بخشی از مقاله
اثر محلول پاشی سطوح مختلف اسید بوریک در مرحله گلدهی بر درصد تشکیل میوه ارقام مختلف انگور (Vitis vinifera L.)
چکیده:
انگور (Vitis vinifera L.) یکی از مهمترین محصولات باغی در دنیا و ایران به شمار می رود و تمام ارقام تجاري موجود در ایران از این گونه می باشد. استفاده از برنامه هاي تغدیه اي مناسب در تاکستان ها، مصرف بهینه کودها و سموم داراي حداقل اثر سوء زیست محیطی از جمله روش هاي مناسب افزایش تولید انگور در واحد سطح می باشند. بر از مهمترین عناصر مورد نیاز براي رشد و نمو تخمک و افزایش درصد تشکیل میوه در انگور است. این آزمایش در شرایط مزرعه و در قالب طرح فاکتوریل3 عامله بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار شامل رقم (عسکري، سفیدالی و رازقی)، محلول پاشی اسید بوریک (صفر، 1500 میلیگرم در لیتر و 3000 میلیگرم در لیتر ) و زمان (روز اول تا نهم) پس از باز شدن 50 درصد گلها انجام شد. برخی از صفات مربوط به زمان گلدهی، گرده افشانی و درصد تشکیل میوه پس از گرده افشانی انگور اندازه گیري شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام "عسکري"، "سفیدالی"، "رازقی"، سه سطح مختلف اسید بوریک، 9 زمان مختلف اندازه گیري صفات و همچنین اثرات متقابل آنها در تمام یا برخی از صفات باردهی تفاوت معنی داري در سطح یک تا پنج درصد وجود داشت. همچنین نتایج مربوط به صفات تعداد کل گلها، میزان ریزش گلها، تعداد گلها بعد از ریزش و درصد تشکیل میوه نشان داد که از نظر زمانهاي مختلف ارزیابی، اثر متقابل زمان و رقم، زمان و سطوح مختلف اسید بوریک اختلاف معنی داري وجود نداشت. از بین سه رقم بررسی شده، رقم "عسگري" صفات تازه خوري و کیفیت بهتري نسبت به دو رقم "سفیدالی" و "رازقی" داشت. از نظر درصد تشکیل میوه رقم "رازقی" با % 74/58 تشکیل میوه اولیه برتر از رقم "عسگري" (%68/57) و رقم "سفیدالی" (%61/24) بود. اسید بوریک با غلظت 3000 میلی گرم در لیتر به ترتیب بیشترین تعداد کل گلها بعد از ریزش 165/43)گل)، حداکثر تعداد گلهاي باز شده 140/72) گل)، بالاترین درصد تشکیل میوه (%77/60) و کمترین میزان ریزش گل 51/85) گل) را نسبت به شاهد و 1500 میلی گرم در لیتر را دارا بود. اثر متقابل ارقام با سطح 0 میلی گرم در لیتر (شاهد) اسید بوریک کمترین درصد تشکیل میوه را داشتند. از طرفی اثر متقابل ارقام با سطح 3000 میلی گرم در لیتر اسید بوریک بیشترین میزان درصد تشکیل میوه را در هر سه رقم نشان داد. همچنین اثر متقابل رقم "رازقی" و اسید بوریک در سطح 3000 میلی گرم در لیتر بالاترین میزان درصد تشکیل میوه (%83/99) را نسبت به ارقام و سطوح دیگر اسید بوریک دیگر نشان دادند. با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش و همچنین با در نظر گرفتن سایر صفات مهم و شرایط آزمایش، کاربرد کود اسید بوریک با غلظت و زمان مناسب در ارقام برتر، به دلیل اثر مثبت آن روي افزایش میزان تشکیل میوه و بالا بردن میزان عملکرد و همچنین نیاز بالاي انگور به آن، پیشنهاد می گردد.
واژگان کلیدي: انگور ، محلول پاشی، اسید بوریک، گلدهی، باروري، درصد تشکیل میوه.
مقدمه:
انگور با نام علمی Vitis vinifera L. متعلق به تیره Vitaceae از جمله اولین میوه هایی است که اهلی شده و امروزه از اقتصادي ترین میوه هاي زیر کشت می باشد .(Keller, 2010) میزان تولید انگور در دنیا 66413393 تن با متوسط عملکرد 9072 کیلوگرم در هکتار می باشد، که ایران با تولید 2/8 میلیون تن در رتبه یازدهم دنیا جاي دارد .(FAO, 2011) بر همین اساس ایران از نظر سطح زیر کشت با 270 هزار هکتار سطح زیر کشت رتبه هفتم را در جهان دارا می باشد. متوسط میزان تولید انگور آبی در کشور 11692 کیلو گرم در هکتار بوده و بالاترین راندمان تولید انگور آبی در کشور 32159 کیلوگرم در هکتار متعلق به استان کهگیلویه و بویر احمد می باشد.
برخی از روشهاي متداول مصرف کود داراي محدودیت هایی هستند، مثلا در مصرف خاکی تثبیت، شستشو و اثر متقابل بعضی از عناصر غذایی در جهت کاهش جذب و همچنین اثرات نامطلوب محیطی مثل آهک زیاد، عدم تهویه کافی در بعضی از باغها به دلیل آبیاري زیاد که ایجاد اختلال در جذب می کنند و همین طور گستردگی زیاد ریشه ها در حجم وسیعی از خاك و عدم امکان رساندن تمام کود مصرف شده به ریشه ها و نهایتا آلودگی خاك را می توان ذکر کرد، در حالیکه مصرف کود به صورت محلول پاشی شاید این اثرات را نداشته و یا کمتر داشته باشد. در سالهاي اخیر حساسیت و نگرانی در مورد جلوگیري از آلودگی محیطی و تولید غذاهاي عاري از مواد شیمیایی و اورگانیک به طور چشمگیري افزایش یافته است .(Moor et. al . 2009) کاربرد کود ها به صورت محلول پاشی بر روي برگ کمتر از کاربرد خاکی آنها موجب آلودگی محیط زیست می گردد ( Lanauskas et al., .(2006 بنابراین تعداد کودهاي قابل کاربرد به صورت محلول پاشی در بازرهاي جهانی به طور چشمگیري افزایش یافته است.
گیاه مو جزء گیاهانی است که خود گشنی براحتی در آن صورت می گیرد. در هنگام باز شدن گلها بساك ها به طرف کلاله شکاف برداشته ، دانه هاي گرده آزاد شده و روي سطح کلاله قرار می گیرند. دانه گرده با استفاده از ترشحات سطح کلاله جوانه زده و لوله هاي گرده به درون فضاهاي بین سلولهاي کلاله نفوذ نموده و پس از گذشتن از بافت انتقالی خامه، خود را به تخمدان می رسانند. تعدادي از لوله هاي گرده پس از عبور از قسمت هاي فوقانی تخمدان، خود را به قسمت هاي تحتانی آن رسانده و نهایتا به درون تخمک هاي واژگون آن نفوذ نموده و به دنبال آن لقاح صورت می گیرد .(Mullins et al., 1992) عوامل گوناگونی بر سرعت رشد لوله گرده تاثیر می گذارند که با توجه به طول دوره گرده انشانی موثر1 بر باروري گلها تاثیر می گذارند که از جمله این عوامل می توان به دما، رطوبت، مواد غذایی و عناصر معدنی موجود در کلاله اشاره نمود. در بین عناصر غذایی، عنصر بر نقش بارزي را در افزایش راندمان گرده افشانی و باروري به عهده دارد. این عنصر بر جوانه زنی دانه گرده، رشد لوله گرده، باروري تخمکها و تشکیل بذر تاثیر مثبت داشته و موجب بهبود آنها می شود (عبادي و همکاران، .(1380
مو به عنوان یک گیاه پرنیاز به عنصر بر شناخته شده است (Gartel, 1974)، به طوري که براي جوانه زنی دانه گرده و در سطح کلاله و نهایتا باروري موفق تخمکهاي انگور نیاز به 50- 60 میکروگرم در گرم وزن خشک کلاله، عنصر بر می باشد و اگر این مقدار به 8-20 میکروگرم کاهش یابد، باروري انجام نمی شود. عنصر بر همچنین موجب افزایش مقدار و تغییر ترکیب قند ها در شهد گلها شده و به این ترتیب جذب حشرات را بیشتر نموده و گرده افشانی را بهبود می بخشد .(Emershad et al., 1984) میزان بالاي عنصر بر در کلاله براي غیر فعال نمودن کالوز دیواره سلولی لوله گرده مورد نیاز است و این کار توسط کمپلکس برات-قند انجام می شود و هنگامی که عنصر بر کاهش می یابد، کالوز حاصل از لوله گرده در خامه تجمع یافته و به دنبال آن سنتز فنل ها افزایش می یابد. در این حالت واکنش دفاعی مشابه واکنش گیاه هنگام مقابله با آلودگی میکروبی در خامه توسط فنل ها فعال شده و رشد لوله گرده توقف می شود.
هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر و مکانیسم عنصر بر به شکل اسید بوریک در گرده افشانی، لقاح و درصد تشکیل میوه سه رقم انگور رازقی، سفیددالی و عسگري در شرایط مزرعه بود.
مواد و روشها:
این آزمایش در یک تاکستان تجاري انگور واقع در کاشمر (از شهرستانهاي خراسان رضوي) در بهار سال 1390 انجام گرفت. شهرستان کاشمر، با وسعت حدود 5 هزار کیلومترمربع، از نظر جغرافیایی در 35 درجه و 11 دقیقه شمالی و 58درجه و 27 دقیقه شرقی، در بلندترین نقطه 2515 متر و در پائین ترین نقطه 900 متر از سطح دریا ارتفاع دارد . اقلیم کاشمر معتدل و خشک بوده و حداکثر درجه حرارت در تابستان ها 38 درجه بالاي صفر و حداقل آن در زمستان ها، 3 درجه زیر صفر می باشد. میانگین دماي سالیانه 17/6 درجه سانتیگراد و میانگین بارندگی سالیانه کاشمر 180 میلیمتر گزارش شده است. دشت کاشمر بطول تقریبی 100 کیلومتر و عرض متوسط 20 کیلومتر در میان کوههاي کوهسرخ و کوه فغان که از غرب به دشت کویر و از جنوب کویر نمک متصل می شود، واقع شده است. این مطالعه در قالب طرح فاکتوریل 3 عامله بر پایه طرح هاي کاملا تصادفی و در سه تکرار شامل سه رقم، سه سطح محلول پاشی و 9 روز زمان ارزیابی صفات انجام شد و از طریق آن اثر اسید بوریک بر گلدهی، باز شدن گلها، ریزش گلها و درصد تشکیل میوه اولیه سه رقم انگور رازقی (رزقی)، سفیدالی و عسگري مورد بررسی قرار گرفت. براي هر رقم 9 بوته محلول پاشی شد. اسید بوریک در زمان باز شدن 50 درصد گلها با غلظت صفر، 1500 و 3000 میلی گرم در لیتر روي کل بوته هاي هر تیمار محلول پاشی و سپس عوامل مربوط به باردهی مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، خصوصیات ارقام انگور بر مبناي باردهی و عملکرد صفات تعداد گلها، تعداد گلهاي باز شده و باز نشده، تعداد کل میوه در هر بوته اندازه گیري شد. داده هاي بدست آمده از این تحقیق و آزمون معنی داري آنها با استفاده از نرم افزار آماريSAS آنالیز و مقایسه میانگین ها نیز با روش دانکن صورت گرفت.
