بخشی از مقاله
چکیده
خرفه جعحهکطهطکئپ هطهئأصطپبض، گونهاي هالوفیت یکساله و چهارکربنه میباشد که میتواند به عنوان سبزي، علوفه و گیاه دارویی در شرایط شور و خشکی مورد توجه قرار گیرد. آهن یکی از مهمترین عناصر ریزمغذي براي گیاهان میباشد. هرچند هنوز نقش آن در گیاهان کاملا روشن نیست، ولی اثرهاي مثبت بر عملکرد و مقاومت به تنشهاي محیطی داشته است. در این تحقیق به منظور بررسی تأثیر نانو کلات آهن بر صفات مرفوفیزیولوژیک و عملکرد دو رقم خرفه، تحت تنش خشکی آزمایشی به صورت طرح اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان اهر در سال 1394 به اجرا درآمد. تیمارهاي آزمایش شامل: تنش خشکی به عنوان عامل اصلی: 90درصد ظرفیت زراعی - شاهد - ، 70 درصد ظرفیت زراعی - تنش متوسط - و 50 رطوبت ظرفیت زراعی - تنش شدید - و محلولپاشی نانو کلات آهن بعنوان عامل فرعی - صفر و یک در هزار - و ارقام خرفه - تهران و کازرون - بود. نتایج حاصل حاکی ازاین بود که با افزایش خشکی تمامی صفات به جز طول ریشه کاهش معنیداري داشتهاند. به طوري که بیشترین عملکرد دانه در 90 درصد ظرفیت زراعی بدست آمد. همچنین در شرایط خشکی محلولپاشی نانو کلات آهن موجب افزایش عملکرد دانه و کلروفیل ت,ه نسبت به عدم محلولپاشی شد. به طوري که استفاده از نانو کلات آهن در شرایط 50 درصد ظرفیت زراعی نسبت به شاهد - عدم مصرف - باعث افزایش 31/1 درصدي عملکرد دانه میشود. رقم کازرون در شرایط 50 درصد ظرفیت زراعی نسبت به رقم تهران عملکرد بیشتري تولید کرد.
مقدمه
تنش خشکی یکی از مهمترین تنشهاي محیطی میباشد که با کاهش جذب آب توسط سیستم ریشه گیاه، کاهش هدایتروزنهاي، تعرق و فتوسنتز و برهم زدن تعادل هورمونی در گیاه، رشد و عملکرد را تحت تاثیر قرار میدهد . - 6 - خرفه از خانواده پرتولاسه، گیاهی یکساله و چهار کربنه است که سازگاري بسیار زیادي به گسترش طبیعی در محیطهاي خشک و بیابانی دارد که به نظر میرسد دلیل مقاومت این گیاه به تنشهاي محیطی از جمله: خشکی، مکانیسم فتوسنتزي آن میباشد . - 5 - یکی از عناصر کممصرف و کمتحرك براي گیاهان، آهن میباشد. گیاهان از بین تمام ریز مغذيها بیشترین نیاز را به آهندارد. آهن، بخشی از گروه کاتالیزوري بسیاري از آنزیمهاي اکسیداتیو و احیا است و براي سنتز کلروفیل موردنیاز است، اینعنصر در تثبیت ازت و فعالیت برخی از آنزیمها نظیر پراکسیداز و سیتوکروم اکسیداز و کاتالاز نقش دارد . - 7 - به دلیل قرار گرفتن بیشتر اراضی زراعی ایران در منطقه خشک و نیمه خشک امکان استفاده بهینه از کودهاي شیمیایی به صورت خاکی چندان رضیت بخش نیست زیرا عناصر کم مصرف در هریک از مراحل رشدي مورد نیاز گیاه میباشد و به علت کمبود نزولات جوي و عدم تأمین آب کافی در اواخر دوره رشد گیاه امکان جذب عناصر ریز مغذي از طریق خاك محدود میگردد - 3 - بنابراین تغذیه برگی در شرایط خشکی از بهترین راههاي برطرف کردن نیاز گیاهان به عناصر کممصرف میباشد. این پژوهش با هدف بررسی رقم متحمل نسبت به خشکی و تاثیر نانو کلات آهن و خشکی روي عملکرد و اجزاي عملکرد گیاه دارویی خرفه انجام شده و با توجه به اینکه از این گیاه به عنوان سبزي و علوفه و گیاه دارویی استفاده میشود لذا با انجام اینتحقیق گام مؤثري در گزینش تغذیه مناسب و رقم متحمل در شرایط خشکی برداشته میشود.
مواد و روشها
به منظور ارزیابی تأثیر تغذیه برگی نانو کلات آهن بر عملکرد و اجزاي عملکرد خرفه تحت تنش خشکی، آزمایشی بهصورت مزرعهاي در شهرستان اهر به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قابل طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار درسال 1394 اجرا شد. تیمارهاي آزمایش شامل: مقدار آبیاري به عنوان عامل اصلی در سه سطح 50 - ، 70 و 90 درصد ظرفیتزراعی - و محلولپاشی نانو کلات آهن به عنوان عامل فرعی در دو سطح: - صفر و یک سی سی در لیتر - و ارقام خرفه بهعنوان عامل فرعی دوم در دوسطح ارقام: - تهران، کازرون - مورد بررسی قرار گرفتند. اندازهگیري رطوبت خاك در طول دورهرشدي با استفاده از دستگاه بازتاب زمانی امواج - لخ - 1 انجام شد. اعمال خشکی پس از استقرار کامل گیاه در مرحله8-10برگ حقیقی آغاز و تا مرحله رسیدگی کامل بذر صورت گرفت. محلولپاشی در دو مرحلهي 6-8 برگی پس از تنک کردن بوتهها و پس از گلدهی انجام شد. هر کرت آزمایشی در 5 ردیف با فاصله 40*60 سانتیمتر که 2 خط کناري به عنوان حاشیه در نظر گرفته شده بود مورد بررسی قرار گرفت. براي اندازهگیري صفات پس از حذف اثر حاشیه 5 بوته به صورت تصادفی از هر کرت انتخاب شد. در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی طول ساقه با خطکش استاندارد از محل طوقه تا انتهاي بلندترینساقه و طول ریشه از محل طوقه تا انتهاي ریشه اصلی و طول میانگره فاصله بین دو گره اول و دوم اندازهگیري شد و سپسمیانگین آنها برحسب سانتیمتر ثبت گردید. اندازه قطر ساقه با کولیس ورنیه گرفته شد. اندازهگیري وزن هزاردانه، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه: بعد از رسیدگی فیزیولوژیکی، براي اندازهگیري عملکرد دانه و وزن هزاردانه، دانهها در آون به مدت 24 ساعت نگهداري گردید و سپس با ترازوي دیجیتالی با دقت 0/01 اندازهگیري شد و سپس میانگین آنها برحسب گرم در واحد سطح ثبت گردید. کلروفیل به روش آرنون اندازهگیري شد. تجزیه واریانس تمام داده ها با استفاده از نرم افزار انجام شد و میانگینها با آزمون چند دامنه اي دانکن در سطح احتمال یک درصد مقایسه شدند.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس این آزمایش نشان داد که اثرات ساده تنش خشکی و محلولپاشی نانو کلات آهن و ارقام تاثیر معنیداري بر طول ساقه، طول ریشه، طول میانگره، قطر ساقه، وزن هزاردانه، تعداد دانه در کپسول، عملکرد دانه، کلروفیل ت,ه درسطح یک درصد داشت - جدول . - 1 نتایج برهمکنش خشکی با کود نشان داد همه صفات در سطح یک درصد آماري تفاوتمعنیداري نشان داد - جدول. - 1 به طوري که افزایش تنش خشکی باعث کاهش کلروفیل ه وت شده است که در شرایط 90درصد آبیاري استفاده از نانو کلات آهن باعث افزایش معنی داري نسبت به شاهد شده است - جدول. - 2 نتایج بررسیها نشان داد که برهمکنش خشکی و کود بر تمامی صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد اثر معنیداري داشته است - جدول. - 1 با افزایش خشکی عملکرد دانه کاهش یافته، اما درصورت محلولپاشی نانو کلات آهن در سطح خشکی 50 درصدظرفیت زراعی نسبت به عدم محلولپاشی، 31/1 درصد افزایش نشان داد - جدول . - 2 کاهش معنیدار عملکرد دانه و اجزاي آنتوسط محققین گزارش شده است . - 4 - نقش هورمونها را میتوان یکی از دلایل مهم برشمرد به طوري که میزان هورمونABA در شرایط تحت تنش افزایش یافته و باعث جلوگیري از فعالیت هورمونهاي رشد و تقسیم سلولی - اکسین و سایتوکینین - میشود . - 1 - همچنین تنش خشکی باعث کاهش کلروفیل ه و ت میشود که به نظر میرسد دلیل این کاهش، میتواند بخاطر افزایش تولید رادیکالهاي آزاد اکسیژن در اثر تنش باشد که این رادیکالهاي آزاد باعث پراکسیداسیون و تجزیهاین رنگریزهها میشوند . - 6 - آهن در بسیاري از فرآیندهاي گیاهی از قبیل فتوسنتز، تنفس میتوکندریایی، آسیمیلاسیون نیتروژن،تولید و پاکسازي انواع اکسیژن فعال ، بیوسنتز هورمونها - اتیلن، آبسیزیک اسید و اسید جیبرلیک - و حفاظت اسمزي نقشبسزایی دارد . - 2 - به نظر میرسد در شرایط نامطلوب محیطی از جمله خشکی بهبود شرایط تغذیهاي با استفاده از نانو کلات آهن میتواند تأثیر بسزایی در افزایش مقاومت گیاه به خشکی شود. برهمکنش خشکی و رقم در همه صفات به جز طول میانگره، قطر ساقه و کلروفیل ت در سطح احتمال یک درصد تأثیر معنیداري داشت - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگین حاکی از آن بود که در هر دو رقم با افزایش خشکی وزن هزار دانه، تعداد کپسول در دانه و عملکرد دانه کاهش مییابد به طوري که بیشترین عملکرد دانه را رقم کازرون در سطح خشکی 90 درصد ظرفیت زراعی 657 - کیلوگرم در هکتار - و کمترین عملکرد را رقم تهران در سطح 50 درصد ظرفیت زراعی - 162/3 - تولید کرد
جدول-1 تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه خرفه تحت تاثیر در سطوح مختلف خشکی و نانو کلات آهن
