بخشی از مقاله
چکیده:
هدف این پژوهش تعیین میزان اثربخشی واقعیت درمانی بر روابط مثبت با دیگران، و هدفمندی در زندگی زنان آسیبدیده از خیانت شهرستان خمینیشهر بود. روش تحقیق از نوع نیمه آزمایشی به شیوه پیشآزمون-پسآزمون با گروه کنترل بود. همچنین برای بررسی و تجزیه و تحلیل دادهها علاوه بر روشهای آمار توصیفی از آزمون تحلیل کوواریانس توسط نرمافزار آماری SPSS 22 استفاده شده است. جامعهی آماری این پژوهش، زنان آسیبدیده از خیانت - در یک فاصله زمانی سه ماهه - مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهرستان خمینیشهر است. روش نمونهگیری به صورت هدفمند و شیوه جایگزینی در گروهها به صورت تصادفی بوده است. نمونهای به حجم 30 نفر 15 - نفر در هر یک از گروههای آزمایش و کنترل - انتخاب شد. گروه آزمایشی به مدت 8 جلسه تحت مشاورهی گروهی واقعیت درمانی یک ساعته قرار گرفته و در مورد گروه کنترل هیچ اقدامی صورت نگرفت. در این پژوهش از مقیاس بهزیستی روانشناختی کارول ریف استفاده شده است. یافتهها نشان داد که مشاوره با رویکرد واقعیت درمانی بر روابط مثبت با دیگران، و هدفمندی در زندگی زنان آسیبدیده از خیانت که این مشاوره را دریافت کردهاند در مقایسه با گروه کنترل که این مشاوره را دریافت نکردهاند مؤثر بوده است - , 0/05 . - F =372/54P <
کلیدواژه:
واقعیت درمانی، تئوری انتخاب، بهزیستی روانشناختی، خیانت.
مقدمه
زندگی حق مسلم انسانها و ازدواج حق طبیعی آنهاست. مرد و زن به عنوان دو عنصر مکمل یکدیگر مظهر یکی از نهادهای اساسی و بنیانهای هستیبخش عالم امکان میباشند و در عین حال ترکیب این دو به حیات و زندگی تداوم میبخشد و از انقراض نسل آدمی جلوگیری میکند. اولین نقش و وظیفه هنجارهای اخلاقی یک جامعه تنظیم روابط زن و مرد بر پایه اصول و منطق است، زیباترین و انسانیترین شکل این قانونمندی ازدواج میباشد که با یک زیربنای بیولوژیکی و زیستی شکل گرفته و خانواده را به وجود میآورد. خانواده پناهگاه انسان اجتماعی است، مأمنی که به دلخواه برگزیده میشود تا جایی برای سکون و آرامش باشد. راز تداوم حیات خانواده به عواملی بستگی دارد که این عوامل با معیارها و هنجارهای دیگری جون سنتها، مذهب و اقتصاد در میآمیزد و ساختاری تشخص یافته را برای هر جامعهای به وجود میآورد.
بیشک در میان درمانجویانی که جهت حل مشکلات خود به مراکز مشاوره دولتی و خصوصی مراجعه میکنند، تعداد درمانجویانی که از اختلافات خانوادگی در رنج هستند، از دیگر مراجعین بیشتر میباشد. اختلافات خانوادگی میتواند ناشی از عوامل بسیاری مانند: تفاوتهای سنی، تفاوتهای هوش، تحصیلی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، نوع ادراکات زوجین به زندگی و عوامل دیگر باشد. اما یکی از عواملی که اخیراً در جامعه ما شیوع پیدا کرده است و سنگ بنای بسیاری از خانوادههارا به لرزش در آورده است، خیانت یکی از زوجین - غالباً مردان - میباشد.در چنین شرایطی همسران خیانت دیده - غالباً زنان - دچار آشفتگیهای شدیدی میگردند، به گونهای که دستهای از آنها دچار اختلالات روانشناختی مانند اضطراب، پرخاشگری، فشار روانی، بیخوابی، ناکامی، وسواس، سوءظن و بدبینی میشوند و گروه دیگر به رفتارهای خودکشی دست میزنند و دستهایی دیگر منزل را به قصد طلاق ترک مینمایند. اما گروهی هستند که سعی دارند با صبر و حوصله و با آسیبشناسی دقیق و بدون از دست دادن کنترل رفتاری و هیجانی خود، بر مشکلات چیره شوند - هالفوردٌ، 1999؛ ترجمه تبریزی، کاردانی و جعفری، . - 1384
واقعیت درمانی بر حل مشکلات و کنارآمدن با واقعیات جامعه از طریق انتخاب هایٍ مؤثر متمرکز بوده و در این مکتب توجه زیادی به تغییرات رفتاری افراد برای برآوردن نیازهای آنها دارند. انسان ها میتوانند از طریق به تجربه درآوردن نیازها و خواسته هایشان کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند و رشد کنند. واقعیت درمانی رویکردی فعال، مستقیم و آموزشی میباشد که البته در آن بر گذشته تأکید نمیشود - گلاسرَ، . - 1988
بیان مسئله
بیوفایی و نقض تعهدات زناشویی در نهایت منجر به ابتذال، فروپاشی و طلاق بین زوجین گردیده است. بسیاری از افراد با شنیدن کلمه بیوفایی و خیانت، نارضایتی زناشویی را به عنوان عمدهترین عامل شکلگیری روابط فرا زناشویی قلمداد مینمایند. از آنجایی که در جامعه ما بسیاری از زوجینی که به ظاهر در کنار یکدیگر زندگی مینمایند رضایت کافی از این روابط صوری ندارند و به دلیل مسائل فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و ...، بسیاری از افراد ناراضی، ترجیح به ادامه روابط زناشویی میدهند. با این تفاوت که نیازهای روانی افراد ناکام باقی میماند و طرفین قادر به تأمین نیازهای عاطفی یکدیگر نمی باشند که منجر به پدیده خیانت شده است. نکته بسیار مهم آسیبی است که زنان از خیانت همسرانشان میخورند که سلامت روان و بهزیستی روانشناختی آنان را در معرض خطر قرار دادهاند. ترابیان - 1390 - در تحقیق خود بیان میدارد که زنان خیانت دیده میزان نوروتیک بالاتر - دادگاه - ، زنان خیانت دیده - مراکز مشاوره - وجدان گرایی بالاتری نسبت به زنان عادی داشتهاند. میزان اضطراب و اجتناب دلبستگی در زنان مراکز مشاوره و زنان دادگاه تفاوت معناداری نشان میدهد. کریمی - 1391 - بیان میدارد که بین زوجین گروههای آزمایش و کنترل در متغیرهای وابسته - صمیمیت، بخشودگی، افسردگی و علائم استرس پس از سانحه همسران زوجینی که مرد مرتکب خیانت زناشویی شده بود - تفاوت معناداری وجود دارد. شریفی و همکاران - 1391 - نیز بیان میدارند که بین سبکهای عشقورزی دوستانه، بازیگرانه، شهوانی، واقعگرایانه و فداکارانه با انگیزههای خیانت زناشویی در ابعاد انگیزه عشقی، جنسی، هیجانی و انگیزههای بیرونی رابطه های معنیداری وجود دارد گلاسرٌ برای انسان دو نیاز اساسی قائل است: نیاز به مبادله عشق و محبت و نیاز به احساس ارزش. وی نشانه بارز سلامت روان را پذیرش مسئولیتٍ میداند و معتقد است که هر فردی یک هویت متصور دارد که بدان وسیله احساس موفقیت یا عدم موفقیت نسبی میکند. از خصوصیات افراد ناموفق آن است که از مواجهشدن با واقعیت، ناراحت، مضطرب و اندوهگین میشوند. در عوض افرادی که هویت موفق دارند به نحو سازندهای با واقعیات و مشکلات خود درگیر میشوند و احساس ارزشمندی و عشق میکنند. یکی از مفاهیم اصلی در روانشناسی مدل سلامت بهزیستی است. مدل سلامت سه نوع بهزیستی هیجانی، بهزیستی روانشناختی و بهزیستی اجتماعی را باهم ترکیب کرده و مفهوم جامع و کامل از بهزیستی را هم که جنبه عاطفی - بهزیستی هیجانی - و هم جنبه کاربردی - بهزیستی روانشناختی و اجتماعی - سلامت روانی را در بر میگیرد به وجود آوردهاند. سلامت روانی دارای 13 نشانه است که 2 نشانه مرتبط با بهزیستی هیجانی 5 نشانه مرتبط با بهزیستی اجتماعی و 6 نشانه مرتبط با بهزیستی روانشناختی است. بهزیستی روانشناختی به معنای قابلیت یافتن تمام استعدادهای فرد است. بر اساس الگوی ریفَ 1989 - ؛ به نقل از بیانی،
اهمیت و ضرورت تحقیق
تأمین بهداشت همه افراد جامعه از مهمترین مسائل اساسی هر کشور است، این امر در سه جنبه جسمانی، روانی و اجتماعی مورد ملاحظه قرار میگیرد، در صورتی که بعد روانی بهداشت به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد، فراوانی مشکلات روانی و رفتاری رو به فزونی خواهد گذاشت تا حدی که عوارض ناشی از بیتوجهی به آن در ابعاد فردی و اجتماعی، خانوادگی و انسانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اثرات سوء و غیرقابل جبران را در پی خواهد گذاشت - نوابی نژاد، . - 1376
خیانت یکی از بحران موقعیتی است که در بسیاری از موارد، بهداشت روانی خانواده را خدشهدار میکند و از جمله مهم ترین آسیبهایی است که افزایش روزافزون آن نگرانیهای زیادی را در جامعه دامن میزند. امروزه تحقیقات نشان میدهند که بسیاری از این مشکلات با آموزش و گسترش بهداشت روانی قابل پیشگیری است. خیانت، یکی از دلایل اصلی طلاق زوجین - باسُ و شاکلفوردِ، - 1997 و موضوعی اصلی برای زوج درمانگران در کار بالینی - بلوّ و هارتنتْ، - 2005 است، اما اطلاعات کمی از افراد مستعد و زمینههای افزایش خیانت وجود دارد - باس و شاکلفورد، . - 1997
با توجه به اینکه نهاد خانواده در کشور ما همواره از استحکام و غنای خاصی برخوردار بوده است و بیشتر مسائل فرهنگی و شخصیتی و اجتماعی ما در کانون خانواده شکل میگیرد، از این رو تحقیق در این زمینه هم میتواند روشنگر برخی ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی ما باشد و هم به شناخت و برنامهریزی در جهت حفظ، ثبات و استحکام نهاد خانواده یاری رساند. نظر به نقش مهم خانواده در جامعه، از هم گسیختگی خانوادهعموماً با عوارض نامطلوبی همراه بوده و در هر جامعه همواره ساز وکارهایی جهت استحکام خانواده وجود دارد. با توجه به تحقیقات انجام شده، پیامدهای خیانت به خصوص پیامدهای روانی آن، بهویژه در مورد زنان و متأسفانه با توجه به فزونی آن نسبت به سالهای گذشته و از طرفی اهمیت این موضوع یعنی بهزیستی روان در زمان حاضر، این تحقیق در نظر دارد که با کمک نوعی از رواندرمانی به نام واقعیت درمانی بر بهزیستی روانشناختی زنان آسیبدیده از خیانت شهرستان خمینیشهر فرضیه های خود را مبنی بر اثربخشی این نوع از درمان بر نمونهای از جامعه تحقیق، مورد آزمون قرار دهد.
فرضیههای تحقیق
