بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه تفاوت میان جمعیتهای - ferula assa_foetida l. - ایرانی بر اساس تغییرات فیزیولوژیک و میزان صمغ و برای ارزیابی سطح و چگونگی توزیع تنوع گیاه آنغوزه فارس در دامنه، میانه و بالای کوه تحلیل شد. تجزیه واریانس و تجزیه کلاستر برای مشخص شدن تنوع و شدت تفاوتهای سدیم، پتاسیم، کلروفیل، درصد اسانس و میزان صمغ انجام شد.
برای بررسی خصوصیات اسانس ابتدا گیاه آنغوزه در استان فارس، در مرحله گلدهی از سایتهای مختلف جمعاوری شد. و سپس درصد اسانس آن توسط دستگاه کلونجر گرفته شد و میزان صمغ آن در سه ارتفاع پایین، بالا، میانه کوه در مرداد ماه گرفته شد و سدیم و پتاسیم توسط دستگاه فلیمفتومتر و میزان کلروفیل توسط دستگاه SPAD اندازهگیری شد و تجزیه تحلیلهای دادههای حاصل از آن توسط نرمافزارSAS ،نسخه 9/2 انجام گرفت و نتایج نشان داد که با افزایش ارتفاع از دامنه کوه به سمت بالای کوه درصد اسانس و میزان سدیم کاهش مییابد. و میزان صمغ، کلروفیل و پتاسیم افزایش مییابد.
مقدمه
در گیاهان ترکیبات شیمیایی زیادی مانند متابولیتهای ثانویه وجود دارد که دارای خواص زیست فعالی و بیوشیمیایی بسیاری هستند که این ترکیبات ثانویه در صنایع مختلف دارویی، شیمیایی، آرایشی وبخصوص صنعت غذا کاربرد دارند
آنغوزه با نام علمی ferula assa_foetidal.متعلق به تیره چتریان میباشد گیاهی علفی، کرکدار و چندساله با ریشه راست، گوشتدار و نسبتا ضخیم که در پنج سال اول منحصرا دارای تعدادی برگ واقع بر روی سطح زمین میشود. گلهای آن زردرنگ و به صورت گلآذین چتر مرکباند. مرحله رشد گیاه از اوایل بهار شروع و تا اواسط تیرماه ادامه دارد، سپس دوره خواب بوتههای نابالغ آغاز و تا بهار سال بعد بطول خواهد انجامید.
حیات گیاه توسط اندام های زیرزمینی - ریشه و جوانه انتهایی - حفظ میشود و زادآوری گیاه فقط توسط بذر صورت میگیرد - .Chamberlain and rechinger, 1987 - از ریشه یا قاعده ساقه این گیاه بر اثر تیغزدن ماده ای به نام اولئوگم رزین به دست میآید
صمغ آنغوزه که از ریشه این گیاه استحصال میشود، توسط رومیها مصرف میشده و امروزه بطور وسیع در هند به عنوان ادویه در تهیه بعضی غذاها، انواع ماهی، انواع سبزیها و سس، مورد استفاده قرار میگیرد. این صمغ اثر ضد تشنج، قاعدهآور و ضد کرم دارد. در معالجه بیماریهایی با منشا عصبی، دستگاه تنفسی، اسپاسم حنجره، آسم و دستگاه هضم و همچنین در رفع یبوست در افراد مسن، به کار میرود - پیرمرادی، . - 1381 تکثیر آنغوزه در مراتع به وسیله بذر انجام میگیرد
مواد و روش ها
در فصل بهار - فروردین - سال 1393 در مناطق طبیعی استان فارس با کمک منابع طبیعی و جهاد کشاورزی منطقههایی که دارای گیاه آنغوزه بودند شناسایی گردید و با استفاده از وسایل مناسب اقدام به برداشت در استان فارس شهر سپیدان سه پهنه ارتفاعی 520 - ، 970، 1483 ارتفاع از سطح دریا - انتخاب شد و در هر پهنه ارتفاعی 3 تکرار در نظر گرفته شد و هر تکرار شامل 3 بوته مرکب است و سپس شماره گذاری گردیدند و سپس GPS زده شد. برای تجزیه تحلیل دادهها از نرمافزار SAS نسخه 9/2 استفاده شد و برای اندازه گیری سدیم و پتاسیم از دستگاه فلیم فتومتر و برای اندازهگیری کلروفیل از دستگاه Spad استفاده کردیم.
جهت بهرهبرداری از گیاه آنغوزه انجام سه مرحله پیچاندن، کشتن و تیغ زدن ضروری میباشد:
الف- مرحله پیچاندن: این مرحله از اوایل تا اواخر اردیبهشت ماه وقتی که برگهای بوتههای آنغوزه زرد میشود انجام میگردد،
ب - مرحله کشتن: در این مرحله به وسیله تیشه مخصوصی چالهای به عمق 15 سانتیمتر در اطراف ریشه گیاه حفر میگردد و گیاه را از محل یقه - محل رویش برگهای روزت - قطع میکنند. و بعد خاک نرم اطراف گودال را دور پشته میریزند تا ریشه از مجاورت با هوای خشک در امان باشد و جریان شیره نباتی متوقف گردد،
ج-مرحله تیغ زدن: در این مرحله که دو ماه به طول میانجامد. به وسیله کاردک که به طول 20 و عرض 15 سانتیمتر است، برش عرضی به ضخامت 1 تا 1/5 سانتی متر به صورت مقطعی در راس ریشه زده میشود، که به اصطلاح به آن باز شدن دهنه کنده میگویند. چند روز 3 - تا 5روز - پس از تیغزدن ،برگها و خاشاک را کنار زده و با ابزار مخصوصی به نام کلنت شیرابه تراوش کرده را جمعآوری نموده و مجددا با عرض 2تا 3 میلی متر ریشه را برش میدهند
نمودارها و جداول
جدول-1 موقعیت جغرافیایی رویشگاه نمونه برداری شده
جدول-2خصوصیات اقلیم منطقه نمونه برداری شده
جدول-3 تجزیه واریانس شاخصهای فیزیولوژیکی گیاه آنغوزه - Ferula assa foetida l. - در رویشگاههای مختلف
جدول:4 مقایسه میانگین شاخصهای فیزیولوژیک گیاه آنغوزه - - Ferula assa foetida l.. در رویشگاههای مختلف - ab یا ارتفاع در منطقه -
