مقاله تاثیر اینترنت بر سرمایه اجتماعی

بخشی از مقاله

چکیده

اینترنت رسانه منحصر به فردی است. زیرا انواع شیوههای ارتباطی - ارتباطات دوجانبه، اخبار، جستجوی منابع، گروههای گفتگو و تعاملات انسان و ماشین - و انواع محتواها - متن، فیلم، تصاویر بصری و صدا - را در یک رسانه واحد فراهم آورده است. رشد و گسترش سریع اینترنت فرصتی یگانه برای جامعهشناسان فراهم می آورد تا تئوریهای خود در مورد گسترش تکنولوژی و اثرات رسانهها بیازمایند. این اهمیت از آنجا که در اولین مراحل گسترش این تکنولوژی و نهادی شدن آن هستیم، دو چندان میشود.

در ایران رشد و پیشرفت اینترنت همراه با جذابیت و هیجان آن باعث شده گروه زیادی از افراد به آن جذب شوند و ساعتهای زیادی از وقت خود را صرف آن کنند. از آنجا که جوانان و دانشجویان بیشترین جمعیت کاربران اینترنت را تشکیل میدهند بیشک در معرض اثرات مثبت و منفی اینترنت قرار خواهند گرفت

بنابراین شناسایی این پیامدها میتواند ما را در تشخیص اثرات مثبت آن و تلاش برای بهرهگیری از آن اثرات و همچنین فهم تاثیرات منفی آن بر کاربران این رسانه و اتخاذ تصمیمات مناسب برای مقابله با این اثرات، کمک کند. بر این اساس در این پژوهش تلاش بر آن بوده تا با استفاه از روش پیمایش رابطه میان اینترنت و سرمایه اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه چمران اهواز بررسی گردد. بر اساس تحقیق حاضر اینترنت توانسته است میزان سرمایه اجتماعی کاربران دانشجو را افزایش دهد.

مقدمه

همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده افراد به اینترنت، شاهد دو گونه پیامد متناقض شدهایم. از سویی شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که موضوع رو به رشد عصر اطلاعات است. همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است همچون، اضطراب، افسردگی، کجخلقی، بیقراری، تفکرهای وسواسی، کنارهگیری، اختلالات عاطفی، و از همگسیختگی روابط اجتماعی. از طرفی، در عین حال که روابط افراد در جهان مجازی افزایش مییابد، در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته میشود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز میرود.

اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی رها شده تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر میگذارد. در نتیجه استفاده بیش از حد از اینترنت، بهرهوری و بازده کاری کاربران اینترنت، پایین میآید این کاربران حتی در صورت کنارهگیری از اینترنت، دچار علائم اختلال میشوند. از سوی دیگر این امر توانسته است میزان تبادلات و روابط میان کاربران اینترنتی را افزایش دهد که این خود تحت مقوله افزایش سرمایه اجتماعی کاربران از سوی محققین بیان شده است.

دسترسی به اطلاعات، امکانات، دستاوردهای دیگر افراد و سازمانها و گروههای علمی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به عنوان مهمترین نکته در افزایش سرمایه اجتماعی بیان شده است. ایجاد گروهها و جنبشهای مجازی و خلق اجتماعی دیگر در درون اجتماع گذشته که روابط، مبادلات، فرهنگ، ساختار و نهادهای خاص خود را دارد که بی شک توانسته است منافع و امکانات ذی قیمتی را برای افراد این جامعه به دست آورد توانسته است که بررسی را در جهت اینکه اینترنت میتواند دنیای فرد را گسترش دهد، سوق دهد و یافتههای این محققین دستاوردهای گروه نخست را تعدیل کرده است.

در جامعه ایران هم اینترنت رشد سریع و قابل توجهی داشته است. طی سالهای اخیر بخش قابل توجهی از کشور به ویژه در شهرهای بزرگ به اینترنت دسترسی یافتهاند. اکثر مراکز دانشگاهی و علمی، بخش قابل توجهی از ادارات و سازمانها در کنار کافی نتهای بسیار ، مراکزی هستند که امکانات دسترسی به اینترنت را فراهم آوردهاند و این البته در کنار بخش قابل توجهی از جمعیت است که در خانه و به صورت شخصی این امکان را در اختیار دارند. بنابر آمار سازمان کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد - آنکتاد - ایران از لحاظ تعداد کاربران اینترنت در سطح خاورمیانه رتبه نخست را داراست.

طی بررسیهای انجام شده در داخل و خارج از کشور نظرات بعضا متناقضی درباره تاثیر اینترنت بر روابط اجتماعی افراد ارائه شده است. برخی تحقیقات بر این امر اشاره داشتهاند که اینترنت منجر به کاهش مشارکت اجتماعی فرد در اجتماع و کاهش رابطه اجتماعی با دیگر هم حالانشان شده است از سوی دیگر برخی بر این امر اشاره داشتهاند که باید میان نوع استفاده از اینترنت و تاثیر آن بر روابط افراد تفکیک قائل باشیم که در این صورت میتوانیم اثرات مثبت استفاده از اینترنت را بر سرمایه اجتماعی افراد، مشارکت اجتماعی و تماسها و مبادلات اجتماعی افراد مشاهده کنیم. تحقیق پیشروی در تلاش است که با نگاهی تازه به تاثیر میزان استفاده از اینترنت بر سرمایه اجتماعی افراد، با فرض قبول کردن اثر منفی و مثبت اینترنت بر روابط اجتماعی کاربران را بررسی کند. به عبارتی دیگر این تحقیق در پی پاسخ گویی به سوال زیر است:

آیا تاثیرات اینترنت از نظر میزان زمان و نوع استفاده از آن، منجر به افزایش سرمایه اجتماعی کاربران اینترنتی میشود؟

سرمایه اجتماعی و تاثیر اینترنت بر آن

اصطلاح سرمایه اجتماعی شبکهای اولین بار توسط باری ولمن1 مطرح شد. این اصطلاح به منابع ابزاری و حمایتی موجود در شبکه، که با سرمایهگذاری افراد در روایط اجتماعی و دستیابی به پیوندهای اجتماعی مختلف قابل حصول است، اشاره دارد. شبکه دارای خصوصیات زیر است:

خصوصیات ساختی: تراکم، اندازه

خصوصیات تعاملی: فراوانی، صمیمیت، متقابل بودن، دوام

خصوصیات کارکردی: انواع حمایت

اشکال جدید شبکهها، گروهای مجازی هستند که از طریق حضور در فضای سایبرنتیک دستیابی هستند. شبکه کامپیوتری همانند یک شبکه اجتماعی افراد را به هم مرتبط میسازد. همانطور که شبکه کامپیوتری مجموعهای از ماشینهایی است که از طریق تعدادی کابل و سیم به هم متصل میشوند، شبکه اجتماعی تعدادی از افراد، سازمانها یا سایر موجودات اجتماعی است که به واسطه مجموعهای از روابط اجتماعی معنادار به یکدیگر مرتبط می شوند

بنابراین میتوان شبکه کامپیوتری را از جهت روابط و پیوندهای اجتماعی، حمایت، اعتماد، مشارکت، دانش و اطلاعات و مهارتها با یک شبکه اجتماعی مقایسه نمود. یک شبکه مجموعه به هم پیوسته ای از بندگاههاست. شبکهها ساختارهای انعطاف پذیر و انطباقپذیری شدهای را انجام دهند، میتوانند به طور نامحدودی گسترش یابند و خود را باز آرایی کنند.

ولمن معتقد است ما در عصری زندگی میکنیم که پارادایم جوامع در حال تغییر است. این تغییر نه تنها در شیوه فهم ما از جامعه، بلکه فراتر از آن در نحوه ارتباط بین مردم و نهادها وجود دارد. در جوامع شبکهای بر عکس جوامع صنعتی که روابط بین افراد سلسله مراتبی است، روابط افقی گسترش مییابد و مرزها نفوذپذیر میشوند. کنشگران شبکهای میتوانند انسانها، گروهها یا جوامع باشند که طیف وسیعی از ساختارهای خرد و کلان اجتماعی را در بر میگیرد