بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تعیین اثر بخشی بازیدرمانی بر اضطراب جدایی کودکان معلول جسمی- حرکتی میباشد. روش پژوهش نیمه آزمایشی میباشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان معلول جسمی- حرکتی مرکز نگهداری و توانبخشی دختران فردوس شهرستان ساری به تعداد 97 نفر میباشند.
نمونه پژوهش به صورت تصادفی ساده شامل 30 کودک میباشد که نمرههای دهکهای انتهایی رتبه بندی پرسشنامههای اضطراب جدایی را به خود اختصاص داده بودند و بعد همتاسازی در ویژگیهای جمعیتشناختی شامل سن، تحصیلات والدین، و سطح اقتصادی خانواده، در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند - هرگروه 15 نفر - . گروه آزمایش به مدت ده جلسه در معرض بازی درمانی قرار گرفت
ابزارهای پژوهش عبارتند از پرسشنامه اضطراب کودکان اسپنس. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که بازی درمانی سبب کاهش متغیر گروه آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل شد. نتایج این پژوهش حاکی از کاربرد مفید بازی درمانی در مشکلات مربوط به کودکان با نیازهای ویژه دارد.
مقدمه
همه ما در معرض معلولیت های جسمی قرار داریم و این نکته ای است که هرگز نباید آن را از خاطر ببریم.معلولیت های جسمی، شاید آشکارترین نقایصی باشند که فرد مبتلا را در میان جمعی از افراد سالم انگشت نما می سازند . تاریخ بشری نشان گر آن است که معلولیت جسمی از دیر باز با زندگی بشر آمیخته بوده و نیاکان ما نیز با گروه های متفاوت از معلولان روبه رو بوده اید
آسیب های جسمی می توانند معلول بیماری های ارثی و اکتسابی یا حوادث و سوانح باشند . با توسعه تمدن بشری و پیشرفت علم پزشکی گرچه از شمار بیماری های ارثی و اکتسابی که پدید آورنده معلولیت های جسمی هستند کاسته شده است اما شرایط و عواملی را مهیا کرده است که به گونه ای دیگر معلولیت زایی می کنند. استفاده از اشعه ایکس در دوران حاملگی استفاده از داروهای خاص دو سه ماهه اول بارداری ،سوانح ناشی از برخورد مصنوعات دست بشر با افراد و … از جمله این عوامل به شمار می آیند.
آسیب های جسمی علیرغم اینکه با کنش زیر هنجار ذهنی، توأم نیستند ولی مبتلایان به آنها در نگاه اول با عقب ماندگان ذهنی ، روان پریش ها و سایر گروههای استثنایی یکسان تلقی می گردند . این مطلب گویای ضعف آگاهی های اجتماعی Bفرهنگی ما در این حیطه است - رضایی، . - 1385 کودکان مبتلا به معلولیت های جسمیغالباً مورد پذیرش همسالان خود واقع نمی شوند و گاه با تمسخر و استهزاء و طرد و تحقیر نیز روبه رو می گردند .
نظام آموزش و پرورش ما هنوز نتوانسته است جایگاه خاص این کودکان را در مدارس، مشخص کند در نتیجه کودک مبتلا به معلولیت جسمی Bحرکتی یا از نعمت آموزش، بی بهره می ماند یا با جایگزینی در مدارس استثنایی فرصت رشد و شکوفایی از او سلب گردیده و منجربه وازدگی او از تحصیل می گردد
در روند زندگی انسان، دوره کودکی همواره از جایگاه خاصی برخوردار است. به همین دلیل این دوره متوجه بسیاری از روان شناسان، مربیان و علاقمندان به حوزه کودک قرار گرفته است. برای نمونه، برخی از روان شناسان رشد بر این باورند که مشکلات روان شناختی در سنین بزرگسالی به محدودیت¬ها و یا عدم پاسخ گفتن به نیازهای دوران کودکی باز می گردد. براساس نظر این روان شناسان می توان با شناخت کودک در هر یک از مراحل رشد و با استفاده از ابزار و روش های مناسب، به رفع مشکلات احتمالی آنها کمک کرد و به خودشکوفایی کودک یاری رساند
استفاده از بازی درمانی به عنوان یک فن، به نهضت روان تحلیل گری و به کارهای آنافروید و ملانی کلاین در درمان کودک برمی گردد - لندرث ، . - 2002 بازی درمانی وسیله ای تشخیصی است که به کودک امکان می دهد تا عقایدش را آزادانه بیان کند.همچنین بازی درمانی روش مناسبی برای برقراری رابطه حسنه بین کودک و مشاور است و کودک ضمن بازی نگرانی ها و احساساتش را بروز می دهد. کودک از طریق بازی درمانی در محیطی آرام و پذیرا به یادگیری و تجربه زندگی می پردازد و نحوه سازش با اطرافیان را می آموزد
اضطراب نوعی هیجان یا حالت خلقی است که مشخصه آن عاطفه منفی، برای مثال تنش و ناآرامی و بیمناکی و نگرانی است - بارلو ، . - 2002اختلال اضطرابی که به طور عمده در دوران کودکی رخ می دهد اختلال اضطراب جدایی است.اضطراب جدایی مرضی از سنین پیش دبستانی بروز میکند و ممکن است سالیان دراز پا بر جا بماند.چنین اضطرابی در هر موقعیتی که احتمال جدایی وجود دارد شدیداًبر انگیخته می شود و فرد را بر آن می دارد تا از موقعیت هایی که مستلزم جدایی هستند اجتناب کند. خصوصیت اضطراب جدایی ،اضطراب شدیدی است که هنگام جدایی از والدین ،خانه یا سایر محیط های آشنا ظاهر می شود
در پزوهش هایی که ری و همکاران - 2001 - ، به تجزیه و تحلیل 94 مطالعه تحقیقاتی در رابطه با تاثیرات بالینی بازی درمانی در بیماران مختلف پرداختند؛ نتیجه تجزیه و تحلیل های انجام شده تاثیر فراوان بازی درمانی را بر دامنه وسیعی از مشکلات کودکان را نشان می دهد. اضطراب جدایی و پرخاشگری از جمله این مشکلات هستند که بازی درمانی میتواند در کاهش علائم آنها میان کودکان مفید واقع شود
همچنین میرباقری - 1395 - ، در پژوهشی باعنوان "بررسی اثربخشی بازی درمانی شناختی- رفتاری و قصه گویی بر بهبود مؤلفه¬های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی شهر تهران" نشان دادند که بازی درمانی و قصه درمانی به عنوان دو روش اثربخش در پیشگیری ، تشخیص و درمان اختلال اضطراب جدایی کودکان موثر است.
باگرلی - 2009 - ، اثرات بازی درمانی گروهی را بر اعتماد به نفس، افسردگی و اضطراب کودکان بی -خانمان مورد بررسی قرار داد و نتایج پژوهش وی افزایش چشمگیر اعتماد به نفس و کاهش اضطراب و افسردگی را در میان گروه آزمایش نشان داد.
جی یون شین - 2002 - ، در تحقیقی تأثیر بازی درمانی کوتاه مدت را روی اضطراب و افسردگی کودکانی که زلزله چین را تجربه کردند، مورد بررسی قرار داد و نتایج نشانگر کاهش چشمگیر میزان سطح اضطراب، فوبی و احتمال خطر خودکشی پس از بازی درمانی بود. با توجه به اهمیت این اختلال در دوران کودکی و نیز باتوجه به مشکلات خاص کودکان معلول جسمی- حرکتی - ازجمله عدم اعتماد به نفس، انزواطلبی و.. - ، این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال بود که بازی درمانی چه تاثیری بر کاهش اضطراب جدایی کودکان معلول جسمی-حرکتی دارد؟
روش پژوهش
روش پژوهش، روش شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل و گروه آزمایشی میباشد و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کودکان معلول جسمی- حرکتی مرکز نگهداری و توانبخشی دختران فردوس شهرستان ساری می باشند که در این مرکز خدمات دریافت می کنند. تعداداین افراد 154 نفر می-باشند اما از این بین تنها 97 نفر ملاک های ورود و خروج را دارا بودند. نمونه اولیه پژوهش بر اساس جدول کرجسی و مورگان به میزان 78 نفر از طریق "در دسترس" معین گردید.
سپس به همه این افراد پرسشنامه ارائه گردید. نمونه نهایی پژوهش شامل 30 کودکی می باشد که نمره های دهک های انتهایی رتبه بندی پرسشنامه های اضطراب جدایی و پرخاشگری را به خود اختصاص داده و بعد همتاسازی در ویژگی های جمعیت شناختی شامل سن، تحصیلات والدین، و سطح اقتصادی خانواده، در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند - هرگروه 15 نفر - . گروه آزمایش به مدت ده جلسه در معرض بازی درمانی قرار گرفت.
در مرحله اجرای مداخله از میان افراد دارای شرایط ورود به مطالعه، 30نفر به طور تصادفی ساده انتخاب شدند و پس از جایگزینی تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل - هر گروه 15 نفر - ، مداخله بازی درمانی به مدت 10 جلسه، هرجلسه هفته ای 1بار، هرهفته 2ساعت بر روی گروه آزمایشی اجرا شد و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. درمرحله بعدی - پس آزمون - پس از اجرای بازی درمانی بر روی گروه های آزمایشی، پس آزمون یعنی پرسشنامه های اضطراب جدایی و پرخاشگری مجددأ بر روی هر دو گروه به طور همزمان اجرا شد. سپس پرسشنامه ها جمع آوری، نمره گزاری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
مقیاس اضطراب کودکان اسپنس - - SCAS
این پرسشنامه توسط اولسون در سال 1982 ساخته شده است. فرم اصلی این پرسشنامه از 115 سئوال تشکیل شده است. بعدها نسخه کودکان این مقیاس ساخته شده و در کوششی بومی موسوی، مرادی، فرزاد، مهدوی و اسپنس - 2007 - ، نسخه 45 سوالی این مقیاس را هنجاریابی کردند .
این مقیاس دارای 45 عبارت است که 38 عبارت نمره گزاری می شود و شش عبارت آن که عبارت های پرسشی مثبت هستند، محاسبه نمی شوند. زیر مقیاس های پرسشنامه شامل هراس و ترس از مکان های باز، اختلال اضطراب جدایی، ترس اجتماعی، ترس از صدمه جسمی، اختلال وسواسی- اجباری و اختلال اضطراب منتشر یا فراگیر می باشند. مقیاس اضطراب جدایی در سوال های 44 – 16 – 15 – 12 – 8 – 5 مورد ارزیابی قرار می گیرد. ارزیابی های روان¬سنجی در مورد این مقیاس نتایج مثبتی در بر داشته است.
