بخشی از مقاله
تاثیر اخلاق حرفه اي بر کیفیت گزارشگري مالی
چکیده
حسابداران تعهداتی به سهامداران ، اعتبار دهندگان ،کارمندان ، عرضه کنندگان ، دولت ، حرفه حسابداري و عموم مردم در مقیاس وسیع تر دارند . به عبارت دیگر مسئولیت حسابداران به تامین نیازهاي یک صاحبکار یا کارفرما منحصر نمی شود. تصمیماتی که براساس اطلاعات ارائه شده حسابداران انجام می گیرد ، می تواند بر زندگی تمامی این ذي نفعان تاثیر بگذارد. بنابراین رفتار اخلاقی یک ویژگی ضروري و مورد انتظار است. انتظارات جامعه از اهل این حرفه، بسیار است و مردم باید به کیفیت خدمات پیچیدة ارائه شده توسط حرفه حسابداري اعتماد داشته باشند. از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکا، واقعی و بی غرضانه باشند. فقدان اخلاق حرفه اي همراه با ویژگی هاي کیفی گزارشگري مالی، تصویر غیر واقعی از گزارشگري مالی را درپی دارد. صرف نظر از استانداردهاي حسابداري و قوانین ، بدون اخلاق حرفه اي ،حسابداران می توانند در گزارش هاي مالی دستکاري کنند . وجود استاندارد هاي حسابداري و قوانین، فی نفسه، صحت گزارشگري مالی را تضمین نمی کند . از اینرو ترکیبی از اخلاق حرفه اي و ویژگی هاي کیفی گزارشگري مالی باید استفاده شود .توسعه اخلاق حرفه اي در حسابداري حرفه اي، منجر به ارتقاي کیفیت گزارشگري مالی می شود
کلید واژه : اخلاق حسابداري، اخلاق حرفه اي ، کیفیت گزارشگري مالی
1
مقدمه
حسابداري در دنیاي پیشرفته اقتصادي امروز حرفه اي است حیاتی، زیرا سامانه اقتصادي جاري بدون آن نمی تواند، وجود داشته باشد. برجستگی متمایز کنندة حرفه حسابداري پذیرش مسئولیت نسبت به عموم است .[1]
رعایت منافع عمومی نیازمند رفع چهار نیاز اجتماعی زیر است: -1 اعتبار اطلاعات: جامعه نیازمند اطلاعات مالی و سیستم هاي اطلاعاتی معتبر است.
-2 معرفی افراد حرفه اي: صاحبکاران ، کارفرمایان و سایر اشخاص ذینفع باید به سادگی بتوانند حسابداران حرفه اي را شناسایی کنند.
-3 کیفیت خدمات: اطمینان از اینکه خدمات حسابداران با بالاترین کیفیت ممکن انجام می شود.
-4 اعتماد: استفاده کنندگان از خدمات حرفه اي باید مطمئن باشند که خدمات حسابداران در قالب رفتار مدونی که ناظر بر ارائه خدمات آنان است انجام می شود .[2]
ویژگیهاي هر حرفه عبارت است از پذیرش وظیفه خدمت به جامعه ، وجود حداقل شرایط از پیش تعیین شده براي ورود به حرفه( از جمله مهارت هاي تخصصی لازم که از طریق آموزش و تجربه به دست می آید) و پایبندي اعضاي حرفه به مجموعه اي از اصول، ضوابط و ارزشهاي مربوط در آن حرفه.[3]
از آنجایی که حسابداري داراي ویژگیهاي فوق می باشد و مهارتی است که نیازمند خبرگی بوده و مشتریانی دارد که وابسته به این خبرگی هستند، در نتیجه به عنوان یک حرفه تلقی می شود .
براي حرفه اي بودن، حسابدار متعهد می شود تا مراقب منافع مشتریان مختلف خود باشد.[4]
از بین گرایشهایی که جامعه را به سمت و سوي رونق و شکوفایی سیاسی هدایت می کنند، مذهب و اخلاقیات تکیه گاههاي اجتناب ناپذیرند. ارزشهاي اخلاقی، زیربنایی را فراهم میکند که یک جامعه متمدن و متعالی فرهنگی و رفتاري بر آن بنا میشود زیرا بدون این زیربنا جامعه متمدن از هم پاشیده و فرو میریزد
.[5]
حسابداران مسئولیت حساس و دشواري در تفسیر مبادلات و ارائه آنها به شکل گزارش هاي مالی که قابل استفاده براي گروه هاي ذینفع جهت ارزیابی عملکرد شرکتها باشد دارند. بنابراین انجام اعمال حرفه اي غیر اخلاقی شامل ارائه اطلاعات مالی با کیفیت نامطلوب می تواند اعتماد عموم را به حسابداران از بین برده و به حیثیت کل حرفه لطمه وارد سازد. با افزایش توجه جهانی به مبحث اخلاق و نیز اهمیت کیفیت اطلاعات در حرفه حسابداري این تحقیق به این موضوع پرداخته است
اخلاق در حسابداري
مشکلات اخلاقی یک مساله بسیار مربوط در حال حاضر و در بسیاري از جنبه هاي زندگی واقعی است. اصول بنیادین که در ضوابط اخلاقی نهادهاي حرفه اي در نظر گرفته می شود عبارتند از :
-1درستکاري : حسابدار حرفه اي باید در روابط حرفه اي و معاملات خود درستکار باشد.
-2 واقع بینی : حسابدار حرفه اي باید در قضاوت حرفه اي و کسب و کار خود واقعیات را در نظر بگیرد و اجازه ندهد که پیش داوري ،جانبداري ،تضاد منافع یا نفوذ دیگران بر قضاوت حرفه اي و کار او تاثیر گذارد.
-3 صلاحیت و مراقبت حرفه اي : حسابدار حرفه اي باید خدماتی را تقبل نماید که توان ایفاي آن را داشته باشد .
حسابدار حرفه اي باید دانش و مهارت حرفه اي خود را در زمینه تحولات ، روشها و تکنیک هاي جدید و قوانین و مقررات به سطحی ارتقا دهد که صاحبکار یا کارفرماي وي اطمینان یابد که از خدمات حرفه اي کارامدي برخوردار می شود .
-4 رازداري : حسابدار حرفه اي باید اطلاعاتی را که در جریان ارائه خدمات حرفه اي بدست می آورد محرمانه تلقی کند و بدون مجوز صریح صاحبکار یا کارفرما چنین اطلاعاتی را افشا نکند ، مگر آنکه حق یا وظیفه قانونی یا حرفه اي ، افشاي اطلاعات مذکور را مجاز کرده باشد.
2
-5 آداب حرفه اي :حسابدار حرفه اي باید در برخورد با دیگران در حین انجام وظایفش ، با ادب و احترام رفتار کند .همچنین باید قوانین و مقررات را رعایت و از انجام اعمالی بپرهیزد که می تواند حرفه را بی اعتبار کند .[6]
به دلیل اهمیت این موضوع بسیاري از محققان در کشور هاي در حال توسعه مطالعاتی در آموزش اخلاق حسابداري انجام داده اند .[7]
از آنجا که فعالیت هاي مالی براي بقاي دنیاي فعلی ما ضروري هستند و حسابداري این فعالیت ها را آسان می نماید، بنابراین حسابداري به عنوان یک حرفه سودمند تلقی شده و بخاطر نقش اساسی آن در ردیابی شبکه بزرگ روابط مالی پیچیده در دنیاي اقتصادي امروز، به یک حرفه حساس تبدیل شده است که مانند دیگر حرفه ها داراي ضوابط اخلاقی است.
حسابداران همانند شاغلان سایر حرفه ها ، مسئولیت هاي اخلاقی خاصی دارند و باید علاوه بر تبحر کاري، اصول اخلاقی لازم در شغل خود را نیز رعایت نمایند.اخلاق مشاغل و حرفه ها از دیرباز مورد توجه بوده و آثار بسیاري در بیان باید ها و نباید هاي اخلاقی داشته است.سوگند نامه جامعه حسابداران رسمی موید حساسیت هاي موجود بر رعایت موازین اخلاق حرفه اي است. اما متاسفانه رخدادهاي اخیر حسابداري در جهان و بررسی روند گزارشگري در ایران و سایر کشورها نشان دهنده قصورات اخلاقی در این حرفه است. هر چند دیر زمانی است که مجامع حرفه اي حسابداري در کشورهاي مختلف اقدام به تدوین آیئن رفتار حرفه اي نموده اند، اما گویا آیئن رفتار حرفه اي به تنهایی نمی تواند مشکلات موجود را حل کند و همچنان رسوایی هاي حرفه حسابداري در گوشه و کنار جهان به وقوع می پیوندد
.[8]
جامعه انتظارات فراوانی از اهل این حرفه دارد و مردم باید به کیفیت خدمات پیچیدة ارائه شده توسط حرفه حسابداري اعتماد داشته باشند . ازاین رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکا، واقعی و بی غرضانه باشد، پس حسابداران نه تنها باید واجد شرایط و صلاحیت حرفه اي باشند،بلکه باید از درجه بالایی از صداقت و درستکاري حرفه اي
نیز برخوردار و آبرو و حیثیت حرفه اي از مهم ترین داراییهاي آنها باشد. در نتیجه اخلاق حسابداري براي حسابداران حرفه اي و افرادي که به خدمات حسابداري تکیه دارند اهمیت زیادي دارد
.[9]
رفتار اخلاقی یکی از مهارت هاي شخصی ضروري است که حسابداران حرفه اي باید داشته باشند اما گزارشات محققین به اثبات رسانده که حسابداران حرفه اي پیرو تمام قوانین و مقررات مربوط به حرفه خود بجز وظایف و تعهدات اخلاقی می باشند .
رفتار اخلاقی نه تنها از حسابداران حرفه اي حفاظت می کند بلکه در حرفه حسابداري به عنوان یک اصل است. اهمیت اخلاق در حسابداري توسط رسوایی شرکتهایی مثل انرون ، وردکام و...
اثبات شده است. رسوایی هاي مذکور به اعتبار حسابداران حرفه اي آسیب رسانده و همچنین به اعتماد عمومی به حرفه حسابداري آسیب رساند . بعد از این رسوایی ها ، اخلاق تبدیل به یک موضوع بزرگ براي تمام حسابداران حرفه اي شد. [10]
خصوصیات کیفی گزارشگري مالی
اگرچه پیشنهاد شماره 8 کمیته بلو ریبون و استاندارد شماره 61
به طور مشخص به کیفیت گزارشگري مالی اشاره کرده اند ولی با تاکید بر اصول حسابداري شرکت، به طور ضمنی بر صورتهاي مالی تمرکز نموده اند. به هر حال، بحث جامع در خصوص کیفیت، در نهایت می باید فراتر از صورتهاي مالی باشد، زیرا شرکتها اطلاعات مالی را با وسایل دیگر (نظیر مجلات مالی، گزارشهاي تحلیلگران و .....) و روشهاي دیگر ( نظیر سخنرانی ، نمایش و مراکز اطلاع رسانی اینترنتی و.... ) منتشر می کنند.
نکته دیگر این است که گزارشگري مالی فقط یک محصول نهایی نیست ، بلکه فرآیندي متشکل از چندین جزء است که در شکل
1 ارائه شده است. براساس چارچوب پیشنهادي، کیفیت گزارشگري مالی در نهایت بستگی به کیفیت هر بخش از فرآیند گزارشگري مالی دارد. [11]
3
معاملات و رویدادهاي شرکت
انتخاب خط مشی هاي حسابداري
کاربرد خط مشی هاي حسابداري
برآوردها و قضاوتها
افشا در خصوص معاملات،رویدادها،خط مشی ها ، برآوردها و قضاوتها
شکل-1 فرآیند گزارشگري مالی
اگربخواهیم ویژگی هاي کیفی اطلاعات مالی را به طور خلاصه تعریف کنیم شاید بهترین تعریف همان تعریف ارائه شده توسط ویکري[12] باشد که می گوید ویژگی هایی از اطلاعات هستند که موجب سودمندي آن می شود . براي اینکه اطلاعات با کیفیت تلقی شود باید حائز یکسري از خصوصیات کیفی باشد.
با توجه به مفاهیم نظري گزارشگري مالی ایران ،هدف از گزارشگري مالی ، آگاهی بخشی و هم چنین فراهم کردن اطلاعات طبقه بندي شده درباره وضعیت مالی ،عملکرد مالی و انعطاف پذیري مالی واحد تجاري است به طوریکه براي تصمیم گیري هاي اقتصادي کاربران مفید واقع شود. از طرف دیگر ، اطلاعات در صورتی که داراي ویژگی هاي خاصی که ویژگی هاي کیفی اطلاعات حسابداري نامیده می شود باشد مفید است .[13]
ویژگی هاي کیفی ، مفاهیمی مکمل براي دستیابی به تصمیمات مفید اطلاعات گزارشگري مالی می باشند و آنها باید سودمندي گزارشات مالی را ماکزیمم نماید
هدف از گزارشگري مالی، ارائه اطلاعاتی به سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه و بستانکاران و سایر در تصمیمات سرمایه گذاري و تخصیص منابع مشابه می باشد .[14]
خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با محتواي اطلاعات عبارتند از مربوط بودن و قابل اتکا بودن که این دو خصوصیت نیز خود متشکل از خصوصیات دیگري هستند.
اطلاعاتی مربوط تلقی می شود که بر تصمیمات اقتصادي استفاده کنندگان در ارزیابی رویدادهاي گذشته ، حال و آینده یا تائید و تصحیح ارزیابی هاي گذشته آنها موثر واقع شود. براي اینکه اطلاعات مربوط باشند باید ارزش پیش بینی و قابلیت تائید
(ارزش بازخورد) داشته باشد و به موقع در اختیار استفاده کنندگان قرار بگیرند و آن خاصه هایی را ارائه کنند که بر حسب واحد پول ، قابل بیان است.
اطلاعاتی قابل اتکا هستند که کامل بوده ،عاري از اشتباه و تمایلات جانبدارانه با اهمیت باشند و به طور صادقانه معرف آن چیزي باشد که مدعی بیان آن است یا به گونه اي معقول انتظار می رود بیان کند. بعلاوه اطلاعات نیز باید کامل بوده ، بی طرفانه و محتاطانه و بیانی صادقانه و با رعایت رجحان محتوا بر شکل تهیه و ارائه شود. [15]
اظهارنظر حسابرسان معیاري است براي تشخیص میزان قابلیت اتکا صورتهاي مالی یک شرکت. در بیانیه مفاهیم بنیادي حسابرسی آمده است که آنچه حسابرسی به فرآیند گزارشگري مالی می افزاید ، مربوط به کیفیت اطلاعات گزارش شده و نیاز استفاده کنندگان به ارزیابی کیفیت اطلاعات قبل از استفاده از آنهاست .
خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با ارائه اطلاعات عبارتند از قابل فهم بودن و قابلیت مقایسه که این دو خصوصیت نیز خود متشکل از خصوصیات دیگري هستند. قابل فهم بودن به عنوان یک خصوصیت کیفی مهم اطلاعات مندرج در صورتهاي مالی بدین معنی است که به آسانی براي استفاده کنندگان قابل درك باشد و براي اینکه ارائه اطلاعات مالی قابل فهم باشد لازم است اقلام به نحو مناسبی در یکدیگر ادغام و طبقه بندي شوند.
4
