بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی مدیریتهای مختلف کود نیتروژن بر عملکرد برنج در تراکم های مختلف کاشت در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات در رقم ندا انجام شد که شامل تیمارهای فاصلهکشت در کرت اصلی - دو تیمار با فاصله کشت 20 20 و 25 25 سانتیمتر - و تیمارهای مدیریت کود نیتروژن در کرت فرعی 8 - تیمار - بود.
نتایج نشان داد LCC 5 و قرائت 35 کلروفیلمتر در فاصله کشت 20×20 برای رقم ندا بهترین مدیریت کود نیتروژن را سبب میگردد. در فاصله کشت 25×25 ، قرائت 35 کلروفیلمتر نسبت به سایر تیمارهای کلروفیلمتر ودر بین تیمارهای LCC، شماره 4 نسبت به LCC شماره 5 میتواند بعنوان حد بحرانی برای استفاده از این دو ابزار برای توصیه کود نیتروژن معرفی گردد. از لحاظ انتخاب تراکم بهتر با توجه به بالاتر بودن عملکرد دانه در فاصله کشت 20×20 میتوان این فاصله کشت را بعنوان تراکم بهتر برای رقم ندا توصیه نمود.
مقدمه
وضعیت نیتروژن برگ گیاه برنج که همبستگی نزدیکی با مقدار فتوسنتز و عملکرد بیولوژیکی - بیوماس - دارد میتواند بعنوان یک شاخص حساس برای تعیین نیاز گیاه به نیتروژن در طول فصل رشدگیاه مورد استفاده قرار گیرد
.از آنجائیکه نیتروژن برگ گیاه، ذخیره نیتروژنی کل را از تمام منابع دریافتی منعکس مینماید، وضعیت نیتروژن گیاه میتواند نشانگر خوبی از فراهمی نیتروژن برای گیاه در هر زمان در طول فصل رشد باشد. کلروفیل متر وچارت رنگ برگ - - LCC میتوانند برای تعیین وضعیت نیتروژن در مزرعه و نیز تعیین زمان دقیق سرک نیتروژن مورد استفاده قرار گیرند و با استفاده از این وسایل قادر خواهیم بود زمان مصرف کود نیتروژنه را با نیاز واقعی گیاه تطبیق دهیم در تحقیقی توسط Singh و همکاران - - 2004 نشان داده شد که بر حسب قرائت37/5 کلروفیل متر مقدار کل نیتروژن مصرفشده 90 کیلوگرم در هکتار بود که عملکرد آن معادل کاربرد 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در سه بار تقسیط برای دو واریته برنج در شمال هند بوده است ولی قرائت 35 کلروفیل متر که منجر به مصرف کل 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار گردید عملکرد پائینی را نسبت به 37/5 SPAD و روش تقسیطی نشان داد.
تراکم گیاه، یکی از مسائل اصلی در مدیریت نیتروژن و نیل به عملکرد مطلوب به شمار میرود و در یک تراکم مناسب کشت حداکثر عملکرد حاصل خواهد شد. چنانچه تراکم کم باشد از پتانسیل تولید به نحو بهینه استفاده نمیگردد و در فراتر از تراکم مطلوب نیز مواد فتوسنتزی بجای اینکه صرف تولید دانه بیشتر شوند صرف رشد رویشی و یا تنفس گیاه میشوند
در تحقیق Pal و همکاران - 2005 - در هند، Quan Bao و همکاران - 2005 - در چین نیز نشان داده شد که تراکم کشت بالا - 15×15cm - باعث افزایش عملکرد و جذب نیتروژن بالا در برنج گردید .
Reddey و - 1984 - Mittra با بررسی تأثیر فاصله کاشت روی عملکرد دانه بیان نمودند که در فاصله کاشت 20×20 عملکرد مشابهی با فاصله کشت کمتر حاصل شد.
این تحقیق به منظور تأثیر تراکم گیاه در استفاده از کلروفیل متر و LCC برای مدیریت کود نیتروژنه و مقایسه کارآیی استفاده از LCC و SPAD نسبت به مدیریت معمول نیتروژن درزراعت برنج در حال حاضر - مصرف بصورت پایه و تقسیطی - و سرانجام مقایسه راندمان مصرف کودنیتروژن در این دو روش انجام خواهد گرفت.
مواد و روش ها
این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات بر روی رقم ندا انجام شد که شامل تیمارهای فاصلهکشت در کرت اصلی - دو تیمار با فاصله کشت 20 20 و 25 25 سانتیمتر - و تیمارهای مدیریت کود نیتروژن در کرت فرعی 8 - تیمار - میباشد. هر تیمار در 3 تکرار انجام شد. 8تیمار شامل تیمار شاهد - بدون مصرف کود نیتروژن - ،دو تقسیط
138کیلوگرم نیتروژن در هکتار، تقسیط اوّل به صورت قبل از نشاکاری، مرحله پنجه زنی،ظهور سنبله جوان،
و تقسیط دوم به صورت هفت روز بعد از نشاکاری، مرحله پنجهزنی، مرحله سنبله جوان، قرائتهای 35 ،37 ،40
کلروفیل متر و LCC با رنگها ی4 ،5 بوده است.
برای تیمارهای کلروفیل متر هر زمانی که قرائت برگها از حد بحرانی تعیین شده 40 - ،37، - 35 کمتر بود و برای تیمارهای LCC هر زمانی که رنگبرگ روشنتر از شمارههای 4و5 جدول رنگبرگ بود مقدار 16 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مصرف گردید.
پس از پیاده کردن نقشه طرح و انجام مرزبندی بین کرتها نسبت به اعمال تیمارهای کودی اقدام شد. کود نیتروژن نیز طبق تیمارهای گفته شده در جدول در طول فصل رشد در کرتهای آزمایشی مصرف گردید.
برای تیمار کلروفیل متر از دو هفته بعد از نشاکاری با فاصله هر 10 روز یکبار قرائت کلروفیل متر انجام شد. مقادیر کلروفیل متر برای بالاترین برگ کاملاً توسعه یافته بوتهها ثبت شد به این منظور در هر کرت تعداد 30 برگ از بالاترین برگ هر بوته که به حداکثر اندازه خود رسیده باشد بطور تصادفی انتخاب و برای هر برگ در سه نقطه از سطح برگ - نوک، وسط و قاعده -
در یک سوی رگبرگ اصلی، قرائت دستگاه کلروفیل متر انجام گرفت.
برای تیمارهای LCC نیز از 15 روز بعد از نشاکاری هر ده روز یکبار تا زمان %50 گل دهی ابزار LCC استفاده گردید. برای اندازهگیری 10 بوته بصورت تصادفی از هر کرت انتخابشده و در هر بوته رنگ قسمت میانی جوانترین برگ کاملاً باز شد، با رنگ بحرانی انتخاب شده LCC مقایسه گردید. زمانیکه رنگ بیشتر برگها از رنگ بحرانی انتخاب شده LCC روشنتر بود و یا قرائت کلروفیلمتر از حد بحرانی پایینتر بود مقدار 16 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مصرف گردید.
برای تعیین عملکرد بعد از رسیدن محصول، 5 مترمربع از متن هر کرت با حذف حاشیه انتخاب و پس از برداشت با دست، خرمن کوبی شده، سپس توزین گردید و عملکرد بر حسب کیلوگرم در هکتار در رطوبت %14 محاسبه گردید.
برای شمارش تعداد پنجه در هر بوته، 5 بوته بطور تصادفی در هر کرت انتخاب و تعداد پنجههای آنها شمارش و میانگین تعداد پنجه در هر کرت محاسبه شد.
برای تعیین طول خوشه و تعداد دانه پر و وزن هزار دانه نیز تعداد 10 خوشه بطور تصادفی از هر کرت انتخاب شد و این صفات بصورت میانگین محاسبه گردید.
دادههای عملکرد و اجزا ء عملکرد توسط جداول تجزیه واریانس برای تعیین تأثیر تیمارهای مدیریت نیتروژن با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
برای تعیین تفاوت بین تیمارها آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج و بحث تأثیر مدیریتهای مختلف نیتروژن در فاصله کشت 20×20 و 25×25 -عملکرد دانه
بر اساس جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 اثر متقابل مدیریتهای مختلف نیتروژن و تراکم بر عملکرد دانه معنیدار نبوده است. جدول مقایسات میانگین - جدول - 3نشان میدهد در فاصله کشت20×20 همه تیمارهای مدیریت نیتروژن نسبت به شاهد
افزایش عملکرد معنیدار داشتهاند. بالاترین عملکرد دانه مربوط تیمار LCC شماره 5 میباشد، 47/8 درصدنسبت به شاهد افزایش نشان داده است. بین قرائتهای کلروفیلمتر تفاوت معنیداری مشاهده نشد ولی با افزایش قرائت کلروفیل متر عملکرد افزایش یافت.
به طور کلی در این فاصله کشت مدیریت نیتروژن بر اساس کلروفیلمتر و LCC نسبت به روشهای تقسیطی با مصرف کمتر کود عملکرد دانه بالاتری را موجب گردید که دلیل آن تطبیق مصرف کود با زمان واقعی نیاز گیاه میباشد. در تحقیق Samson و همکاران - 2005 - ، Peng و همکاران - 2006 - و Liu و همکاران - 2004 - نیز مشاهده شد که مدیریت نیتروژن بر اساس نیاز گیاه نسبت به روش تقسیطی با مصرف نیتروژن کمتر، عملکرد بالاتری را سبب گردید.
مقایسات میانگین نشان داد که در فاصله کشت 25×25 نیز همه تیمارها نسبت به شاهد افزایش عملکرد معنیدار داشتهاند. در بین تیمارها، تیمارهای LCC و قرائت 40 کلروفیلمتر عملکرد بالاتری نسبت به سایر تیمارها نشان دادند.
عملکرد دانه در تیمارهای مدیریت نیتروژن بر اساس کلروفیلمتر و LCC نسبت به روشهای تقسیطی بالاتر بود - جدول. - 3 که با نتایج تحقیقاتJanaki و همکاران - 2004 - ، Padmaja و همکاران - 2002 - ، Alam و همکاران - 2005 - و Pandu و همکاران - 2005 - نیز مطابقت دارد.در هر دو فاصله کشت عملکرد دانه در روش تقسیطی 2 نسبت به روش تقسیطی 1 بالاتر بوده است.
اثر فاصله کشت بر عملکرد دانه معنیدار گردید - جدول - 2 و عملکرد بالاتر مربوط به فاصله کشت 20 ×20 میباشد - جدول . - 2 این فاصله کشت با افزایش تعداد پنجه در واحد سطح موجب افزایش عملکرد شده است.
حسینی - - 1382 در مقایسه تأثیر فواصل بوته 20×20 - ، 16×30 ، - 25×25 روی عملکرد مشاهده نمود که فاصله بوته20×20 با داشتن وزن خشک بالاتر باعث افزایش محصول شده و عملکرد دانه را به 7388 کیلوگرم در هکتار رساند. این نتیجه با نتیجه حاتمی - 1381 - مشابه است.
Ray در بررسی تیمارهای فاصله کاشت 10×15 - ، 15×20، - 25×25 بر روی رقم پاسماتی نشان داد که بالاترین عملکرد دانه مربوط به فاصله کاشت کمتر - 15×10 - بود. نوربخشیان - 1379 - در بررسی فاصله کاشت و مقادیر کود نیتروژن بر روی رقم چمپا گزارش نمود که بیشترین عملکرد دانه مربوط به فاصله کاشت کمتر یعنی 20×20 میباشد که علت افزایش محصول در این تراکم را به رقابت یکنواخت بین کپه در واحد سطح نسبت داد.
- تعداد پنجه بارور در بوته
تأثیر متقابل مدیریتهای مختلف نیتروژن و تراکم بر تعداد پنجه در بوته معنیدار نبوده است - جدول . - 2 در فاصله کشت 20×20 سانتیمتر بیشترین تعداد پنجه در بوته مربوط به تیمار LCC شماره 5 میباشد که بالاترین عملکرد را نیز به خود اختصاص داده است .
به نظر میرسد که عملکرد بالا در این تیمار به دلیل افزایش در تعداد پنجه بوده است. در بین تیمارهای کلروفیلمتر، قرائت 40 آن و در بین تیمارهای تقسیطی، تقسیط 2 نسبت به تقسیط 1 تعداد پنجه بالاتری را دارا میباشد که با تغییرات عملکرد در این تیمارها مطابقت دارد - جدول. - 3
در فاصله کشت 25×25 سانتیمتر بیشترین تعداد پنجه در بوته مربوط به تیمارLCC شماره 4 و کلروفیلمتر 40 میباشد که عملکرد این تیمارها نیز جزء بالاترین میباشد - جدول. - 3
بر اساس جدول تجزیه واریانس تأثیر تراکم بر تعداد پنجه در بوته معنی دار گردید. جدول مقایسات میانگین نشان می دهد که تعداد پنجه در بوته در فاصله کشت 25×25 نسبت به فاصله کشت 20×20 بیشتر بوده است - جدول - 1988 - Vergara . - 3 نیز گزارش کرد که افزایش تراکم گیاهان موجب تولید محصول بیشتری شد و نشان داد که احتمال افزایش عملکردانه با افزایش تراکم گیاهی وجود دارد و در این صورت گیاهان پنجه کمتری میزنند .
- دانه پر
طبق جدول تجزیه واریانس تأثیر متقابل مدیریتهای مختلف نیتروژن و تراکم بر درصد دانه پر معنی دار نگردید - جدول - 1 ولی تأثیر مدیریتهای مختلف نیتروژن بر این صفت معنی دار شد. در هر دوفاصله کشت همه تیمار های کودی نسبت به شاهد افزایش نشان دادند. در فاصله کشت 20×20 بیشترین درصد دانه پر مربوط به تیمار LCC شماره5 و در فاصله کاشت 25×25 مربوط به تیمارهایLCC و قرائت 40 کلروفیل متر می باشد که با عملکرد بالای این تیمارها مطابقت دارد
