بخشی از مقاله
مقدمه
مدیریت صحیح و بکار گیری تکنیکهای پیشرفته به منظور حفظ ذخیره رطوبتی خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک از جمله اقدامات موثر برای افزایش راندمان آبیاری می باشد. برای برنامهریزان و کاربران آب بسیار مهم است که بدانند کارآیی مصرف آب در یک گیاه با مقادیر مختلف آب مصرفی چقدر میباشد. به لحاظ اهمیت میوه انگور بصورت تازهخوری و در صنایع تبدیلی و همچنین اهمیت آن در صادرات به صورت کشمش، ولی از سوی دیگر در سال های اخیر مشکل کمبود آب باغات انگور را تحت تاثیر خود قرار داده است. لذا با توجه به لزوم صرفهجویی در مصرف آب، تعیین واکنش انگور به کم آبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، بدون اینکه کیفیت محصول افت داشته باشد.
کمآبیاری به مجموعه تکنیکهایی گفته میشود که در آن، گیاه کمتر از نیاز کامل خود آب دریافت میکند. در کمآبیاری فرض بر این است که درصد کاهش عملکرد محصول، به اندازه درصد کاهش میزان مصرف آب آبیاری نیست. کمآبیاری به روش های مختلف از جمله کاهش مقدار آب آبیاری در مراحل خاصی از رشد گیاه یاکم آبیاری تنظیم شده - RDI - و خشکی موضعی ریشه - PRD - ، می تواند انجام گیرد. با توجه به اینکه منابع آبی در این مناطق محدود می باشد، اهمیت ترغیب به ذخیره آب بیش از پیش احساس می شود.
ا ز سوی دیگر مقدار آب زیاد در کیفیت میوه اثر منفی داشته چون رشد سبزینه ای را افزایش داده و عدم تعادل موادغذایی را به دنبال داشته و ماده خشک میوه را کاهش می دهد - Herreo 1992 - همچنین افزایش در حساسیت میوه به تشکیل ترک نیز گزارش شده است - sekse 1995 - همچنین آب زیاد ضخامت کوتیکول را کاهش داده - - Crisosto 1994 و موجب کاهش خیلی زیاد آب در زمان نگهداری و زمینه برای زخم پذیری حمله قارچی فراهم می شود. قطع ناگهانی آب و کاهش بسیار زیاد در آبرسانی به درختان انگور در حال رشد، منجر به پژمرده شدن برگها می شود.
PRD یک نوع مدیریت کم آبیاری است که تقریبا" نصف ریشه آبیاری می شود در حالیکه نصف دیگر خشک می ماند. بعد از مدت زمان معین قسمتهای تر و خشک در تناوب قرار می گیرند و موجب می شود که در منطقه ریشه ، ناحیه تر و خشک تشکیل شود و درهر آبیاری اینها جابجا شوند - . - Dry and Lovis , 1999 روش PRD با تکیه بر علائم هورمونی بوده که این علائم از ریشه منشأ گرفته در پاسخ به پتانسیل های رطوبتی کم در منطقه ریشه صادر می شود، بیشتر بروز و تجمیع در جایی است که ریشه های خشک موجود بوده و منشأ اسید آبسیزیک - ABA - هستند که در تنظیم باز و بسته شدن روزنه ها دخالت دارد.
بسته شدن معمولی روزنه ها در پاسخ به شرایط خشک خاک موجب می شود که بافت برگ حفظ شده و صدمه ی کاهش بیش از حد رطوبت برگ وارد نشود و میزان آب برگ با کاهش تعرق حفظ گردد. به کار گیری PRD نباید منجر به کاهش معنی دار در پتانسیل آب برگ در وسط روز نسبت به روشهای آبیاری استاندارد بشود. همچنین به کار گیری روش PRD در خاک هایی با نفوذپذیری ضعیف در صورت عدم کاربرد آب کافی ممکن است منجر به مشکلاتی بشود اگر آب کافی بکار برده نشود و تا جایی که راندمان آب کاربردی تا % 50 آبیاری طبیعی در سطح خاک پایین می افتد
مواد و روشها
آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار در سه تکرار مورد اجرا قرار گرفت و تیمارهای مورد بررسی شامل :
= E1 انجام آبیاری به مقدار 100 درصد نیاز آبی در کلیه مراحل رشد با آبیاری کامل منطقه ریشه - تیمار شاهد - -E2 انجام آبیاری به مقدار 75درصد نیاز آبی در کلیه مراحل رشد با آبیاری کامل منطقه ریشه
-E3 انجام آبیاری به مقدار 75درصد نیاز آبی در کلیه مراحل رشد با آبیاری نصف منطقه ریشه - E4 انجام آبیاری به مقدار 50درصد نیاز آبی در کلیه مراحل رشد با آبیاری کامل منطقه ریشه
- E5 انجام آبیاری به مقدار 50درصد نیاز آبی در کلیه مراحل رشد با آبیاری نصف منطقه ریشه می باشد. آبیاری اول در هر تیمار بطور کامل در منطقه ریشه انجام گرفته و آبیاری های بعدی با تعیین رطوبت خاک در تیمار شاهد و تخلیه مجاز رطوبتی تا 60 در صد طوری انجام شد که رطوبت لازم تا حد ظرفیت مزرعه تامین شود . در تیمارهای با آبیاری نصف منطقه ریشه، فقط نصف منطقه ریشه آبیاری می شود. از آبیاری نیمه دیگر تا حد رسیدن به نزدیک نقطه پژ مردگی خودداری شد.
درختان انگور از رقم سلطانین و 22 ساله بوده و به فواصل 2×3 متر از هم کاشته شده اند این آزمایش در ایستگاه تحقیقاتی کهریز اجرا شده که ارتفاع ایستگاه از سطح دریا 1325 متر بوده و بین 45درجه و 1 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 53 دقیقه عرض شمالی قرار دارد.حداکثر درجه حرارت مطلق 38 و حداقل آن -24 درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی آن در حدود 300 میلی متر می باشد. بر اساس مطالعات نیمه تفصیلی اراضی ایستگاه کهریز بر روی واحد فیزیوگرافی دشت آبرفتی رودخانه ای - river alovial plains - قرار گرفته است. خاک آن از رده Entisoils تحت گروه Typic zero flouvents و فامیلی آن Coarse loanymezic می باشد.
در این آزمایش دور آبیاری از فرمول زیر تعیین شد :
که در این معادله = I I دور آبیاری - روز - ،= F.C رطوبت خاک در حد ظرفیت مزرعه - درصد وزنی - ، = رطوبت موجود خاک - درصد وزنی - ، = G.s جرم ویژه ظاهریg/cm3 ، = D عمق توسعه ریشه cm= ETP تبخیر و تعرق روزانه به میلی متر محاسبه شد.
جدول :1 نتایج تجزیه خاک محل اجرای آزمایش
طبق جدول 1 شوری خاک برای نباتات زراعی مناسب و خاک دارای اسیدیته - PH - قلیائی متوسط , مواد آلی خاک کم و فسفر قابل جذب کم تا متوسط و پتاسیم قابل جذب متوسط تا زیاد و بافت خاک از نوع لومی - Loam - می باشد.
در اواسط دوره رشد - تیرماه - از نمونه برگ برداشته شده تجزیه به عمل آمده که توصیه کودی سال بعد نیز بر مبنای نتایج تجزیه برگ و توصیه کارشناسان مربوطه بود. برای اندازه گیری آب مصرفی کرتها از کنتور استفاده شد. همچنین کارآیی مصرف آب - WUE - از فرمول زیر تعیین شد:
مقدار مصرف آب - مترمکعب در هکتار - / عملکرد - کیلوگرم درهکتار - = کارآیی مصرف آب
نتایج و بحث
پس از اعمال تیمارهای آزمایش ، اقدام به برداشت محصول نموده و پس از برداشت ،اندازه گیری آب آبیاری و اعمال تیمارها تا پایان فصل رشد ادامه داشت . مقادیر عملکرد تیمارهای ، مورد تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار MSTATC قرار گرفته و همچنین کارآیی مصرف آب تیمارها نیز تجزیه و تحلیل آماری گردید میانگین عملکرد مربوط به سه تکرار و همچنین میانگین کارآیی مصرف آب تیمارهای مختلف و خصوصیات کمی و کیفی تعیین شد.
جدول : 2 خلاصه نتایج تجزیه واریانس آزمایش
