بخشی از مقاله
تأثیر محیط زیست دریا بر امنیت انسانی از منظر حقوق بین الملل
چکیده
قرن بیستم و پیشرفت تکنولوژی و صنعت شروع تهدیدات زیست محیطی به خصوص دریاها بوده است. دریاها از مناطق مهم راهبردی جهان و دارای موقعیت ژئوپلتیکی هستند که در معرض آلودگی و آسیبهای زیست محیطی قرار دارند. از قدیم ایجاد شرایط مناسب برای امنیت آرزوی همه ملتها بوده است. تهدیدات آلودگی آب دریاها در سطحی گسترده وجهانی امنیت انسانی را در معرض خطر جدی و کره خاکی، که بیشتر آن را آب تشکیل میدهد در چالش زیست محیطی قرار داده است. مبارزه با آلودگی دریایی نیازمند همکاری بینالمللی است. در آلودگی محیط زیست حد و مرزها شناخته نیستند و تهدید آلودگی در هر نقطهای از دنیا تهدید سایر نقاط جهان هم میباشد. این پژوهش با هدف تبیین ضرورت تأثیر محیط زیست دریایی و امنیت انسانی در حقوق بینالملل انجام شده و درصدد پاسخگویی به سوال خود مبنی بر اینکه محیط زیست دریا چه نقشی در خطر و تأمین امنیت انسانی دارد است. این نوشته با استفاده از روش کتابخانهای منطبق بر اصول حقوقی و روش توصیفی تحلیلی محتوا برای تحلیل داده ها جمع آوری شده است و دست یابی به دیدگاهی جدید که امکان نتیجه گیری در حوزه محیط زیست دریا را میسر میسازد، و نگرشی به آینده با فرضیه خود به این نتیجه رسیده که آلوده شدن آب دریاها با مصارف مختلف موجب مرگومیر آبزیان رافراهم ساخته و بر سلامتی انسان ها تاثیر ناگواری برجای میگذارد؛ و تهدید علیه امنیت انسانی و محیط زیست تهدید علیه بشریت و کره خاکی است. سازمان بینالمللی IOM برای مقابله با آلودگیها با هدف همکاری در قلمروهای فنی و امنیت دریایی و بوجود آوردن دریایی عاری از آلودگی، تشکیل گردید.
کلید واژه:آلودگیهای دریایی، امنیت انسانی، سازمان IOM، محیط زیست، محیط زیست دریا
مقدمه
اصطلاح امنیت انسانی اولین بار از سوی محبوب الحق دیپلمات پاکستانی در سال 1994 مطرح شد. در مورد اینکه آیا این مفهوم امنیت انسانی اصلاً فایدهای دارد یا خیر، و یا اینکه آیا استفاده از امنیت انسانی به عنوان چارچوبی برای دغدغههای ما میتواند ثمر بخش باشد، دیدگاه های گوناگونی وجود دارد. بر اساس آخرین پیش بینیهای سازمان ملل متحد در سال 2050 بیش از 4/5 میلیارد نفر از جمعیت جهان در معرض صدمات ناشی از قحطی آب خواهند بود. از مهمترین عوامل آلودگی آبها به خصوص آبهای دریایی میتوان به عوامل نظیر فاضلاب و آب کثیف و زباله های دریایی و زباله های صنعتیف و زباله های رادیواکتیو آلودگی نفتی اشاره کرد که امنیت انسانی را در سراسر کره خاکی دچار مخاطره میکند. در این پژوهش قسمتی که به شکل و کلیات تعارف، مشخصات، ماهیت و وضعیت موجود آب و امنیت انسانی پرداخته از روش توصیفی استفاده شده است. در قسمتی که ارتباط بحران آب، امنیت و آلودگیهای دریایی و همچنین پیامدهای آن بر امنیت ملی منطقهای جهانی و امنیت انسانی پرداخته روش تحلیلی مورد استفاده گرفته است. همچنین جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانهای و استفاده از منابع اینترنتی بوده است.
مبحث اول : امنیت انسانی
اصطلاح امنیت انسانی اولین بار از سوی محبوب الحق دیپلمات پاکستانی در سال 1994 مطرح شد اما در گزارش برنامه توسعه ملل متحد در سال 1994 امنیت این چنین تعریف شده است: -1حفظ ایمنی انسان در مقابل خطرات شدیدی همچون گرسنگی، بیماری و ناراحتیهای روانی -2حمایت از انسانها به هنگام وقوع تغییرات ناگهانی در الگوهای روزمره زندگی، در شغل، چه در سکونت گاه و چه در اجتماع آنها (1) و دارای چهـار ویژگـی اساسـی میباشد: الف: امنیت انسانی یک دغدغه جهانی است و به کل مردم دنیا اعم از غنی و فقیر مرتبط میشود. ب: مؤلفههای امنیت انسانی لازم و ملزوم یکدیگرند. ج: امنیت انسانی و مقابلـه بـا تهدیـدات آن از طریـق پیـشگیری تـضمین میشود، نه علاج پس از واقعه. د: امنیت انسانی مردم محور است و لذا با کیفیت زنـدگی، آداب و رسـوم ارتباطی تنگاتنگ دارد (2 ) و منابع تهدید امنیت انسانی عبارتند از: منابع تهدید امنیت نیز در ابتدا محلی و سپس جهانی هستند که در این زمینه به هفت دسته زیر میتوان اشاره کرد؛ تهدیدات امنیت اقتصادی؛ تهدیدات امنیت غذایی؛ تهدیدات امنیت سلامتی؛ تهدیدات امنیت زیست محیطی؛ تهدیدات امنیت فردی؛ تهدیدات امنیت سیاسی؛ تهدیدات امنیت جمعی؛ ف
مبحث دوم : امنیت انسانی و حقوق بینالملل
یکی از راههای بررسی رابطه میان امنیت انسانی و حقوق بینالملل این است که استفاده از حقوق به عنوان ابزاری برای پیشبرد این دستور کار مورد بررسی قرار دهیم. در حقیقت تمامی اجزای دستور کار امنیت انسانی توسط قواعد و نهادهای حقوقی مطرح شده و بعضی از آنها موضوع مهمترین تحولات حقوقی اخیر هستند به عنوان مثال موافقت نامههای بینالمللی در مورد تسلیحات، جرایم سازمان یافته فراملی، مواد مخدر و تروریسم همگی به دنبال آن بودهاند که به چنین تهداتی که در مقابل امنیت انسانی وجود دارند پاسخ گویند . طیف گستردهای از اسناد الزام آور و غیر الزام آور ایجاد شدهاند که در مقام پاسخگویی به تهدیدات گوناگونی که فراتر از خشونت فیزیکی هستند از جمله بیماریهای مسری، فقر، بلایای طبیعی و تخریب محیط زیست برآمدند. یکی از مهمترین مثالهایی که نشان می دهد چگونه حقوق میتواند به عنوان ابزاری برای تضمین امنیت انسانی مورد استفاده قرار گیرد عبارتست از به طور خاص تأسیس دیوان کیفری بینالمللی، تأسیس دیوان کار کیفری منشور ملل متحد و ساختار حقوقی را برای اقداماتی که به منظور تضمین امنیت انسانی استفاده میشود فراهم نمود است.((3 رابطه نزدیک بین محیط زیست و مناقشات و یا تعاملات بینالمللی باعث توجه به این مقوله در سطوح مختلف منطقهای تا جهانی یا سیاسی تا نظامی شده است. تعمیم مفهوم امنیت و ارتباط آن با منابع طبیعی و زیست محیطی به صورت قابل توجهی مورد پذیرش جوامع بینالمللی و زیر مجموعههای سیاسی و نظامی آنها قرار گرفته است. تجارب اخیر حاکی از آن است که ناپایداری و مناقشات مذکور در سطوح محلی منطقهای یا بینالمللی، در کشورهای در حال توسعه احتمال رخداد بیشتری دارند، در مواردی که منابع مشترک به صورت محدود و غیر قابل جایگزین باشند، این احتمال بیشتر شده و تمام عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جوامع دیگر را تحتالشعاع قرار میدهد(.(4
