بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر نانوسلنیوم و زمان مصرف آن بر عملکرد و اجزاي عملکرد لوبیا چیتی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهاي مود آزمایش شامل غلظتهاي مختلف نانوسلنیوم در سه سطح - عدم مصرف، 15 میلیگرم در لیتر و 30 میلیگرم در لیتر - و زمان مصرف در سه سطح - مرحله رویشی، مرحله زایشی و مراحل رویشی+زایشی - بود.
نتایج نشان داد که تعداد غلاف در بوته، وزن صددانه، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه در واحد سطح بهطور معنیداري تحت تاثیر غلظت نانوسلنیوم و زمان مصرف آن قرار گرفتند. با افزایش غلظت نانوسلنیوم تعداد غلاف در بوته، وزن صددانه و عملکرد بیولوژیکی در واحد سطح لوبیا چیتی بطور معنیداري افزایش یافت. بطوري که بیشترین این صفات در تیمار کاربرد30 میلیگرم در لیتر مشاهده گردید که بطور معنیداري بیشتر از تیمار 15 میلیگرم در لیتر و تیمار شاهد بود. کمترین نیز در تیمار عدم کاربرد به دست آمد.
در تمام مراحل مورد استفاده - مرحله رویشی، زایشی، و مراحل رویشی + زایشی - با افزایش غلظت نانوسلنیوم عملکرد دانه نیز افزایش یافت. کمترین و بیشترین عملکرد دانه به ترتیب در تیمار عدم کاربرد و 30 میلی گرم در لیتر نانوسلنیوم مشاهده گردید. بطور کلی، کاربرد 30 میلیگرم در لیتر نانوسلنیوم و محلولپاشی در هر دو مرحله رویشی و زایشی بیشترین تاثیر را در بهبود عملکرد و اجزاي عملکرد لوبیاچیتی داشت. واژگان کلیدي: تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، لوبیا چیتی، نانوسلنیوم.
مقدمه
دانهي حبوبات با دارا بودن پروتئین، برخی ویتامینها و مواد معدنی ضروري یکی از منابع مهم غذایی بشر است. همچنین حبوبات در تناوبهاي زراعی با تثبیت نیتروژن جوي از طریق همزیستی با باکتريهاي ریزوبیوم، بخش عمدهاي از نیتروژن مورد نیاز گیاهان زراعی را فراهم میسازند و با غنیسازي خاك به ویژه در مناطق کم بازده موجب افزایش تولیدات کشاورزي میگردند - نصرالهزاده و قرباننژاد،1393؛ ٢٠٠٩ . - Khaghani et al., در بین حبوبات، لوبیا یک منبع مهم غذایی در سراسر دنیا محسوب میشود که به دلیل دارا بودن پروتئین، فیبر و ویتامین در دانه، ارزش غذایی بالایی دارد - ٢٠٠٧ . - Dursum, لوبیا سهم عمدهاي در رژیم غذایی انسان دارد و تأمینکننده بخش مهمی از پروتئین مورد نیاز انسان است
نانو ذرات و نانو کپسولها وسیلهاي کارآمد براي توزیع سموم کودها و دفع آفات با روش کنترلشده و با محل تعیین شده فراهم میکنند، در نتیجه کمترین صدمات جانبی را به دنبال دارند - ٢٠١٠ . - Nair et al., مواد نانو ساختار، به موادي اطلاق می-شوند که حداقل یکی از ابعاد آنها در مقیاس کمتر 100 نانومتر باشد. در این مقیاس کوچک و اتمی، خصوصیات و رفتارهاي جالب و قابل توجه مواد از جمله واکنشپذیري و تحرك بالا، خصوصیات خودکنترلی و هوشمندي مشاهده میشود که دلیل اصلی آن سطح ویژه بالا در این مقیاس میباشد. از جمله ویژگیهاي جالب توجه دیگر نانو مواد، سبک و کوچک بودن، استفاده در مقادیر کم، چند کاربردي بودن است
سلنیوم یکی از عناصر کممصرف ضروري براي حیوانات و انسانها میباشد که در خاك، آب و برخی مواد غذایی یافت می-شود. این عنصر یک ماده معدنی است و در مقادیر کم، جهت تامین سلامت انسان ضروري است - ٢٠٠٣ . - Tapiero et al., اما به عنوان یک عنصر ضروري براي گیاهان طبقهبندي نشده است - ٢٠١٢ - Broadley et al.,، اگرچه اثر مفید بودن آن براي گیاهانی که مقادیر زیادي از سلنیوم را ذخیره میکنند به اثبات رسیده است
تحقیقات نشان داده است که سلنیوم رشد رویشی گیاه را به علت نقش حاصلخیزي آن افزایش میدهد - ٢٠٠٩ . - Lyons et al., از طرف دیگر سلنیوم، گیاهان را از طریق اثر بر فعالیت آنزیمها و سایر پروتئینهاي وابسته به سلنیوم در مقابل آسیب سلولی ناشی از رادیکالهاي آزاد محفاظت میکند، همچنین سلنیوم نقش مهمی در فرآیندهاي متابولیکی گیاهان دارد و باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر اشعه ماوراي بنفش خورشید و جلوگیري از پیري زودرس میشود
همچنین غنیسازي زیستی محصولات زراعی، با کاربرد سلنیوم، یک تکنیک مفید براي افزایش مصرف سلنیوم توسط حیوانات و انسان میباشد - ٢٠١٢ . - Broadley et al., در مطالعات انجام شده اثرات تحریککنندگی محلولپاشی سلنیوم روي رشد ريگراس - ٢٠٠٠ - Hartikainen et al.,، کاهو - Xue et al., ٢٠٠١ - ، سیبزمینی - ٢٠٠٥ - Turkan et al.,، سویا - ٢٠٠٥ - Djanaguiraman et al., و برگهاي چاي سبز - Hu et al., ٢٠٠٣ - گزارش شده است. با توجه به اهمیت محصول لوبیا ازجمله لوبیا چیتی در کشورهاي در حال توسعه همچون ایران و نقش سلنیوم در افزایش کیفیت و کمیت محصول، در این پژوهشی به بررسی نقش نانوسلنیوم و زمان مصرف آن بر عملکرد و اجزاي عملکرد پرداخته شد.
مواد و روشها
به منظور بررسی تاثیر غلظت نانوسلنیوم و زمان مصرف آن بر عملکرد و اجزاي عملکرد لوبیا چیتی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1397 به اجرا آمد. تیمارهاي مورد آزمایش شامل غلظتهاي نانوسلنیوم در سه سطح - صفر، 15 میلیگرم در لیتر و 30 میلیگرم در لیتر - و زمان مصرف بهصورت محلولپاشی در سه سطح - مرحله رویشی، مرحله زایشی و در هر دو مرحله رویشی و زایشی - بود. بعد از عملیات آمادهسازي زمین در هر واحد آزمایشی، بذور لوبیا چیتی در 5 ردیف 4 متري با تراکم 120 کیلوگرم در هکتار در عمق 8 سانتیمتري کاشته شدند. فاصله بین بذور 15 سانتیمتر و فاصله بین ردیفهاي کاشت 30 سانتیمتر درنظر گرفتهشد.
اولین آبیاري پس از کاشت صورت گرفت و آبیاريهاي بعدي براساس شرایط آب و هوایی و نیاز گیاه انجام گردید. در طی مراحل ذکر شده، محلولپاشی با غلظتهاي مختلف نانوسلنیوم انجام گرفت. جهت محلولپاشی تیمار شاهد از آب مقطر استفاده شد. در هنگام رسیدگی محصول، 10 بوته به طور تصادفی از هر کرت برداشت شد و تعداد غلاف در بوته، وزن صددانه، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه واریانس دادهها با استفاده از نرم افزار MSTATC انجام گرفت و میانگین دادهها نیز با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال %5 انجام گرفت و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزار Excel صورت گرفت.
نتایج و بحث
تعداد غلاف در بوته
نتایج تجزیه واریانس دادهها - جدول - 1 نشان داد که تعداد غلاف در بوته بطور معنیداري تحت تاثیر غلظتهاي نانوسلنیوم و زمان مصرف آن قرار گرفت - جدول . - 1 با افزایش غلظت نانوسلنیوم تعداد غلاف در بوته لوبیا چیتی بطور معنیداري افزایش یافت. بطوري که بیشترین تعداد غلاف در بوته در تیمار کاربرد30 میلیگرم در لیتر مشاهده گردید که بطور معنیداري بیشتر از تیمار 15 میلیگرم در لیتر و تیمار شاهد بود. کمترین تعداد غلاف در بوته در تیمار عدم کاربرد به دست آمد - شکل 1الف - .
مصرف نانوسلنیوم موجب افزایش در حدود 1/1 برابري تعداد غلاف در بوته لوبیا چیتی نسبت به تیمار عدم کاربرد آن گردید - شکل 1الف - . از نظر زمان مصرف نانوسلنیوم، بیشترین تعداد غلاف در بوته در تیمار کاربرد نانوسلنیوم در طی دو مرحله رشد رویشی و زایشی مشاهده گردید که بطور معنیداري بیشتر از کاربرد نانوسلنیوم در مرحله رشد زایشی و آن هم بیشتر از تیمار در مرحله رشد رویشی بود - شکل 1ب - . عبدلی و همکاران - 1395 - گزارش کردند که کاربرد سلنیوم باعث افزایش تعداد غلاف در بوته گردید.
جدول -1تجزیه واریانس تاثیر غلظت نانو سلنیوم و زمان مصرف آن بر عملکرد و اجزاي عملکرد لوبیا چیتی
شکل -1 تاثیر غلظتهاي مختلف نانوسلنیوم و زمان مصرف آن بر تعداد غلاف در بوته
وزن صد دانه
نتایج جدول تجزیه واریانس دادهها - جدول - 1 نشان داد که وزن صددانه بطور معنیداري تحت تاثیر غلظتهاي نانوسلنیوم و زمان مصرف آن قرار گرفت
