بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش خوددفاعی در بهبود استقلال و هدفمندی در زندگی در زنان قربانی خشونت خانوادگی صورت گرفت. روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش کلیه زنان متأهلی بودند که در سال 1394 برای طلاق یا شکایت به دلیل خشونت خانوادگی به دادگاه استان اردبیل مراجعه کرده بودند که به روش تصافی ساده 30 نفر انتخاب در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و کنترل 15 - نفر - گمارده شدند. گروه آزمایش مورد 6 جلسه 75 دقیقه آموزش خوددفاعی - براساس پکیج آموزشی، جکی و همکاران، - 2013 قرار گرفتند.
گرد آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه های بهزیستی روانی ریف صورت گرفت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیری استفاده گردید. یافتههای پژوهش نشان داد آموزش خوددفاعی موجب افزایش استقلال و هدفمندی در زنان قربانی خشونت خانوادگی می شود. در نتیجه میتوان بیان کرد این روش آموزشی در کنار روش های دیگر - آموزش راهبردهای مقابله ای، مهارتهای اجتماعی - که برای زنان مورد خشونت ارائه می گردد، صورت گیرد. تا از این طریق بتوان گامی در راستایی بهبود زندگی این زنان برداشته شود.
-1مقدمه
خشونت علیه زنان اکنون به طور گسترده به عنوان یک مشکل مهم بهداشتی شناسایی شده است - بابو و کارٌ، . - 2009 مطالعه انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی بر روی سلامت وخشونت علیه زنان که اطلاعات خود را از مطالعه بر روی بیش از 24 هزار زن از 15منطقه از 10 کشور جهان جمع آوری کرده، نشان داده است که فراوانی خشونت جسمی یا جنسی یا هر دو، از طرف شریک جنسی در طول زندگی، 15 تا71 درصد و در بیشتر مناطق بین 29 تا 62 درصد بوده است
خشونت خانوادگی به تجاوز فیزیکی که توسط یک عضو خانواده علیه عضو یا اعضاء دیگر صورت میگیرد، تعریف می گردد
سازمان بهداشت روانی خشونت علیه زنان را از علل اصلی اضطراب، افسردگی، افکار خودکشی و استرس در بین زنان میداند
محیط خانواده و شبکه ارتباطی درون آن یکی از بسترهای خشونت است، برخی از این خشونتها عبارتند از خشونت جسمانی، خشونت کلامی، خشونت عاطفی و خشونت جنسی.خشونت خانگی آثار مخربی بر جو روانشناختی و عاطفی خانواده و اعضای آن میگذارد و میتواند پیامد مخربی بر ساختار خانواده به دنبال داشته باشد،که به تاثیر آن بر کارکرد خانواده و سلامت روان خانواده میتوان اشاره نمود
خشونت خانگی معمولا از خطر چندگانه و پیچیده نشأت میگیرد، که از جمله عمدهترین این عوامل میتوان به آسیبهای روانشناختی زوجین و زمینههای اجتماعی و فرهنگی اشاره داشت
زنان کتک خورده طیف وسیعی از علائم آسیب شناسی روانی و مشکلات جسمانی دراز مدت را تجربه می کنندکه افسردگی، استرس پس از ضربه، جسمانی کردن و سوءمصرف مواد، احساس بی کفایتی و فقدان عزت نفس، خشونت خصمانه، ترس و انزوا، نگرش منفی نسبت به ازدواج و رابطه ی صمیمی از جمله هستند. از سوی دیگر ممکن است برخی از مشکلات زنان کتک خورده در روابط آنها بروز کند، خصومت، حسادت، ناامنی و وابستگی عاطفی از جمله این مشکلات است
زنان مورد خشونت همواره به دلیل قرار گرفتن در چنین محیطی از استقلال و هدفمندی پایین - مولفه های مربوط به بهزیستی روانشناختی - برخوردارند. بهزیستی روانشناختی را میتوان به معنای قابلیت یافتن تمام استعدادهای افراد تعریف کرد. افراد با احساس بهزیستی روانشناختی بالا به طور عمدهای هیجانات مثبت را تجربه میکند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند، در حالی که افراد با احساس بهزیستی روانشناختی پایین حوادث و موقعیت زندگیشان را نامطلوب ارزیابی میکند و بیشتر هیجانات منفی نظیر اضطراب، افسردگی، خشم را تجربه میکنند
بهزیستی روانشناختی دارای مولفه های:
-1 استقلال - احساس شایستگی و توانایی در مدیریت محیط پیرامون فرد و... - ؛
-2 رشد شخصی - داشتن رشد مداوم و... - ؛
-3 روابط مثبت با دیگران - داشتن روابط گرم و... - ؛
-4 هدفمندی در زندگی - داشتن هدف در زندگی و... - ؛
-5پذیرش خود - داشتن نگرش مثبت نسبت به خود و... - و
-6 تسلط بر محیط - توانایی انتخاب و ایجاد محیطی مناسب و... - می باشد.
بهزیستی روانشناختی مستلزم درک چالشهای وجودی زندگی است. رویکرد بهزیستی روانشناختی، رشد و تحول مشاهده شده در برابر چالشهای وجودی زندگی را بررسی میکند و به شدت بر توسعه انسانی تاکید دارد
یکی از روش های که می توان بر بهبود استقلال و هدفمندی در زنان قربانی خشونت خانوادگی تاثیر گذار باشد، آموزش خوددفاعی است. آموزش خوددفاعی، دسترسی زنان به مجموعه ای جدید از پاسخ های قاطعانه و مبارزه با ارعاب و تهدید در امتداد زنجیره خشونت جنسی به اشکال مختلف میباشد
آموزش خوددفاعی، آمادگی روحی و جسمی به زنان برای حملات بالقوه، با ارائهی فرصت مشاهده، یادگیری و تمرین مهارتهای فیزیکی، اجتماعی و شناختی ازطریق استفاده از نقش نمایشنامه، بحث وشبیه سازی تمرینات ارائه میدهد
آموزش خود دفاعی با اهداف زیر انجام میگیرد:
- 1 شناسایی تجاوز جنسی وخشونت علیه زنان به صورت واقعی؛
- 2 ارائه ی اطلاعاتی در مورد نگرش عمومی و ویژگیهای خوددفاعی مانند ابراز حمایت، آگاهی، اعتمادبه نفس وآگاهی جسمانی؛
- 3 راهی برای یادگیری دانش آموزان در مورد نحوه ی شناسایی شرایط پرخطر و تهدید کننده؛
- 4 ارائهی فعالیتهایی که موجب به وجود آمدن مهارت که ترکیبی از تکنیکهای خوددفاعی جسمانی وروانیست؛
- 5 ارائه ی راهبردهایی در شرایط خاص که ممکن است در دانشگاه رخ دهد؛
- 6 ارائه ی اطلاعاتی در مورد منابع موجود درباره ی زنانی که مورد حمله یا آزار قرار گرفته اند. تکنیک های اموزشی خوددفاعی زنان به صورت عملی، ساده و در شرایط معمول موثر است به گونه ای که تمام زنان میتوانند آنهارا بدون در نظر گرفتن سن، تجربیات قبلی و یا قدرت فیزیکی به کار گیرند
انواع آموزشهای خوددفاعی در دسترس زنان متفاوت است. با این حال این برنامه ها هنوز هم در سراسر کشور به آسانی در دسترس زنان وحتی محیط های دانشگاهی نمی باشد -
رابرتسون و همکاران - 2014 - در تحقیقی نشان دادند بیشتر زنان مورد خشونت به مهارتهای خود دفاعی - دفاع شخصی، رزمی کار بودن و ... - مسلط نبودند. از بین زنان مورد بررسی تنها 4/17 درصد زنان به مهارتهای خود-دفاعی تسلط داشتند. اکثر روش زنان مورد خشونت و وتجاوز داد زدن و گریه کردن بود. همچنین نتایج نشان دادند زنانی که به مهارتهای خود دفاعی تسلط داشتند، در مقایسه با زنان غیر مسلط امید بیشتری برای مقابله و دفاع از خود داشتند.
در مطالعه بارت و ابراین - 1991 - نشان دادند زنانی که آموزش خوددفاعی دیده بودند، از مقاومت و بهزیستی بیشتری برخوردار بودند. بنابراین با توجه به مطالب بیان شده، این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش خوددفاعی در بهبود استقلال و هدفمندی در زندگی زنان قربانی خشونت خانوادگی صورت گرفت.
-2روش پژوهش
روش پژوهشی حاضر از نوع طرح های نیمه آزمایشی است. در این پژوهش از طرح پیش آزمون -پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه زنان متأهلی بودند که در سال 1394 برای طلاق یا شکایت به دلیل خشونت خانوادگی به دادگاه استان اردبیل مراجعه کرده بودند که به روش تصافی ساده 30 نفر انتخاب در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و کنترل 15 - نفر - گمارده شدند. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات گرداوری شده از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیری استفاده گردید. مشخصات ابزار گردآوری اطلاعات یه شرح ذیل می باشد:
- 1پرسشنامه بهزیستی روانی ریف: این پرسشنامه 18 سوال داشته و هدف آن ارزیابی و بررسی بهزیستی روان شناختی از ابعاد مختلف - استقلال، تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی، پذیرش خود - می باشد. طیف نمره گذاری آن بر اساس طیف لیکرت شش گزینه ای می باشد. در پژوهش خانجانی و همکاران - 1393 - همسانی درونی این مقیاس با استفاده از آلفای کرونباخ در 6 عامل پذیرش خود، تسلط محیطی، رابطه ی مثبت با دیگران، داشتن هدف در زندگی، رشد شخصی و استقلال به ترتیب برابر با ./51، 0/76، 0/75، 0/52، 0/73، 0/72 و برای کل مقیاس 0/71 بدست آمد.
برنامه آموزش خوددفاعی: این برنامه در 6 جلسه 75 دقیقه بر اساس پکچ آموزشی جکی و همکاران - 2013 - صورت گرفت. که توضیح آن به شرح ذیل می باشد
