تاثیر معنیداري بر روي شاخص شانون نداشتند. در مقابل شاخص
مقدمه
حضور علفهاي هرز در اکوسیستمهاي کشاورزي یکی از تنش هاي بیولوژیکی مهم به شمار میرود که موجب کاهش شدید عملکرد گیاهان زراعی می گردد و کنترل آنها می تواند تاثیر زیادي در افزایش تولید گیاهان زراعی داشته باشد - محمددوست ، . - 1390 در کاهش محصولات کشاورزي عوامل متعددي موثرند و تردیدي نیست که علفهاي جزء مهمترین این عوامل محسوب میشوند - مانکو و آشتون ، . - 2007 تغییر جوامع علفهاي هرز را نمیتوان تنها با یک عامل مورد بررسی قرار داد زیرا جوامع علفهاي هرز تحت تاثیر عوامل زنده و غیر زنده زیادي قرار دارند - لجر و سمسون ، . - 1999 یکی از این روشها استفاده از مالچهاي گیاهی زنده میباشد. مالچ زنده عبارت است از گیاهی پوششی که به صورت مخلوط با گیاه زراعی اصلی به منظور توقف رشد علفهاي هرز، کاهش فرسایش خاك، کاهش رواناب، افزایش حاصلخیزي خاك و تعدیل دماي خاك کشت میشود - بوید و همکاران ، 2001 ؛ مارتین و همکاران ، . - 1999
با کاشت تعدادي از گیاهان پوششی خانواده بقولات - شامل شبدر سفید، شبدر زیرزمینی و شبدر پنجه کلاغی - در گندم زمستانه گزارش کردند که کشت این گیاهان باعث کنترل جمعیت انواع علفهاي هرز تکلپه و دولپه شد - هیتانبرونر و همکاران ، . - 2007 - ویلیامز و همکاران ، - 2000 بیان داشتند که کاشت گیاهان پوششی باعث کاهش 37-97 درصدي رشد تاج-خروس و دمروباهی در 3- 5 هفته بعد از کاشت شدند. اثر گیاه پوششی روي جمعیت علفهرز بسته به نوع گیاه پوششی، آب و هوا و زمان بسیار متفاوت میباشد - هریرو و همکاران ،. - 2001 - ردي، - 2001 اظهار داشت که استفاده از گیاهان پوششی به وسیله کشاورزان از طریق کاهش مصرف علفکش، بهبود شرایط خاك و افزایش عملکرد گیاه زراعی داراي توجیه اقتصادي میباشد. مالچ زنده به دلیل رقابت کمتر با گیاه زراعی در مقایسه با علفهاي هرز و همچنین اثر کنترلی بر علفهاي هرز، موجب افزایش عملکرد گیاه زراعی میشود - آلادسانوا و آدیگن ، . - 2008 البته باید میزان رشد مالچهاي زنده بایستی تحت کنترل باشد - بوید و همکاران ،. - 2001 - بایلی و همکاران ، 1990 ؛ چیو ، - 1988 کلزا در مقایسه با بعضی گونههاي خانواده کلم داراي پتانسیل آللوپاتیک بیشتري میباشد - کوهلی و همکاران ، - 2000که نتیجه آن ممانعت از رشد زیاد علفهاي هرز باشد که باعث افزایش عملکرد گوجه-فرنگی شده است. هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر مالچهاي گیاهی بر تنوع گونهاي علفهاي هرز گوجهفرنگی میباشد.
مواد و روشها
این آزمایش به منظور بررسی تاثیر مالچهاي گیاهی زنده بر تنوع گونهاي علفهاي هرز گوجهفرنگی در مزرعه شخصی واقع در 65 کیلومتري شیراز در سال زراعی 1392 اجرا شد. فاکتورهاي مورد مطالعه شامل نوع مالچ گیاهی زنده در 4 سطح - چاودار، شبدر قرمز، کلزا و بدون مالچ به عنوان شاهد - و زمان کاشت آنها در 3 سطح - یکماه قبل از نشا کاري، همزمان با نشا کاري و یکماه بعد از نشا کاري - بود. طرح آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب بلوكهاي کامل تصادف با سه تکرار انجام شد. براي این منظور مزرعه در مهرماه سال قبل شخم زده شد. براي تهیه نشاهاي مورد نیاز، بذر رقم آپولو در تاریخ 20 فروردین 1392 در خزانه کشت شد. عملیات نشاکاري در 20 اردیبهشت همان سال و پس ار استقرار گیاهچهها انجام گرفت. در هر کرت پنج ردیف به صورت جوي-پشتههایی با فاصله 60 سانتیمتر و فاصله بوته 30 سانتیمتر کشت شد. آبیاري نیز در مواقع لازم انجام گرفت. همچنین کودهی - کود اوره - به میزان لازم در 2 مرحله، در 7 برگی گوجهفرنگی و آغاز گلدهی به صورت سرك صورت گرفت، براي جلوگیري از حمله آفات و آفتاب سوختگی میوهها در 2 مرحله قبل از گلدهی و آغاز میوهدهی به میزان 30 کیلوگرم در هکتار گوگردپاشی انجام گرفت. در طی فصل رشد علفهاي هرز مزرعه وجین شدند. پس از نشاکاري در هر کرت 2 واحد نمونهبرداري به مساحت 0/3 متر مربع به منظور بررسی تاثیر تیمارها بر علفهاي هرز مشخص شد. در دو مرحله رشد رویشی - یکماه پس از نشاکاري - و آغاز گلدهی علفهاي هرز این واحدهاي نمونهبرداري بر حسب گونه شمارش شدند. در پایان فصل رشد علفهاي هرز هر یک از این واحدها از سطح خاك برداشت و در آزمایشگاه پس از شمارش بر حسب گونه جدا و بر اساس ارتفاع گیاه زراعی به چهار قسمت تقسیم شدند. در پایان فصل رشد عملکرد حاصل از دو ردیف میانی به طول یک متر جمعآوري و توزین شد. تجزیه و تحلیل دادهها با نرم افزار SPSS و MSTATC و رسم نمودارها با Excel انجام شد. میانگین دادههاي آزمایش بر اساس آزمون دانکن درسطح حتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
طبق بررسیهاي انجام شده مشخص شد که اکثر علفهاي هرز موجود در مزرعه را گونههاي یکساله تشکیل دادند. از گونههاي چندساله مشاهده شده در مزرعه میتوان به علفهرز پیچک - Convolvulus arvensis - ، بارهنگ - Plantago sp - ، شیرتیغی - Sonchus oleraceus - و گل قاصد - - Taraxacum sp اشاره کرد. خارگنکر - - Cirsium arvensis به عنوان گونه دوساله و علف هرز سوروف - - Echinochloa crussgalli نیز تنها گونه یکساله باریک برگ مزرعه بود. سایر گونههاي موجود در مزرعه را گونههاي یکساله پهنبرگ تشکیل دادند، که شامل: علفهرز تاج خروس - Amaranthus retroflexus - ، توق
stramonium - - Xanthium، سلمه تره - Chenopodium album - ، خرفه - Portulaca oleraceae - ، - ، ازمک - - Cardaria draba، تاتوره - ....................... - و هفت بند - . - Polygonum aviculare علفهرز پیچک - Convolvulus - arvensis، سوروف - Echinochloa crussgalli - و خرفه - Portulaca oleraceae - ، نیز به عنوان علفهاي هرز غالب مزرعه شناخته شدند.
تجزیههاي آماري نشان داد که زمان کاشت مالچ گیاهی زنده در هر 3 مرحله نمونهبرداري - مرحله رشد رویشی گوجهفرنگی، آغاز گلدهی و انتهاي فصل رشد - تاثیر معنیداري بر روي غناي گونهاي - تنوع گونهاي - داشت. همانطور که ملاحظه میشود نوع گیاه پوششی تاثیر معنیداري بر روي غنا گونهاي نداشت - جدول . - 1 در مرحله اول نمونهبرداري - مرحله رشد رویشی گوجهفرنگی - ، زمان کاشت اول مالچ گیاهی زنده - یکماه قبل از کاشت گوجهفرنگی - با داشتن متوسط 5/8 گونه در مترمربع بیشترین تنوع گونهاي را در بین سایر زمانها داشت که از این نظر با تیمار شاهد - عدم کاشت گیاه پوششی - اختلاف معنیداري نداشت. دو زمان کاشت دیگر - همزمان با کاشت و یکماه پس از کاشت - توانستند تنوع گونهاي را 1/5 برابر نسبت به تیمار شاهد - عدم کاشت گیاه پوششی - کاهش دهند - شکل . - 1 در این مرحله اثر متقابل نوع و زمان کاشت مالچهاي گیاهی زنده هم در سطح 5درصد تاثیر معنیداري بر غنا گونهاي داشت - شکل . - 2
