بخشی از مقاله
چکیده
نظام نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع یکی از جدیدترین تکنیک های مدیریتی است که در حین توجه به دارایی های فیزیکی و اقتصادی یک سازمان به نیروی انسانی نیز توجه کرده و زمینه های موفقیت سازمان را در بازار رقابتی فراهم می آورد . نت بهره ور جامع برنامه ای است که هدف آن بهبود کارکردهای نگهداری در سازمان است و کلیه کارکنان را در برمی گیرد.
با اجرای کامل آن، کیفیت و بهره وری به نحو چشمگیری افزایش و هزینه ها کاهش می یابند. با توجه به اهمیت ذکر شده در زمینه پیاده سازی نظام نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع، این پژوهش با هدف بررسی متون مرتبط و شناسایی تمامی عوامل موثر در پیاده سازی نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع درجهت بهبود فرآیند نگهداری و تعمیرات تدوین گردیده است. این عوامل با استفاده از روشهای پرسشنامه ای پالایش شده و با روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی اولویت بندی می گردند.
مقدمه
در دهه های اخیر، رقابت در گستره ی جهان منجر به تغییرات شگرفی در دورنمای فعالیت های صنعتی گردیده و حاصل آن فناوری های پیشرفته و رو به رشد کنونی می باشد. صاحبان صنایع بزرگ با بهره گیری از این فناوری ها و تلفیق آن با سیستم های جدید مدیریتی، مزیت های رقابتی را در بازار پول وسرمایه در اختیار می گیرند. در این راستا مدیران همواره چالش هایی را برای تطبیق سازمان خود با تغییرات مورد نیاز در زمینه های ساختار سازمانی، تکنولوژی، مهارت های راهبردی، ارتباطات، رفتار سازمانی، نگهداری و تعمیرات و غیره داشته اند که شاید یکی از بزرگترین چالش های آنها در زمینه مدیریت نگهداری و تعمیرات است
به عبارت دیگر و با توجه به پیشرفت های عمده ای که در زمینه تجهیزات و ماشین آلات تولیدی صورت گرفته، بخش عمده ای از سرمایه های کارخانجات در این بخش متمرکز شده است که منبع اصلی ارزش افزوده نیز می باشند. با توقف و از کارافتادگی ماشین آلات متعاقبا فرایند تولید ارزش افزوده نیز متوقف خواهد شد. جایگزینی مولفه های مورد نیاز دیگر همچون نیروی کار، مواد اولیه و غیره جهت ادامه فرایند تولید به صورت های مختلف و حتی در مدت زمان کوتاهی امکان پذیر می باشد، اما جایگزینی ماشین آلات از کار افتاده بسیار مشکل و بعضا غیرممکن است.
به همین دلیل باید پیش از آنکه تجهیزات فرسوده و از کارافتاده شوند، به نگهداری و تعمیرات آن ها پرداخت. از این رو طراحی و استقرار سیستمهای نگهداری و تعمیرات در کارخانجات یکی از مسائل حیاتی و مهم است.در حال حاضر کشورهای صنعتی پیشرفته در باب سیستم های نگهداری و تعمیرات به دنبال تحقق اهداف نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع هستند. مزایای بیشمار حاصل از اجرای این سیستم نوین نگهداری و تعمیرات ممکن است هر واحد تولیدی در هر سطحی از امکانات و تکنولوژی را به پیاده سازی و اجرای آن ترغیب سازد. غافل از آنکه اجرای فلسفه هایی با جامعیت نگهداری وتعمیرات بهره ور جامع نیازمند وجود شرایط و پیش نیازهایی است که عدم وجود آنها نتیجه ای جز شکست های مالی و از دست رفتن زمان و امکانات در پی نخواهد داشت
نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع یک رویکرد ژاپنی است که به منظور به حداکثر رساندن اثربخشی امکانات که ما در فعالیت های اقتصادی خود استفاده می کنیم طراحی شده است - دیویس ،. - 1380 نگهداری وتعمیرات بهره ور جامع مقدمه ای است برای رسیدن به اهداف زیر:
-1 اجتناب از ایجاد ضایعات و اتلاف در یک محیط اقتصادی نامطمئن که همواره فاکتورهای اقتصادی در آن در حال تفسیر است
-2 افزایش در تولید محصولات بدون کاهش در کیفیت تولید -3 کاهش هزینه ها -4 تولید چندین دسته کالا در یک زمان
-5 فرستادن کالا به مشتریان به صورت کامل و بدون ایجاد هرگونه عیب و نقصی در کالا درحین عمل. - لطیفی نژاد. - 1384 پیاده سازی نگهداری وتعمیرات بهره ور جامع باعث مشارکت افراد بهره بردار در نگهداری از تجهیزات، استقرار فرهنگ تعمیرات مستقل، ایمنی بیشتر نفر و تجهیز، تمیزی محیط کار، افزایش بهره وری کلی تجهیزات، در دسترس بودن تجهیز، افزایش کیفیت محصول و خدمت، افزایش طول عمر دستگاه، کاهش تعمیرات اساسی و وقفه های تولید و در مجموع افزایش تولید، سود دهی و بهره وری بیشتر می شود.
با بررسی تحقیقات انجام شده در زمینه نگهداری وتعمیرات بهره ور جامع در داخل و خارج از کشور، مشخص شد که جهت پیاده سازی موفق این نظام ابتدا باید شناخت کافی از وضع موجود کسب شود و پس از آن با آنالیز وضع موجود می توان، به بهترین برنامه استقرار دست یافت. عوامل بررسی شده در پژوهش های گذشته را می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ گروه اول عواملی بودند که به کارکنان - اپراتورها - مربوط می شدند، مانند: مدیریت ارشد، مشارکت، آموزش، انگیزش، عوامل ارگونومیکی و ...که می توان آنها را عوامل انسانی نامید.
دسته دوم عواملی را شامل می شوند که به تجهیزات و ساختار نگهداری و تعمیرات مربوط می شود، مانند: اثربخشی و کارایی نگهداری و تعمیرات، نت خودگردان، سیستم مکانیزه تعمیرات، سطوح سازمان، سطوح عملیاتی سازمان، قابلیت دسترسی، تولید کارا، مدیریت کیفیت جامع ، بهبود فعالیت های بازدارنده و پیش بینی کننده نگهداری، رویه های بهبود - کایزن - و اثربخشی کلی تجهیزات ، که همه آنها در قالب ارکان نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر بیان شده اند، که می توان آنها را عوامل ساختاری نگهداری و تعمیرات نامید
.پیشینه پژوهش نگهداری پیشگیرانه در دهه 1950 در صنایع ژاپن معرفی شد و پس از ورود و تببین کامل نگهداری بهره ور در طول دهه 1960، نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر نیز در دهه 1970 پا به عرصه صنایع تولیدی ژاپن نهاد. اما اوایل دهه1950 را می توان به عنوان دوره نگهداری خرابی یا PM نامگذاری نمود. رشد PM در ژاپن می تواند به چهار مرحله توسعه ای نگهداری خرابی، نگهداری پیشگیرانه، نگهداری بهره ور و نگهداری بهره ور جامع تقسیم شود. - ناکاجیما، - 1998 نت بهره ور فراگیردر اوایل دهه 1980 بصورت فراگیر در ژاپن معرفی شده و از آن به بعد در سطح وسیعی مورد پذیرش واقع گردیده است.
آنچه که امروزه تحت عنوان نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر مطرح است درحقیقت همان سیستم بهره ور به شیوه آمریکایست که در جهت سازگاری با شرایط صنعت ژاپن در آن بهبود هایی حاصل شده است - حاج شیرمحمدی،. - 1386 در انگلستان، ادوارد ویل موت، مدیرعامل گروه مشاوران ویل موت، در امر نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر پیش قدم شد و قدمهای ابتدایی را در انگلستان برداشت. ویل موت در سال 1997 تعریفی به این ترتیب ارائه داد: نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر به دنبال یک رویکرد در سطح کارخانه در جهت دستیابی به استانداردی از عملکرد در تولید در سطح جهانی در قالب اثربخشی کلی تجهیزات، ماشین آلات و فرایندهاست.
همچنین ادوارد هارتمن، رئیس موسسه بین المللی نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر در سال 1992، جامعه مهندسان تولید امریکا ، راین در سال 1990 و وایرمن در سال 1991 نیز تعاریفی در این زمینه ارائه داده اند.
پروژه های بسیاری نیز در زمینه امکان سنجی پیاده سازی نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر صورت گرفته است که به دو بخش پژوهش های داخلی و خارجی دسته بندی گردیده است. در پروژه هایی که در داخل کشور انجام شده، غفاری در سال 1388 مطالعه ای در زمینه امکان سنجی پیاده سازی سیستم نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیردر مجتمع پتروشیمی بندر امام صورت داده و در پژوهش خود، میزان تاثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، فیزیکی کارکنان این مجتمع را مورد بررسی قرار داده است.
همچنین از طریق نرم افزار SPSS نتایج را مورد مورد تچزیه و تحلیل قرار داده و در پایان میزان اثربخشی کلی تجهیزات یکی از واحدها را محاسبه نموده است.نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که چهار عامل عنوان شده مستقیما با اثربخشی کلی تجهیزات در ارتباط اند و نهایتا در پیاده سازی نظام نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر نقش دارند.
حیدری و همکارانش نیز در شرکت پتروشیمی خوزستان مطالعه امکان سنجی استقرار نظام نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر را انجام داده اند.
