بخشی از مقاله
چکیده هدف: آسیب ورزشکار یک فاکتور عمده در کاهش عملکرد و قدرت وی میباشد. از طرفی ورزشکاران برای رسیدن به عملکرد مطلوب به سطح بالایی از هماهنگی، کنترل پاسچر، قدرت و دامنه حرکتی نیاز دارند. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر شش هفته تمرینات اکسنتریک همسترینگ بر تعادل و عملکرد مفصل زانوی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه بود.
روش کار: در این مطالعه نیمه تجربی 30 دانش آموز مقطع متوسطه که در آزمونهای غربالگری عملکردی نمره زیر 14 کسب کردند انتخاب و به طور مساوی به دو گروه همسان تقسیم شدند. قبل و بعداز تمرینات، متغییرهای تعادل ایستا، تعادل پویا و عملکرد مفصل زانو به ترتیب به وسیله آزمون لک لک، آزمون Y وfms مورد اندازهگیری قرار گرفتند. دادهها با استفاده از آزمون آماری تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها: بر اساس نتایج، در پیش آزمون اختلاق معناداری در تعادل ایستا، تعادل پویا و عملکرد حرکتی بین دو گروه تجربی و کنترل وجود نداشت - . - p 0/05 در پس آزمون بین دو گروه تجربی و کنترل تفاوت معناداری تعادل ایستا، تعادل پویا و عملکرد حرکتی مشاهده شد - . - p 0/05
نتیجهگیری: براساس نتایج، تمرینات اکسنتریک همسترینگ میتواند موجب بهبود تعادل و عملکرد حرکتی در دانش-آموزان مقطع متوسطه شود، لذا جهت تقویت عملکرد ورزشی و پیشگیری از وقوع آسیبهای ورزشی، میتوان چنین تمریناتی را در برنامههای تمرینی گنجاند.
کلیدواژگان: تمرینات اکسنتریک، تعادل، عملکرد حرکتی
مقدمه
آسیب ورزشکار یک فاکتور عمده در کاهش عملکرد و قدرت وی میباشد. برای پیشگیری از آسیبهای ورزشی برنامههای تمرینی متنوعی گسترش یافته و اعمال شده است. با این حال قبل از پایهگذاری یک برنامه تمرینی، یک آزمون قابل اجرا برای ارزیابی حرکات عملکردی لازم است. اکثر تحقیقات ارزیابی پیش فصل را به منظور کاهش و پیشگیری از آسیبدیدگی ورزشکار مفید و مهم دانستهاند که از جمله ابزارهای مهم در این زمینه میتوان به آزمونهای غربالگری عملکردی اشاره کرد. باتوجه به افزایش روز افزون تعداد شرکتکنندگان در فعالیتهای ورزشی، بروز آسیبهای ورزشی در اغلب رشتههای ورزشی اجتناب ناپذیر است - . - 3-1 از بین بخشهای مختلف بدن، اندام تحتانی بیشتر در معرض صدمات ورزشی بوده است، که از جمله شایعترین این آسیبها میتوان به پارگی لیگامان صلیبی قدامی، استرین همسترینگ، آسیب استفاده بیش از حد و غیره اشاره کرد - . - 4
برخی مطالعات زانو را آسیب پذیرترین مفصل در ورزشکاران معرفی کردند . - 5 - آسیبهای زانو در ورزشکاران باعث از دست دادن زمان زیادی از مسابقات میشود و تعداد زیادی از آنها نیاز به عمل جراحی دارند. لیگامان صلیبی قدامی از مهمترین لیگامانهای مفصل زانو است که در ورزشهای برخوردی بیشتر مستعد آسیب است - . - 6 نتایج تحقیقات بیانگر این است که دوره توانبخشی این آسیب حدود 6 تا 9 ماه به طول میانجامد و به ازای هر آسیب در حدود 17000 تا 25000 دلار هزینه جراحی و بازتوانی را به همراه دارد. علاوه برا ین از عواقب ناگوار این آسیب میتوان به احتمال از دست دادن کل فصل مسابقات، دورههای بازتوانی بلند مدت و احتمال بروز آسیبهای دیگر مثل استئوآرتریت، پارگی منیسک و تغییرات دژنراتیو مفصل زانو اشاره کرد - . - 7 در سالهای اخیر مطالعات گستردهای در زمینه پیشگیری از آسیب لیگامان صلیبی قدامی صورت گرفته است و نتایج علمی قابل توجهی بدست آمده است - . - 8 برای نمونه لطافتکار و همکاران - 1392 - در تحقیقی به این نتیجه دست یافتند که تمرینات اغتشاشی با تاثیر بر نسبت فعالیت عضلات کوادریسپس و همسترینگ، احتمالاً بتوانند با تعدیل در برخی عوامل خطر، از آسیب لیگامان صلیبی قدامی پیشگیری کند - . - 3 آسیب مهم و شایع دیگر در اندام تحتانی، استرین عضلات همسترینگ است. آسیب استرین عضلات همسترینگ در ورزشهایی که نیازمند کوشش حداکثر برای افزایش سرعت و شتاب هستند شایع است. گزارش شده است که آسیب عضلات همسترینگ 16-29 درصد از کل آسیبها در ورزشی مثل فوتبال را شامل میشود - . - 9 استرین عضله همسترینگ در برخی ورزشها شایعترین آسیب مرتبط با ورزشکار در سراسر جهان گزارش شده است. در حالی که سومین ضایعه ارتوپدیک شایع بعد از آسیبهای مچ پا و زانو میباشد. این آسیبها اغلب پیچیده هستند اما در 83 درصد موارد عضله سمی ممبرانوس و تاندون پروگزیمال آن را درگیر می-کنند - 11،. - 10 علل دقیق استرین عضلات همسترینگ همچنان ناشناخته مانده است که این امر ضرورت پایهریزی برنامههای پیشگیری از آسیبهای عضلانی و بازتوانی را دوچندان میکند.
گزارش شده است افرادی که در آزمونهای غربالگری عملکردی نمرهای کمتر از 14 کسب کردهاند، احتمال بیشتری برای قرار گرفتن در معرض آسیب دیگری دارند - . - 12 حال یافتن تمرینی که بتواند اثرگذاری بیشتری بر آسیب های شایع اندام تحتانی - همانند لیگامان صلیبی قدامی و استرین همسترینگ - داشته باشد، بسیار سخت است. بادن 1 و همکاران - - 2013 نشان دادند، هشت هفته برنامه تمرینی اصلاحی در افزایش نمره آزمون غربالگری عملکردی ورزشکاران رزمی تاثیر دارد - . - 13 فورست2 و همکاران - 2010 - دریافتند هفت هفته تمرین اصلاحی باعث افزایش نمرات غربالگری عملکردی در فوتبالیستهای نخبه آمریکایی میشود - . - 14 تاکنون بین پروتکلهای مختلف بررسی شده، اثر تمرینات اغتشاشی، ثبات مرکزی، تعادلی و پلایومتریک در پیشگیری از آسیب گزارش شده است. شواهدی وجود دارد دال بر اینکه تمرینات اکسنتریک میتوانند خطر بروز آسیب را به حداقل برسانند - . - 15 بدیهی است در صورتی که طول بهینه عضله با تمرین افزایش یابد، آسیبهای همسترینگ متعاقب آن میتواند کاهش یابد . اگر طول بهینه عضله از طریق تمرین افزایش یابد، عضله میتواند در دامنه حرکت بیشتری پایدار بماند. در حال حاضر تقویت اکسنتریک رایجترین رویکرد تمرینی پذیرفته شده برای درمان تندیوپاتی میباشد. اثرات سودمند تمرینات اکسنتریک بار - نیرو - تولید شده بیشتر افزایش سنتز کلاژن، کاهش نوروسکولاریزاسیون، و نوسانات حاصل از بارگذاری و عدم بارگذاری نیرو در مقایسه با تمرینات کانسنتریک میباشد - 17،. - 16
هرچند در سالهای اخیر تاثیر تمرینات مختلف روی عوامل خطر ساز و همچنین فاکتورهای پیشگوی آسیب مورد توجه و تمرکز محققین بوده است، با این حال همچنان نکات و ابهامتی وجود دارد که پیرامون آن باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد. از این رو تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سوال است که آیا تأثیر شش هفته تمرینات برونگرای همسترینگ بر تعادل و عملکرد حرکتی مفصل زانو در دانشآموزان پسر مقطع متوسطه در معرض خظر آسیب اندام تحتانی تاثیر گذار است؟
مواد و روشها
با توجه به استفاده از یک نوع تمرین و ارزیابی تاثیر این نوع تمرین در یک گروه نمونه که به روش نمونهگیری هدفمند و براساس معیارهای ورود به تحقیق انتخاب خواهند شد، نوع تحقیق حاضر کاربردی با روش نیمه تجربی میباشد که مدل این تحقیق تاثیرپذیری و با طرح پیشآزمون-پسآزمون میباشد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل دانشآموزان پسر مقطع متوسطه شهر تهران میباشند که برای انتخاب نمونه ها ابتدا به صورت هدفمند از میان دانشآموزان مقطع متوسطه منطقه 10 شهر تهران30 نفر را که ضمن دارا بودن معیارهای ورود به تحقیق، در اجرای آزمونهای غربالگری عملکردی نمره زیر 14 کسب کنند به عنوان افراد در معرض خطر آسیب انتخاب و سپس به صورت تصادفی به دو گروه مساوی آزمون - گروهی که به مدت 6 هفته تمرینات اکسنتریک همسترینگ را انجام دادند - و گروه کنترل تقسیم میشوند.
ابتدا بر اساس معیارهای ورود به تحقیق و نمره حاصل از اجرای آزمونهای غربالگری عملکردی افراد در معرض خطر آسیب مشخص و به دو گروه مساوی مداخله - گروهی که تمرینات اکسنتریک همسترینگ را انجام میدهند - و گروه کنترل تقسیم خواهند شد. پس از پر کردن فرمهای رضایتنامه توسط والدین آزمودنیها و اطلاعات فردی، آزمودنیها به طور کامل با فرایند انجام آزمونها و تمرینات آشنا و سپس شاخصهای دموگرافیک آزمودنیها شامل قد، وزن، شاخص توده بدن و غیره ثبت خواهد شد. قبل و بعد از اعمال مداخله یا انجام تمرینات شاخصهای تعادل ایستا، تعادل پویا و عملکرد حرکتی در آزمودنیها مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت ارزیابی تعادل ایستا از تست لک لک و برای ارزیابی تعادل پویا از تست Y استفاده شد. همچنین برای ارزیابی عملکرد، نمره حاصل از اجرای آزمونهای غربالگری قبل و بعد از اعمال مداخله مورد مقایسه قرار گرفت. لازم به توضیح است که به منظور ویژه سازی آزمونهای غربالگری عملکردی، نمره مربوط به آزمون تحرک شانه در نمره کل لحاظ نمیشود.
ارزیابی تعادل ایستا
برای انجام این آزمون آزمودنی دستهای خود را به کمر - بالای تاج خاصره - گرفته و کف پای غیر برتر را روی بخش داخلی زانوی اندام برتر قرار میدهد. سپس همراه با حفظ تعادل تمامی وزن بدن خود را روی سینه پای برتر قرار میدهد . امتیاز فرد برحسب زمان - ثانیه - از لحظه ایستادن روی سینه پا تا هنگام بهم خوردن تعادل یا جدا شدن پا و دستها ثبت خواهد شد . - 18 -
