بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه شرکت در فعالیت بدنی در پیش گیری از بیماریهای مزمنی همچون استئوآرتریت پیشنهاد میشود. هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر یک دوره تمرینی ورزش در آب بر شدت درد زانو، میزان علائم و مشکلات عملکرد حرکتی در فعالیتهای روزانه، ورزشی، تفریحی و کیفیت زندگی زنان سالمند بود
.12 زن سالمند مبتلا به استئوآرتریت زانو با میانگین و انحراف استاندارد سن 53 5/11 سال، قد 164/17 7/21 سانتیمتر، وزن68/83 6/49 کیلوگرم به صورت هدفمند، به عنوان آزمودنی انتخاب شدند. برای جمع آوری دادهها از پرسشنامه جهانی و بومی سازی شده پیامد صدمات زانو و استئوآرتریت استفاده شد. نمونهها برنامه تمرینی ورزش در آب را به مدت 8 هفته زیر نظر مربی آب درمانی انجام دادند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از Correlated t-test در سطح معنی داری استفاده گردید
. - P<0/05 - بین پیش تا پس آزمون میانگین میزان علائم - P=0/418 - تفاوت معنی داری وجود نداشت، در حالی که شدت درد زانو - P=0/019 - ، عملکرد حرکتی در فعالیتهای روزانه، - P=0/020 - ورزشی، تفریحی - P=0/003 - و کیفیت زندگی - - P=0/048 پس از اجرای پروتکل به میزان معنیداری بهبود یافته بود. نتایج نشان داد که برنامه تمرینی ورزش در آب، میتواند به عنوان یک روش تمرینی ایمن و موثر در بهبود درد، عملکرد و کیفیت زندگی زنان سالمند دارای استئوآرتریت زانو مورد توجه قرار گیرد.
مقدمه
استئوآرتریت - Osteoarthritis - یکی از شایعترین اختلالات مفصلی و از علل عمده ناتوانی و از کارافتادگی اجتماعی اقتصادی میباشد .[1] زانو شایعترین محل استئوآرتریت پس از انگشتان و مهرهها میباشد، به طوری که یک سوم از جمعیت بالای 65 سال دنیا دچار تغییرات رادیولوژیکی استئوآرتریت زانو هستند .[2]
فرآیند پیری شامل تغییرات فرسایشی، تدریجی و برگشت ناپذیر سیستمهای بدن است که باعث از دست رفتن عملکرد و کیفیت زندگی افراد سالمند میشود .[3] درد اسکلتی- عضلانی مشکلی شایع در میان سالمندان است و اثرات طولانی مدت این دردها به خوبی شناخته شده است. علاوه بر این محدود کردن فعالیت جسمانی در میان سالمندان بسیار مهم است .[4] مطالعات نشان دادند که شیوع استئوآرتریت زانو در بین افراد 65 ساله یا بالاتر بین 60 تا 90 درصد است [5]
علاوه. بر این آرتریت، خصوصاً در زانو، بیشتر در زنان و با افزایش سن رخ میدهد .[6] رنج بردن از درد های اسکلتی عضلانی مهمترین دلیل غیبت از کار در دنیای غرب است، که اغلب منجر به درد، از دست رفتن قابلیت حرکت و یک ناتوانی بلند مدت میشود .[7] از سوی دیگر هزینه های ناشی از بیماری چه به صورت هزینه های مستقیم در رابطه با مراقبتهای پزشکی - درمان و نوتوانی - و چه به صورت هزینه های غیر مستقیم حاصل از عدم بهرهوری، به بار سنگین اقتصادی و بهداشتی آرتریت میافزاید .[8] از طرفی حفظ عملکرد جسمی برای انجام فعالیتهای خود مراقبتی در بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن از جمله استئوآرتریت الزامی بوده و در این راستا انجام مرتب ورزش با کامل نمودن قوای جسمانی، میتواند بر کاهش شدت درد و علائم و بهبود عملکرد حرکتی بیمار موثر باشد .[9]
بنیاد ملی آرتروز در ایالات متحده در سال 1997 برنامه ورزش در آب را برای جامعه بیماران مبتلا به آرتریت پیشنهاد کرد .[10] ورزش در آب مزیتهای فراوانی دارد، با توجه به خواص آب در ایجاد مقاومت، سبک سازی و کم کردن فشار وارده بر مفاصل مبتلا، انجام ورزش با صدمه کمتر و یادگیری آسانتر صورت میگیرد . [11] ورزش در آب از طریق تقویت عضلات اطراف مفصل و کاهش فشار وارد بر آن، در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی این بیماران موثر است .[12] در کره جنوبی، برنامه های ورزش در آب به طور گسترده ای در سالهای اخیر استفاده میشود .[13]
افزایش سطح فعالیت بدنی به عنوان زیر بنایی در ارتقای سلامت عمومی جوامع در جهت کاهش بیماریهایی مانند بیماریهای قلبی عروقی و بیماریهایی مانند پوکی استخوان و غیره توصیه میشود .[6]
Spector و Sezoeke ، بیان کردند، که بین فعالیت بدنی و خطر استئوآرتریت زانو ارتباط وجود دارد.[14,15] Felson و Hootman بیان کردند که فعالیت بدنی ممکن است اثر گذار نباشد[17,18]،. Rogers و White بیان کردند که فعالیت بدنی ممکن است مفصل زانو را از تغییرات دژنراتیو حفظ کند.[18,19]
با توجه به اثرات ورزش در آب بر استئوآرتریت زانو، مطالعات نشان دادند که ورزش در آب اثرات کم تا متوسطی بر عملکرد و کیفیت زندگی و همچنین اثر جزئی بر شدت درد بیماران مبتلا دارد. به نظر میرسد که ورزش در آب اثرات کوتاه مدتی بر استئوآرتریت زانوی سالمندان دارد. به هر حال مطالعات انجام شده در این زمینه، جهت نتیجه گیری قطعی بسیار کم است .[20] به طوری که در بررسی " مقایسه تأثیر یک دوره تمرینی ورزش در آب و ورزش در خشکی در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو "بیان شده که ورزش در آب پیشرفت معنی داری را در بهبود شدت درد، علائم بیماری، عملکرد حرکتی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به استئوآرتریت زانو بوجود میآورد .[21]
اما Lund و همکاران در بررسی تأثیر ورزش در آب و ورزش در خشکی در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو نشان دادند که ورزش در آب بهبود معنی داری را در شدت درد، علائم بیماری، عملکرد حرکتی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به استئوآرتریت زانو بوجود نمیآورد.[22] همان طور که از پیشینه تحقیقات بر میآید تا کنون مطالعات محدودی در خصوص تأثیر ورزش در آب بر مفصل زانو انجام شده که یافته های متناقضی را بیان می کنند.
همچنین در ایران چنین مطالعه ای انجام نشده است. بنابراین در راستای کاهش هر چه بیشتر تعداد نفرات مبتلا به این بیماری و خسارات اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن، به نظر میرسد که بررسی احتمال بروز یا تشدید بیماری استئوآرتریت زانو، امری لازم و ضروری است؛ لذا با توجه به نتایج مطالعات پیشین مبنی بر اثرات مثبت ورزش در خشکی و با تأکید بر فوائد ورزش در آب در تقویت عضلات و کاهش صدمات احتمالی ناشی از انجام ورزش در خشکی بر مفاصل و همچنین نشاط و شادی بیماران حین انجام ورزش در آب و بهبود روحیه و عزت نفس و افزایش مشارکت ایشان در امر خود مراقبتی، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر یک دوره تمرینی ورزش در آب بر شدت درد زانو، میزان علائم و مشکلات عملکرد حرکتی در فعالیتهای روزانه، ورزشی، تفریحی و کیفیت زندگی زنان سالمند مبتلا به استئوآرتریت زانو انجام شد.
مواد و روشها
ماهیت تحقیق حاضر کاربردی و از نوع تحقیقات نیمه تجربی - شبه تجربی - ، آزمایشی در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون بود. جامعهی آماری تحقیق حاضر را سالمندان زن شهر قزوین تشکیل دادند. در ابتدا فرم جمع آوری اطلاعات که از طریق آن سن، وزن، قد، میزان فعالیت بدنی، سابقه بیماری یا داروهای مصرف شده، وجود آسیب، ضربه یا جراحی در مفصل زانوی افراد مشخص می شد، توسط آزمونگر به صورت مصاحبه حضوری تکمیل شد و شرایط سلامتی یا بیماری و آسیبدیدگی این افراد کنترل گردید.
افراد خارج از میانگین سنی 45 تا 65 سال، افراد با سابقه ضربه، آسیب یا عمل جراحی و شکستگی در اندام تحتانی، افرادی با - Body mass index - BMI بالا 30 - و بالاتر - و افرادی که با وجود نداشتن هیچ کدام از مشکلات فوق، تمایلی به همکاری با محققان نداشتند، از تحقیق کنار گذاشته شدند. سپس نمونهها توسط پزشک متخصص ارتوپدی - بیمارستان قائم - معاینه و از زانوی هر کدام در دو نما - نمای قدامی- خلفی، نمای جانبی - رادیوگرافی به عمل آمد. تمامی رادیوگرافی ها توسط متخصص رادیولوژی مشاهده و بر اساس معیارهای Kellgren-Lawrenc بررسی شدند؛ و وضعیت هر یک از نماها گزارش شد.[23] سپس علایم کلینیکی و رادیولوژیکی توسط پزشک متخصص بررسی و بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو و در سطح عملکردی II و III انتخاب و بیماران در مرحله حاد بیماری و سطح عملکردی I از تحقیق کنار گذاشته شدند.
کلیه افراد تحت مطالعه از نظر استئونکروز، دیابت، پوکی استخوان، آرتریت روماتوئید، بیماری عصبی- عضلانی، سابقه هرگونه علائمی از بیماری کلاژن واسکولار، آرتریت پسوریازی، آرتریت های ناشی از نقرس و شبه نقرس، سابقه طولانی از مصرف داروی موثر بر سیستم عضلانی- اسکلتی و اعتیاد توسط متخصص بررسی گردیدند. در ضمن کلیه آزمودنیها از نظر عوامل تأثیرگذار بر عدم هم راستایی اندام تحتانی که خود از علل استئوآرتریت زودهنگام میباشد مورد بررسی قرار گرفتند که از این لحاظ هیچ یک از موارد فوق دیده نشد.
در نهایت به دلیل کنترل موارد ذکر شده تعداد 12 زن به صورت هدفمند انتخاب شدند. بعد از ارائه توضیح به آزمودنیها در مورد هدف تحقیق، پرسشنامه جهانی و بومی شده KOOS، - Knee injury and Osteoarthritis - P=0/76-91 - Outcome Score - که به منظور اندازه گیری میزان استئوآرتریت و شدت درد زانو، میزان علائم، مشکلات عملکرد حرکتی در فعالیتهای روزانه، ورزشی، تفریحی و کیفیت زندگی در مفصل زانو طراحی شده است ، توسط آزمونگر به صورت مصاحبه حضوری تکمیل شد. آزمودنی ها بر اساس مقیاس 5 گزینه ای لیکرت به سؤالها پاسخ می دادند.
هر خرده مقیاس به صورت جداگانه و بر اساس مقیاس قیاسی چشمی - Visual analogue scale - VAS به صورت کیفی مشخص میشد. مقیاس قیاس چشمی یک پاره خط است که یک سر آن صفر و سر دیگر آن 100 است. عدد 100 نشانگر بدون مشکل و صفر به عنوان وخیمترین وضعیت در نظر گرفته میشد .[24] لازم به ذکر است که تمامی نمونهها رضایت نامه لازم - کتبی - برای انجام این پژوهش را امضاء نمودند.
