بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش، الگوي تغییر میزان روغن و اسید هاي چرب کلیدي C18:1، C18:2 و نسبت C18:1/C18:2 طی نمو و رسیدگی بافت میانبر میوه در دو رقم زیتون کرونیکی و آربکین بررسی شد. میوه ها هر دو هفته از اردیبهشت تا آذر ماه برداشت شد. میزان روغن با دستگاه NMR و ترکیب اسید هاي چرب روغن توسط دستگاه GC اندازهگیري شد.
نتایج نشان داد که صرفنظر از دیررس و میان رس بودن به ترتیب ارقام کرونیکی و آربکین، میزان روغن میانبر به تدریج و با روندي سیگموییدي تا 150 DAFB افزایش می یابد و پس از آن ثابت باقی می ماند. طی فرایند نمو و رسیدگی میوه هر دو رقم، اختلاف معنی داري از جنبه ترکیب و نسبت اسید هاي چرب مطالعه شده مشاهده شد.
همچنین، طی این روند، الگوي بسیار متفاوتی از تغییر میزان C18:1، C18:2 و نسبت C18:1/C18:2 بین این ارقام یافت شد. نسبت بسیار بالاي C18:1/C18:2 روغن رقم کرونیکی بیانگر کیفیت به مراتب بالاتر روغن این رقم نسبت به روغن رقم آربکین می باشد. علاوه براین، نسبت بالاي C18:1/C18:2 همراه با درصد بالاي روغن در 150 DAFB نشان داد که تقریبا" اواخر مهرماه، بهترین زمان برداشت میوه ارقام کرونیکی و آربکین در شرایط آب و هوایی طارم استان زنجان می باشد.
مقدمه
روغن میوه زیتون - Olea europaea L. - ، بواسطه وجود ترکیب متعادل اسیدهاي چرب و درصد بالاي پلی فنول آن شناخته می شود . اولئیک اسید - C18:1 - ، اسید چرب عمده - %55-83 - در روغن زیتون است در حالیکه، اسیدهاي چرب لینولئیک - %3/5-21 - - C18:1 - و لینولنیک - %1< - درصد کمی از محتواي روغن را تشکیل می دهند
از طرف دیگر، روغن هاي با نسبت بالاي C18:1 به C18:2 کمتر در معرض اکسیداسیون قرار می گیرند و از نظر تغذیه اي نیز بواسطه کاهش کلسترول خون بسیار مفید می باشند . - Caramia et al., 2012 - کیفیت و کمیت روغن زیتون تحت تاثیر عوامل متعددي همچون رقم - پروینی و همکاران، - 1392، میزان محصول - Baccouri et al., 2007 - ، سال زراعی ، شرایط محیطی برهم کنش هاي محیط-رقم قرار می گیرد. از دیگر عوامل کلیدي می توان به زمان و شاخص رسیدگی میوه اشاره نمود
در واقع همگام با افزایش رسیدگی میوه، پایداري روغن بدلیل افزایش اسیدهاي چرب غیر اشباع چند گانه - بویژه - C18:2 و کاهش میزان پلی فنول ها کاهش می یابد
از سوي دیگر، نقطه مطلوب از جنبه ترکیب اسید هاي چرب کلیدي پیش از اینکه میزان روغن میوه زیتون به حداکثر خود برسد، حاصل می گردد. بنابراین، انتخاب زمان بهینه برداشت میوه هاي زیتون، عاملی کلیدي براي برداشت روغنی با پروفایل مطلوب و متعادل اسید چرب، میزان پلی فنول مناسب و نیز میزان بالاي روغن خواهد بود
در این پژوهش، تاثیر زمان برداشت میوه بر محتواي روغن و ترکیب اسیدهاي چرب کلیدي C18:1 و C18:2 ارقام زیتون آربکین و کرونیکی مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه این پژوهش، تصویر روشنی از الگوي تغییر این ترکیبات طی نمو و رسیدگی میوه این ارقام ارائه می دهد. همچنین، این نتایج می تواند در تعیین بهترین زمان برداشت ارقام هدف مطالعه و استفاده از این ارقام در برنامه هاي به نژادي مفید واقع شود.
مواد و روشها
میوه هاي زیتون در روزهاي مختلفی پس از باز شدن کامل گل ها 1 - DAFB - که منطبق بر مراحل مختلف نمو میوه می باشد، جمع آوري گردید. میزان روغن میانبر2 نمونه هاي خشک شده در دستگاه رزوناس مغناطیس هسته اي 3 - NMR - اندازه گیري شد. استخراج روغن از وزن خشک میانبر هر نمونه با استفاده از حلال ان-هگزان و در دستگاه سوکسیلت انجام شد. مقدار اسیدهاي چرب C18:1 و C18:2 روغن بوسیله دستگاه GC بصورت استرهاي متیله و مطابق با دستورالعمل اروپایی EEC 2568/91 تعیین گردید. آنالیز آماري داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS 16 انجام شد.
نتایج و بحث
بررسی الگوي تجمع روغن همراه با خصوصیات کیفی آن طی رسیدگی میوه، می تواند بهترین معیار در تعیین زمان بهینه برداشت میوه زیتون باشد. همچنان که در شکل 1 نشان داده شده است، تغییرات میزان روغن طی نمو بافت میانبر همگام با رسیدن میوه در هر دو رقم مطالعه بسیار مشابه است و روندي افزایشی را پیروي می کند. بهطوريکه، با وجود دیررس و میان رس بودن به ترتیب ارقام کرونیکی و آربکین، میزان روغن میانبر میوه این ارقام در 150 DAFB به حداکثر خود می رسد و پس از آن ثابت باقی می ماند.
علاوه بر این، در رقم آربکین، پس از 180 DAFB یک روند کاهشی در میزان روغن احتمالا" ناشی از تجزیه روغن و نیز کاهش در ماده خشک میوه ها، آغاز می شود. در مجموع، روند تولید روغن در دو رقم بررسی شده، یک مدل سیگموئیدي همراه با افزایش جزئی و معنی داري در مراحل اولیه نمو میوه و بدنبال آن یک افزایش قابل توجه در مراحل بعدي نمو طی تکوین و رسیدگی بافت میانبر را نشان می دهد.
این یافته که طی روند رسیدگی میوه، میزان روغن افزایش قابل توجهی را در مراحل اولیه و افزایش اندکی را در مراحل پایانی رسیدگی تجربه می کند، موافق با گزارش باکوري و همکاران - 2007 - است. علاوهبراین، در اکثر زمان هاي برداشت میوه، میزان روغن در رقم آربکین بیشتر از رقم کرونیکی است
ترکیب اسیدهاي چرب روغن زیتون، خصوصیت مهم و موثري در تعیین کیفیت و عمر مفید روغن به شمار می آید که تحت تاثیر فاکتورهاي مختلفی همچون نوع رقم و مرحله رسیدگی میوه قرار می گیرد . - Parvini et al., 2015 - شکل 2 روند بسیار متفاوتی در تغییر سطوح اسیدهاي چرب کلیدي C18:1 ، C18:2 و نسبتC18:1/C18:2 بافت میانبر طی فرایند رسیدگی میوه ارقام مطالعه شده را نشان می دهد.
به طوري که در رقم آربکین، میزان C18:1 از 45 DAFB تا 120 DAFB روندي کاهشی را نشان می دهد و پس از آن ثابت باقی می ماند، در حالی که در رقم کرونیکی، روند تغییر در میزان C18:1 طی رسیدگی میوه افزایشی بوده و در 108 DAFB به بالاترین میزان خود می رسد و پس از آن تا 180 DAFB بدون تغییر باقی می ماند. علت کاهش معنی دار درصد C18:1 روغن در گذر از 180 DAFB به 200 DAFB، می تواند بیش رسیدگی میوه در رقم کرونیکی باشد.
از سوي دیگر، میزان C18:1 در رقم کرونیکی بالاتر از میزان آن در رقم آربکین می باشد - شکل . - 2A روند به شدت افزایشی درصد C18:2 روغن رقم آربکین همراه با میزان به مراتب بالاتر C18:2 در این رقم نسبت به رقم کرونیکی که میزان بسیار پایین و تقریبا" ثابتی از C18:2 را طی رسیدگی میوه نشان می دهد، بیانگر تفاوت ژنتیکی این دو رقم از یکدیگر می باشد
در مجموع، چنین تفاوت هایی در میزان اسیدهاي چرب احتمالا منعکس کننده رفتار متابولیکی خاص هر یک از ارقام هدف مطالعه می باشد که خود بازتابی از خصوصیات ژنوتیپی این ارقام است - پروینی و همکاران، . - 1392 در خصوص نسبت C18:1/C18:2 نیز تفاوت هاي اساسی بین این دو رقم مشاهده شد. میزان این نسبت در رقم کرونیکی به مراتب بالاتر از میزان آن در رقم آربکین می باشد که نشان دهنده کیفیت بالاتر روغن کرونیکی نسبت به روغن آربکین است.
بالاترین نسبت C18:1/C18:2 در ارقام کرونیکی و آربکین به ترتیب در 90DAFB و 77DAFB مشاهده می شود، یعنی زمانی که سنتز روغن تازه آغاز گردیده است. با این حال، به نظر می رسد که بهترین زمان برداشت میوه این ارقام - بر اساس ترکیب اسیدهاي چرب و میزان روغن - 150 DAFB باشد، زیرا در این زمان از یک طرف، میزان روغن بافت میانبر میوه به حداکثر خود رسیده و از طرف دیگر، نسبت کلیدي 22 - C18:1/C18:2و 6 درصد به ترتیب براي کرونیکی و آربکین - نیز میزان بالا و قابل قبولی را نشان می دهد.
نتایج این پژوهش نشان داد که بررسی الگوي تغییرات میزان روغن و پروفایل اسیدهاي چرب ارقام زیتون مورد مطالعه وابسته به ژنوتیپ می باشد و می تواند به عنوان معیاري کلیدي در تعیین کیفیت روغن و تعیین زمان بهینه برداشتمیوه این ارقام مورد استفاده قرار گیرد.
شکل -1الگوي تغییر مقدار روغن بافت میانبر بر مبناي وزن خشک،طی رسیدگی میوه ارقام زیتون هدف مطالعه. :DAFB - روزهاي پس از باز شدن کامل گل ها - . حروف مختلف نشان می دهد که نتایج به طور معنی داري - P<0.05 - متفاوت می باشند. علامت بار، خطاي استاندارد از میانگین ها را نشان می دهد.
شکل -2الگوي تغییر مقدار اسیدهاي چرب - A اولئیک، - B لینولئیک و - C نسبت لینولئیک/اولئیک اسید روغن بافت میانبر، طی رسیدگی میوه ارقام زیتون هدف مطالعه. :DAFB - روزهاي پس از باز شدن کامل گل ها - . حروف مختلف نشان می دهد که نتایج به طور معنی داري - P<0.05 - متفاوت می باشند. علامت بار، خطاي استاندارد از میانگین ها را نشان می دهد.
