بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش واقعیت درمانی بر بهبود سبک اسناد زنان دارای تعارضات زناشویی بود .جامعه ی پژوهش شامل کلیه ی زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره و روان درمانی شهر اصفهان در سال 1395 بودند که از بین مراکز مشاوره شهر اصفهان یک مرکز به شیوه تصادفی انتخاب و از بین زنان دارای تعارض زناشویی مراجعه کننده به آن مرکز تعداد 30 نفر به شیوهی نمونهگیری در دسترس به عنوان نمونه ی پژوهش انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و کنترل 15 - نفر - گمارش شدند . پرسشنامه ی پرسشنامهی سبک اسنادASQ، به عنوان ابزار پژوهش در مراحل پیش آزمون و پس آزمون، مورد استفاده قرار گرفت . برای گروه آزمایش، هشت جلسهی گروهی واقعیت درمانی، اجرا شد اما گروه کنترل در معرض هیچ مداخله ای قرار نگرفت . دادهها با استفاده از تحلیل کواریانس چندمتغیره، مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج، نشان داد واقعیت درمانی اثر معناداری ربسبک اسناد داشته است - . - P< 0/05 همچنین در بهبود ابعاد سبک اسناد - سبک درونی-بیرونی و سبک کلی اختصاصی - به جز سبک اسناد موقت- پایدار مؤثر بوده است . براساس نتایج این پژوهش، واقعیت درمانی می تواند یک مداخله ی مؤثر در جهت بهبود سبک اسنادی زنان دارای تعارض به کار رود.
کلمات کلیدی: واقعیت درمانی، سبک اسناد، تعارض زناشویی.
مقدمه
زندگی زناشویی یکی از جهانی ترین نهاد های بشری است که از دو نفر با توانایی ها و استعدادهای متفاوت و با نیازها و علایق مختلف و در یک کلام با شخصیت های گوناگون تشکیل شده است - شفعیی نیا، . - 1388 از طرفی ازدواج یکی از صمیمانه ترین پیوندهای انسانی است که منبع عاطفه و حمایت زوجین است - زارع پور، . - 2010 یکی از عواملی که محققین آن را جزء عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی می دانند سبک های اسنادیٌ است. اسناد فرایندی است که از طریق آن می توان در مورد علل درونی یا بیرونی رفتار خود و دیگران قضاوت کرد - گراسٍ، . - 2002 بر اساس این نوع صورتبندی، هنگامی که فرد باخت هایش را به عوامل درونی، پایدار و کلی اسناد دهد، از سبک اسناد بدبینانه و وقتی موفقیت هایش را به عوامل بیرونی، ناپایدار و جزیی اسناد میدهد، دارای سبک اسناد خوش بینانه است - بارون و برن َ، . - 2006
برخی سبکهای اسنادی را یک متغیر شخصیتی نسبتاً پایدار می پندارند که مبنای شناختی دارد و نشان می دهد چگونه افراد رویداد های ناگوار زندگی خود را تبیین می کنند. رویدادهای ناگوار برای همه اتفاق می افتد، ولی افراد مختلف این موقعیت ها را به صور مختلف، که ازنظر خاستگاه پایداری و کنترل پذیری تفاوت دارند، توجیه می کنند - سلیگمن و پیترسون ُ، . - 2004 همچنین، عده ای دیگر سبک های اسنادی را به صورت یک صفت کلی تلقی می کنند. این گروه، سبک های اسنادی را تمایلی برای ارایه یکنواخت تبیین های مربوط به رویدادهای مختلف تعریف می کنند. پترسون و همکاران - - 2004 معتقدند که سبک های اسنادی دو نوع رویداد را در بر می گیرند: الف: رویداد مثبت و ب : رویدادهای منفی. هر کدام از این رویداد ها نیز سه مؤلفه دارد : اسناد درونی- بیرونیِ، اسناد پایدار- ناپایدارّ و اسناد کلی- جزییْ.
اسناد درونی - بیرونی عبارت است از نسبت دادن علل موفقیت و شکست به عوامل درون شخص، در مقابل نسبت دادن دادن آن به عوامل خارج از شخص، محیط یا موقعیت. اسناد پایدار - ناپایدار شامل نسبت دادن علل موفقیت و شکست به عوامل پایدار و همیشگی، در مقابل علل کوتاه مدت و ناپایدار است . همچنین، اسناد کلی - جزیی به نسبت دادن علل موفقیت و شکست به تمام موقعیت ها، در برابر نسبت دادن آن به یک موقعیت خاص مربوط است - واینرَ، . - 1999 هدف نظریه ی اسناد از دیدگاه بنیان گذاران آن بررسی چگونگی انجام تبیینهای علی به وسیله ی مردم و چگونگی پاسخ مردم به پرسش هایی است که با چرا آغاز می شوند. با توجه به تحقیقات انجام شده در زمینه اسناد، انتساب های کنترل پذیر و درونی و پایدار در موفقیت از جمله عواملی است که باعث افزایش عزت نفس می گردد و فرد میتواند با درونی کردن و کنترل پذیر و پایدار دانستن آن، هیجان های مثبت بالا برده و عزت نفسش را افزایش دهد و چون انتساب بیرونی موفقیت موجب کاهش عزت نفس و انتساب های کنترل ناپذیر و ناپایدار شکست موجب افزایش آن است فرد می تواند به منظور افزایش عزت نفس موفقیت ها را به توانایی خود نسبت دهد و شکست ها را کنترل ناپذیر و ناپایدار بد اند و در کنار آن شاخه جدید روان شناسی دیدگاههای نوین اش را درصدد بررسی ظرفیت ها و قدرت های روان شناختی به جای آسیب شناسی روانی می باشند - یعقوبی و محققی،
. - 1388
روانشناسان با کاربرد و آزمایش نظریه های گوناگون سعی در شناخت و بهبود رضایت زناشویی دارند . واقعیت درمانیُ یکی از الگو هایی نظری و کاربردی است که در این مسیر آزموده شده است - هایدرًٌ، . - 2007 واقعیت درمانی گلاسر یکی از مداخلات درمانی رایج در حوزهی روانشناسی در راه توصیف انسان، تعیین قوانین رفتاری و چگونگی نیل به رضایت، خوشبختی و موفقیت محسوب می شود. در این شیوهی درمان مواجه شدن با واقعیت، قبول مسئولیت، شناخت نیازهای اساسی، قضاوت اخلاقی درست بودن یا نادرست بودن رفتار، تمرکز بر اینجا و اکنون، کنترل درونی و در نتیجه نیل به هویت توفیق که ارتباط مستقیمی با عزت نفس دارد، مورد تأکید است - کاترینٌ، . - 2008
. - 2008
از نظر گلاسر، برای درمان مشکلات زناشویی باید به آن ها کمک شود تا از طریق قضاوت، ارزیابی و طرح ریزی، رفتار یا رفتارهایی را طراحی کند که موجب کاهش تعارض، ناسازگاری و تقویت اصل و اساس ازدواج گردد. وی برای تغییر روابط زناشویی انتخاب رفتار مفید و مؤثر را به جای رفتار غیر مؤثر مدنظر قرار میدهد و میخواهد از طریق افزایش قدرت انتخاب، رفتار مبتنی بر واقعیت، مشکلات مربوط به روابط زناشویی را حل کند و روابط و صمیمیت زوجین را بهبود بخشد - شفیع آبادی، . - 1384
نظریه ی انتخاب، روانشناسی کنترل درونی است و توضیح می دهد که چرا و چگونه دست به انتخاب هایی می زنیم که مسیر زندگی ما را تعیین می کنند . گلاسر - 2004 - رفتار را شامل چهار مؤلفه عملکرد، تفکر، احساس و فیزیولوژی می داند که افراد بر دو مؤلفه عملکرد و تفکر به صورت مستقیم و بر مؤلفه های احساس و فیزیولوژی به صورت غیر مستقیم کنترل دار ند .
همچنین وی عقیده دارد که همه ی انسان ها با پنج نیاز ژنتیکی متولد می شوند و تمامی رفتارهای ما در جهت تأمین این نیاز ها است که عبارتند از : نیاز به عشق و تعلق، نیاز به آزادی، نیاز به قدرت، نیاز به تفریح و نیاز به بقا . از آنجاکه رفتار ها به عنوان راهی برای حل ناکامی ناشی از رابطه ای ناخوشایند انتخاب می شوند، پس هنگام تعامل با افرادی که در زندگی به آن ها نیاز داریم می بایست انتخاب های مؤثرتری انجام دهیم - سلطانی شال، آقا محمدیان شعرباف و کارشکی، . - 1392 بنابرآنچه گفته شد، هدف پژوهش حاضر تعیین اثر بخشی آموزش واق عیت درمانی بر بهبود سبک های اسنادی زنان دارای تعارضات زناشویی مراجعهکننده به مراکز مشاوره میباشد.
روش
روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود . جامعهی آماری این پژوهش، عبارت بود از زنان دارای تعارضات زناشویی مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر اصفهان در سال .1395 روش نمونه گیری پژوهش حاضر از نوع نمونه گیری در دسترس بود، به این صورت که یکی از مراکز مشاوره شهر اصفهان که اجازه انجام پژوهش را داده بود، انتخاب شد و گروه نمونه از مراجعین زن که با طرح مشکل خانوادگی - تعارض با همسر - به این مرکز مراجعه نمودند تشکیل شد . که پس از مصاحبه کوتاه و برگزاری جلسه توجیهی، تعداد 30 نفر مراجعینی که داوطلب شرکت در جلسات بوده و معیارهای ورد به پژوهش را دارا بودند، به عنوان نمونه های در دسترس انتخاب شدند و به ص ورت تصادفی در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و کنترل 15 - نفر - گمارش شدند . ملاکهای ورود به پژوهش عبارت بودند از : تشخیص تعارضات زناشویی، عدم تشخیص اختلالات روانی یا اختلالات شخصیت و عدم دریافت هر گونه مداخلهی روانشناختی یا روانپزشکی، در مدت زمان تعیین شده برای اجرای مداخلهی پژوهش.
در پژوهش حاضر از ابزار زیر استفاده شده است:
پرسشنامه سبک اسناد - : - ASQ این پرسشنامه توسط سلیگمن و همکاران در سال 1983 به منظور سنجش اسنادهای شناختی ساخته شده است. این پرسشنامه دارای دوازده آیتم می باشد که به صورت لیکرت هفت درجه ای - از1تا - 7 نمره گذاری می شود و اسنادهای مثبت و منفی افراد را در مورد موقعیت ها و شرایط مختلف، مورد سنجش قرار می دهد. این پرسشنامه اسنادی یک ابزار خودگزارشی است که شامل 12 موقعیت فرضی - شش موقعیت مثبت و شش موقعیت منفی - میباشد. این موقعیتها شامل موارد مهم زندگی فرد از قبیل شکست یا موفقیت در شغل، ازدواج، روابط با دیگران و.. است. به دنبال هر موقعیت 4 سؤال مطرح می شود . اولین سئوال که به صورت تشریحی پاسخ داده می شود یک علت عمده واقعه موردنظر می پرسد که در نمره گذاری به حساب نمیآید؛ 3 سؤال بعدی برای همه ی موقعیت ها یکسان است و ابعاد اسنادهای علی را مورد سنجش قرار می دهد. دومین سؤال پس از هر موقعیت درونی و بیرونی بودن پاسخ فرد را میسنجد سومین سؤال پس از هر موقعیت ثبات - عدم ثبات پاسخ آزمودنی را مشخص ساخته و بالاخره چهارمین سؤال در هر موقعیت عام- خاص بودن پاسخ آزمودنی را مشخص می سازد. بنابر این مجموع نمرات آزمودنی در سؤال دوم هر موقعیت نمره خرده مقیاس درونی-بیرونی، مجموع نمرات آزمودنی در سؤال سوم نمره خرده مقیاس موقت-پایدار، مجموع نمرات هر آزمودنی در سؤال چهارم نمره
