بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش شناسایی عوامل مرتبط با گزارشگری مالی متقلبانه با استفاده از داده های مالی می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف پژوهش، کاربردی و از نظر چگونگی جمع آوری داده ها توصیفی- همبستگی به شمار می آید که روش آن از نوع پس رویدادی است. جامعه ی آماری پژوهش، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و طول دوره مطالعه 5 سال از سال 89 تا سال 94 است که جمعا 129 شرکت انتخاب شد.
با توجه به نتایج تحقیق افزایش اندازه شرکت، سرمایه در گردش، اهرم مالی و ترکیب دارایی بر گزارشگری مالی متقلبانه تاثیر مثبت و معناداری دارند. بدین معنا که با افزایش اندازه شرکت، افزایش میزا شرکا و ترکیب شرکت، افزایش میزان سرمایه در گردش و افزایش بدهی های شرکت میزان گزارشگری مالی متقلبانه نیز افزایش می یابد.
نتایج این پژوهش نشان داد که بین اندازه شرکت، ترکیب دارایی، سرمایه در گردش و اهرم مالی با گزارشگری مالی متقلبانه رابطه معنادار وجود دارد. لذا می توان نتیجه گرفت که صورت های مالی در گزارش مالی متقلبانه تاثیر دارند. که در صورتی که صورت مالی یک شرکت از نظر اندازه بسیار زیاد باشد به دلیل عدم کنترل می توان انتظار گزارش مالی متقلبانه را داشت.
.1 مقدمه
یکی از اهداف گزارشگری مالی فراهم ساختن اطلاعاتی پیرامون وضعیت مالی، عملکرد و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری است و هدف دیگر پاسخگویی مدیران به سرمایه گذاران و مالکان است تا معلوم شود که آیا مدیران بابت منابعی که بصورت امانت به آنان سپرده شده کوتاهی کرده اند یا خیر. همچنین طبق نظر هیأت استانداردهای حسابداری مالی، گزارشگری مالی منحصر به تهیه و ارائه صورتهای مالی نیست بلکه سایر طرق ارائه و تفسیر اطلاعات را که به طور مستقیم یا غیرمستقیم با اطلاعات مالی ارتباط دارد را نیز دربر می گیرد و صورتهای مالی تنها بخشی از گزارشگری مالی است .
- مکرمی، 1374 و کاظمی یزدی، . - 1376 تحریف صورتهای مالی، شامل دستکاری عناصر تشکیل دهنده آنها از طریق ارائه بیش از واقع دارایی، فروش و سود یا ارائه کمتر از واقع بدهی، هزینه و زیان است. در مواقعی که صورتهای مالی حاوی تحریفی با اهمیت است به گونه ای که عناصر تشکیل دهنده آن صورت مالی بیانگر واقعیت نباشد، گفته می شود که تقلب صورت گرفته است - اسپاتیس، . - 2002 الیوت و ویلینگهام - 1980 - عنوان می کنند که تقلب، همان دستکاری هوشیارانه صورتهای مالی توسط مدیریت است که باعث گمراهی سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان می شود.
از نظر والاس - 1995 - تقلب، برنامه ای از پیش طراحی شده به منظور فریب دیگران است که می تواند از طریق ارائه اسناد و مدارک ساختگی صورت گیرد. " تقلب " عبارتست از هرگونه اقدام عمدی یا فریبکارانه یک یا چند نفر از مدیران، کارکنان یا اشخاص ثالث، برای برخورداری از یک مزیتی ناروا یا غیرقانونی. هرچند تقلب یک مفهوم قانونی گسترده دارد، اما آنچه به حسابرس مربوط میشود، اقدامات متقلبانهای است که به تحریف با اهمیت در صورتهای مالی میانجامد. هدف برخی از تقلبات ممکن است تحریف صورتهای مالی نباشد. حسابرسان درباره وقوع تقلب قضاوت حقوقی نمیکنند.
تقلبی که با دخالت یک یا چند نفر از مدیران واحد مورد رسیدگی روی میدهد به عنوان " تقلب مدیران " و تقلبی که تنها توسط کارکنان واحد مورد رسیدگی صورت میپذیرد به عنوان " تقلب کارکنان " نامیده میشود. در هر دو حالت، ممکن است تبانی با اشخاص ثالث خارج از واحد مورد رسیدگی نیز وجود داشته باشد - استاندارد حسابرسی1384،. - 240 جذب پس اندازهای راکد و سوق دادن آنها بسوی واحدهای تولیدی و ایجاد امکانات برای مشارکت عموم مردم در توسعه صنایع و سهیم شدن در سود کارخانجات از اهداف اصلی بورس اوراق بهادار هر کشور بشمار می رود به طوری که سازمان مذکور می تواند به عنوان یک اهرم در کنترل نرخ تورم و افزایش نرخ سرمایه گذاری، نقش حساسی را در جامعه ایفا نماید.
بنابراین جهت نیل به این هدف سازمان مذکور باید بتواند اعتماد سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری در بازار سرمایه جلب کند. این امر نیز تابع وجود یک بازار سرمایه شفاف و روشن است. شفافیت بازار سرمایه خود درگرو گزارشگری مالی درست و به موقع شرکتهای پذیرفته شده در بورس است و بدون وجود چنین اطلاعاتی، استفاده کنندگان نمی توانند فرصتها و خطرات سرمایه گذاری را به موقع تشخیص دهند - اعتمادی، × - 1382؟ اطلاعات مالی برای اینکه قابل استفاده باشد باید قابل اعتماد باشند.
اطلاعات زمانی دارای ویژگی قابل اعتماد بودن است که از جانبداری و خطای عمده عاری بوده و بوسیله استفاده کنندگان قابل اتکاء باشد و مفهومی را که در خود دارد به شکل درست ارائه کند. با توجه به تضاد منافع و تأثیر اطلاعات حسابداری بر ثروت گروههای ذی نفع قابلیت اتکاء گزارشات مالی از طریق حسابرسان مستقل افزایش می یابد. انگیزه های برخی از ذینفعان و افرادی که از گزارش های مالی استفاده می کنند شرایطی را برای دستکاری در گزارش مالی فراهم می کند - گرو و باسلیکو، - 2008؟
تقلب در گزارشگری و حسابداری مالی در سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته است. با بروز بحران مالی در شرکتهایی همچون انرون، گلوبال کراسینگ و ورلد کام، مسئله تقلب در گزارشگری مالی بسیار حائز اهمیت شده است. امروزه مجامع قانون گذار، حرفه حسابداری و مدیریت به علل ایجاد تقلب و راه های موجود به منظور جلوگیری از وقوع رفتار متقلبانه در گزارشگری مالی توجه خاصی کرده اند.
گزارشهای مالی سالانه مهمترین محصول سیستمهای اطلاعاتی حسابداری است که برای گروههای مختلفی از کاربران برون سازمانی اطلاعات مالی، در چارچوب مشخص ارائه می شود - محمودی، بهار. - 1386 علی رغم محدودیت اندازه گیری محدودیت های ویژگی کیفی اطلاعات حسابداری، اگر به تضاد منافعی که در مورد اطلاعات حسابداری وجود دارد، توجه شود و در ضمن یک تعادل نسبی بین ویژگیهای کیفی اطلاعات برقرار شود و آثار مالی رویدادهای واحدهای تجاری به روشنی افشا شود، اطلاعات حسابداری می تواند برای تصمیم گیری مفید واقع شود - ثقفی و ملکیان، 1377 ، طاهری، . - 1370
لذا با توجه به اهمیتی که داده های مالی می تواند در شناسایی عوامل موثر بر گزارشگری مالی متقلبانه داشته باشد این تحقیق دارای اهمیت و ضرورت بسیاری می باشد. حسابرس هنگام برنامه ریزی و اجرای روشهای حسابرسی و ارزیابی و گزارشگری نتایج حاصل باید خطر وجود تحریف با اهمیت در صورتهای مالی را که از تقلب یا اشتباه ناشی میشود، در نظر گیرد.
با توجه به اینکه گزارشگری مالی متقلبانه با استفاده از داده های مالی در دسترس ترین و سهل الوصول ترین نوع دستکاری و تقلب در گزارش های مالی می باشد لذا توجه بسیار زیادی را از سوی مدیران و ذینفعان مختلف در بحث گزارش مالی متقلبانه به خود اختصاص داده است. از این رو به داده های مالی را پاشنه آشیل گزارشگری مالی می دانند.
لذا بهترین راه برای مبارزه و جلوگیری از گزارشگری مالی متقلبانه استفاده از داده های آماری می باشد. عوامل بسیاری بر گزارشگری مالی متقلبانه موثر هستند که شاید بهترین راه شناسایی عوامل مرتبط با گزارشگری مالی متقلبانه با استفاده از داده های مالی می باشد. اما متاسفانه در داخل کشور هیچ مطالعه جامعی در این باره صورت نگرفته است. لذا با توجه به اهمیت موضوع این تحقیق در پی آن است که بداند که چه عواملی با گزارشگری مالی متقلبانه در ارتباط هستند؟ نقش داده های مالی در شناسایی عوامل مرتبط با گزارشگری مالی متقلبانه چگونه است؟
.2 پیشینه پژوهش
تحقیقات اعتمادی و زلفی - - 1393، نشان داده که با استفاده از برخی نسبتهای مالی مرتبط تشخیص داده شده است. نمونه آماری تحقیق شامل 68 شرکت درقالب 34 شرکت دارای نشانه های تقلب و 34 شرکت فاقد نشانه های تقلب است.همچنین 9 نسبت مالی به عنوان پیش بینی کننده های بالقوه برای آزمون انتخاب شده اند.ازروش رگرسیون لجستیک جهت تدوین مدل برای شناسایی عوامل مرتبط باتقلب - - FFS استفاده شده است. این مدل در طبقه بندی صحیح نمونه موردنظر در این تحقیق از نرخ دقت 83,8درصد برخورداراست.
بنابراین نتایج نشان می دهند که این مدل نقش اثربخشی درکشف تقلب صورتهای مالی داشته و می تواند به سرمایه گذاران، حسابداران رسمی وحسابرسان داخلی و مقامات مالیاتی و نهادهای دولتی و سیستم بانکی کمک زیادی نماید و جهان شاد و سرداری زاده - - 1393 در تحقیقی با عنوان رابطه معیار مالی - اختلاف رشد درآمد - و معیار غیر مالی - رشد تعداد کارکنان - با گزارشگری مالی متقلبانه، نتایج تحقیق وجود یک رابطه منفی و معنادار میان رشد درآمد، رشد کارکنان و اختلاف این دو متغیر با گزارشگری مالی متقلبانه را تایید کرد.
به طور کلی نتایج حاصل از تحقیق به بیان این موضوع می پردازد که برای کشف تقلب در شرکتها میتوان در کنار معیارهای مالی از معیارهای غیر مالی نیز بهره گرفت همچنین بخشایش و مرادی - - 1392 در مقاله ای با عنوان گزارشگری متقلبانه که نتایج نشان داد که کشف تقلب در صورت های مالی، تکرار گزارش ای مالی در حسابرسیمالی متقلبانه و استفاده از وب سایت در ارائه گزارش مالی بعنوان مشخص ترین انوع تقلب در گزارشگری مالی محسوب می شوند البته صفرزاده - - 1389، با مطالعه توانایی نسبتهای مالی در کشف تقلب در گزارشگری مالی: تحلیل لاجیت، عنوان کرد نتایج تحقیق حکایت از عملکرد مناسب الگو در طبقه بندی شرکتهای نمونه داشت به-82 درصد تجاوز نمود.
همچنین نتایج گونهای که درصد صحت طبقهبندی الگو از 98نشان داد که الگو تحقیق، توانایی کشف تقلب در گزارشگری مالی را دارد و الگوی پیشنهادی میتواند به گروههای مختلف استفاده کننده همچون حسابرسان، مقامات مجاز مالیاتی، سیستم بانکی و ... در تمایز شرکتهای متقلب از غیرمتقلب کمک کنند در تحقیق دیگر سومرزوسویینی - - 2014 رابطه بین دارندگان اطلاعات محرمانه و تقلب را بررسی نمودند.آنها با استفاده از مدل لوجیت آبشاری در راستای کشف تقلب دریافتند.
