بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل مؤثر در کاهش اعتمادپذیری گزارشها و صورتهای مالی پدیده تقلب است و موجب افزایش ریسک و هزینهی کسبوکار شده، اعتماد سرمایهگذاران را کاهش داده و اعتبار و درستکاری حرفهی حسابداری را زیر سؤال میبرد، اما کشف تقلبهای مدیریت از طریق فرایندهای معمول حسابرسی، کار چندان سادهای نیست، زیرا در ارتباط با ویژگیهایِ تقلبِ مدیریت شناخت زیادی وجود ندارد. از سوی دیگر بسیاری از حسابرسان از تجربه لازم برای کشف تقلب برخوردار نیستند و مدیران نیز همچنان در تلاش به منظور فریب حسابرسان هستند. هدف اصلی این تحقیق تدوین یک مدل قابل اعتماد برای کشف تقلب صورتهای مالی برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به منظور تحقق این هدف از یک نمونه آماری شامل 106 شرکت با شرایط وجود تقلب و عدم وجود تقلب برای دستهبندی شرکتها انتخاب شده است و همچنین 9 نسبت مالی به عنوان پیشبینی کنندههای بالقوه برای آزمون انتخاب شدهاند در این تحقیق از روش رگرسیون لجستیک جهت تدوین مدل برای شناسایی عوامل مرتبط با تقلب استفاده شده است. این مدل در طبقهبندی صحیح نمونه مورد نظر در این تحقیق از نرخ دقت 61,07 درصد برخورداراست. بنابراین، نتایج نشان میدهند که این مدل نقش مناسبی در کشف تقلب صورتهای مالی داشته که میتواند به سرمایهگذاران، حسابداران رسمی و حسابرسان داخلی و مقامات مالیاتی و نهادهای دولتی و سیستم بانکی کمک زیادی نماید.
.1 مقدمه
فدراسیون بینالمللی حسابداران در سال 1982 بیانیه بینالمللی حسابرسی شماره 11 را با موضوع تقلب و اشتباه و توضیحاتی که مشخص کننده تفاوت بین تقلب و اشتباه بود، منتشر نمود. البته این انجمن در استاندارد شماره 99 خود که جایگزین استاندارد شماره 82 شد اقدام به معرفی 42 علامت خطر به عنوان شاخصهای بالقوه تقلب موجود در واحد تجاری نمود که نمایانگر ریسک بالا و تقلب در گزارشهای مالی هستند . - 2003 - انجمن حسابداران خبره آمریکا در سال 1983 در بیانیه استانداردهای حسابرسی شماره 47 متذکر میشود که اصطلاح اشتباه به اشتباهات ناآگاهانه یا از قلم افتادگی مبالغ یا موارد افشاء در صورتهای مالی اشاره دارد - 1983 - شماره - 1997 - 82 بر این دیدگاه تأکید دارد که تقلب یک اقدام آگاهانه بوده و شامل فشار برای ارتکاب و یا داشتن انگیزه جهت ارتکاب به تقلب و وجود فرصتی برای انجام آن میباشد - زیبلمن،. - 1997 مشابه سایر کشورها، در کشور ما نیز مسئله تحریف و بویژه صورتهای مالی در حرفه حسابرسی مطرح بوده و موضوع غریبی نیست. اما علیرغم پیامدهای اقتصادی آن بر شرکتها و اقتصاد کشور، در بازار سرمایه و مراجع تحقیقاتی کشور، کمتر مورد توجه قرارگرفته است؟ با توجه به افزایش تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و روند خصوصیسازی و رشد سرمایه و ضرورت انتشار عمومی صورتهای مالی، پیشبینی احتمال ارتکاب تقلب صورتهای مالی در اطلاعات مالی انتشار یافته در روشهایی بجز از حسابرسیهای معمول با توجه به محدودیتهای حسابرسی یک ضرورت است و همینطور استفاده از نسبتهای مالی برای تعیین اظهارات جعلی از گزارشهای مالی یک ابزار راحت و آسان است. ولی با این حال، مشکل تفسیر نتایج مطرح میشود، به عنوان مثال: کدامیک نسبتهای مالی نشان میدهد که گزارشها جعلی هستند.
.2 پیشینه پژوهش
در کشور آمریکا در کلیه زمینههای اقتصادی اعم از تولیدی و واسطههای مالی و بانکها و نفت و گاز و شرکتهای پیمانکاری و بیمارستانها؛ زیانهای عمده ناشی از تقلب گزارش شده است. این زیانها تقرباًی در هر مقولهای از صورتهای مالی میتوانند رخ دهند؛ نه اینکه یقناًی در زمینه وجوه نقد باشد. زیان ناشی از وجوه نقد از کمترین سطح از تقلب برخورداراست. زیان ناشی از تحریف حسابهای دریافتنی و موجودیهای مواد و کالا، سه برابر بیش از زیان ناشی از تحریف وجوه نقد هستند همچنین در ارتکاب شرکتها با توجه به اندازه آنها؛ واحدهای تجاریکوچک غالباً در معرض تقلب بیشتری قرار دارند. تقلب در شرکتهای کوچک اثر بزرگتری دارد. زیرا این شرکتها منابع زیادی جهت جبران عواقب این زیانها ندارند - سومرز و همکاران، - 1998؟ ایران در مورد تقلب و اعمال غیرقانونی، در ابتدای راه است و طبق معمول دچار افراطوتفریط. از یک طرف هر حرکت اقتصادی با تردید نگریسته میشود و از طرفی با استناد به خصوصیسازی، هر حرکتی را میتوان مثبت و وسیلهای در جهت نیل به هدف تلقی کرد. نگرش درست به مسئله تقلب و اعمال فساد برانگیز اقتصادی نیازمند طرح درست مسئله و در نتیجه یافتن راهحلهای مناسب آن است. سرلوحه پیشگیری و مبارزه با مسئله فساد اقتصادی تلاش در جهت کاستن انگیزههای فساد است؛ انگیزههایی چون نیاز مالی - در کارکنان زیردست - ، زیادهطلبی - در سطح مدیران - ، ایجاد تداوم احساس امنیت شغلی و اقتصادی و برخوردهای عادلانه یکسان اداری و قضایی در تمام سطوح.
.3 روششناسی پژوهش
این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از نوع تحقیقات تجربی است و با توجه به اینکه از اطلاعات تاریخی استفاده شده است در دسته تحقیقات شبه آزمایشی قرار میگیرد. در اندازهگیری متغیر وابسته، به شرکتهای متقلب عدد یک و به شرکتهای غیرمتقلب، عدد صفر تخصیص داده شده است. متغیر مستقل در این پژوهش همان نسبتهای مالی هستند جهت پرهیز از وجود نسبتهای ارائه کننده اطلاعات مشابه به دلیل همبستگی بالای آنها اقدام به مستثنا نمودن نسبتهای دارای همبستگی بالا گرفته شد. برای این منظور از 9 نسبت مالی که با توجه به همبستگی خطی ضعیفی که داشتند برگزیده شدهاند؟ روش آماری انتخاب شده برای تدوین مدل تحقیق، تحلیل رگرسیون لجستیک است. دادههای مورد نیاز تحقیق با استفاده از بانکهای اطلاعاتی، سایت کدال و نرمافزارهای موجود در نرم افزار Excel گردآوری شده و پس از جمعآوری و مرتب کردن دادهها در اکسل برای تجزیهوتحلیل، دادهها را به نرمافزار Evi ews انتقال داده شد.
.4 جامعه و نمونه آماری
کلیه شرکتهای عضو جامعه آماری که دارای شرایط زیر بودند، به عنوان نمونه آماری لحاظ شدند و آن دسته از شرکتهایی که این شرایط را نداشتند، از نمونه آماری حذف گردیدند که این شرایط عبارتاند ازْ
• ×شرکت تولیدی بوده لذا شرکتهای سرمایهگذاری و هلدینگ و مؤسسات مالی و واسطهگری با توجه به ماهیت متفاوت فعالیت آنها، حذف شدهاند؟
• ×سال مالی این شرکتها تا پایان 29 اسفند هر سال میباشد؟
• ×مجموع درآمدها کمتر از 1000 میلیارد ریال باشد؟
• ×ارزش دفتری مجموع داراییها کمتر از 2000 میلیارد ریال میباشد؟
• ×دادههای صورتهای مالی حسابرسی شده سال مالی 1390 الی 1394 در دسترس باشد؟
با توجه به موارد ذکر شده نمونه تحقیق به 106 شرکت تولیدی محدود شده است؟
.5 مدل تحقیق
معادله کلی این پژوهش بصورت زیر تعریف شده استْ ×+×eُxُ×+×…×+×bٍxٍ×+×bٌxٌ×a×+×bّ× Y× که در آن×Y×گزارش مالی متقلبانه میباشد؟ برای×ُ×x،×…×،×ٌ××xکه متغیر مستقل هستند و مقادیر آنها از فرمولهای زیر به دست میآیدْ و همینطور، عرض از مبدأ ×a×= ضرایب رگرسیون متغیر مستقل ×=ُ×b،×…×،ٌ×bمیباشد؟ و برای تشخیص اینکه کدام شرکت در دسته متقلب و غیر متقلب قرار میگیرد از 3 شرط به شرح ذیل استفاده شده استْ -1 اظهارنظر غیرمقبول حسابرسی
-2 وجود اختلافات مالیاتی با حوزه مالیاتی طبق یادداشت ذخیره مالیات بر درآمد و پرونده مالیاتی و بند شرط گزارش حسابرسی
-3 وجود تعدیلات سنواتی بااهمیت؟ ×
