بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف طراحی یک مرکز توانبخشی-آموزشی با رویکرد ارتقاء کیفیت درمان و زندگی کودکان عقبمانده ذهنی انجام شده است. این پژوهش با محوریت قرار دادن آلودگی صوتی، به عنوان یک عامل مهم استرسزا، آثار منفی ناخواستهای نظیر تأثیرات مخرب روحی و جسمی بر بیمار، افزایش خطاهای پزشکی، افت کارایی کارکنان و اختلال در حریم سمعی و بصری را با آکوستیک کردن فضاهای بیمارستانها تا حدامکان کاهش داده است.
برای حصول این مهم، در این پژوهش، مراکز درمانی با رویکرد معماری آکوستیکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و ضوابط طراحی مرتبط تدوین شدهاند. در نهایت با بررسی تناسب میان فضا و ویژگیهای کودکان معلول ذهنی و با علم به سرانهها و استانداردهای بهدست آمده، فضای مناسب با ویژگیهای خاص کودکان معلول ذهنی طراحی شده است.
مقدمه
یکی از نعمتهای بسیار ارزشمند پروردگار، برخورداری از سلامت جسم و جان است و بهرهمندی از این نعمت بیمانند در گرو رعایت موازین بهداشتی در طول زندگی میباشد. با توجه به اینکه جامعه فردا را کودکان امروز خواهند ساخت و توسعه جامعه آینده در سایه تأمین سلامت کودکان تحقق خواهد یافت، لذا ضرورت مراقبتهای بهداشتی و کنترل مرگ و میر، ناتوانیهای ذهنی و جسمی و سوء تغذیه کودکان از اولویتهای مهم هر جامعهای میباشد و برای کودک که مرکز ثقل امیدها و آرزوهای آدمی است، مراقبتها و توجههات خاص در تمامی دوران رشد کودک ضرورت دارد.
امروزه با پیدایش نیاز به تغییر فضای بیمارستانها و مراکزتوانبخشیِ کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی از عملکردگرایی صرف به محیطی شفابخش، حذف آلودگیهای صوتی از این فضاها اهمیتی دوچندان پیدا کرده است.
کودکان کمتوان ذهنی به لحاظ جسمانی، عقلانی، رفتاری و اجتماعی تفاوت قابل ملاحظهای با سایرکودکان دارند. این کودکان دارای ذهنی مغشوش و مضطرب میباشند که محیطهای معماری میتوانند با استفاده از فرمهای نرم و منحنی، رنگها و ابعاد و تناسبات محیطی و همچنین کنترل صوت در محیط، موجب افزایش توان رفتاری کودک شوند.
نتایج نشان داده است که رنگها میتوانند تأثیرات مثبتی بر حالات رفتاری این کودکان بگذارند، همچنین رابطه معناداری میان انتخاب رنگها و جنس ناتوانی آنها وجود دارد که در طراحی فضاها باید به آنها توجه شود.
کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی با توجه به نوع ناتوانی، دارای علائم مختلفی میباشند. در این میان برخی از آنها دارای علائمی همچون پرخاشگری، مشکلات روحی روانی، آشفتگی ذهنی، استرس و اضطراب و ناتوانی در تعامل با محیط میباشند. بنابراین کنترل صوت در محیطهای درمانی مرتبط با کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی، میتواند تأثیر بسزایی در کاهش اینگونه مشکلات کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی داشته باشد.
آلودگی صوتی به عنوان عامل مؤثر استرس زا بر بیماران و کارکنان این دسته از مراکز درمانی، آثار منفی ناخواستهای نظیر تأثیرات مخرب روحی و جسمی بر بیمار، افزایش خطاهای پزشکی، افت کارایی کارکنان و اختلال در حریم سمعی و بصری را سبب میشود. با آکوستیک کردن محیط بیمارستانها و مراکز توانبخشی کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی، علاوه بر جلوگیری از تأثیرات منفی مذکور، میتوان به کاهش هزینههای درمان، افزایش دقت کارکنان، بهبود نتایج رویههای درمانی، کاهش استرس بیمار و همراهان و در نهایت افزایش رضایتمندی آنان دست یافت.
کنترل آلودگی صوتی این فضاها به چندین بخش از جمله کنترل آلودگی صوتی خارج ساختمان، کنترل آلودگی صوتی داخل ساختمان، کنترل آلودگی صوتی ناشی از سیستم احضار و پیجینگ بیمارستان، کنترل آلودگی صوتی و ارتعاش ناشی از تأسیسات و تجهیزات مکانیکی، کنترل آلودگی صوتی ناشی از تجهیزات پزشکی و کنترل آلودگی صوتی داخل اتاقها قابل تقسیمبندی بوده که هریک باید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرند.
اهمیت انتخاب موضوع
همانطور که میدانیم، حقوق بشر بدین معنی است که انسانها صرفنظر از رنگ، نژاد، جنسیت، کیش، قومیت، عقیده و هر موقعیت دیگر از حقوق برابر برخوردار هستند. در واقع بشر به محض تولد و حتی دوران جنینی صاحب این حقوق میشود و کسی آنها را به او اعطا نمیکند و قانونگذار صرفا به آنها جنبه عینی داده و ضمانت اجرا میبخشد. لیکن ناگفته پیداست وضعیت همیشه بدین شکل نیست و گروههایی از افراد جامعه همواره به خاطر شرایط و موقعیتی که دارند، از دستیابی کامل به حقوقشان محروم ماندهاند؛ کودکان، زنان، اقلیتها و معلولان از این نوع هستند.
سه درصد از معلولیت کل جامعه، به معلولیت ذهنی اختصاص دارد. یکی از عناصر مهم سلامت روانی هر جامعه، توجه و رسیدگی به شرایط زندگی کودکان معلول است.
سلامت هر جامعه در پرتو بهداشت روانی و شرایط مناسب اقتصادی و ... امکانپذیر است. نگهداری شبانهروزی کودک معلول در خانه به عنوان عضو سربار در جامعه، باعث ضرر اقتصادی و از آن مهمتر به مخاطره انداختن بهداشت روانی جامعه است. همچنین در نظر نگرفتن این کودکان به عنوان عنصری از اجتماع و به کار نگماردن آنها در فعالیتهای اجتماعی و ندادن آموزشهای صحیح به آنها میتواند به سوء استفاده افراد سودجو و ازدیاد بزهکاری، جرم، جنایت و سلب آسایش اجتماعی بیانجامد.
کودکان دارای معلولیت، مانند همهی کودکان، تواناییهای زیادی دارند که اغلب به دلیل تبعیض و عدم حمایت کافی از سوی جامعه، منزوی میشوند و به نوعی به آسیب پذیرترین و نامرئیترین گروه از کودکان میپیوندند. کودک کمتوان ذهنی، همانند سایر کودکان، نیازمند آرامش در انجام کارها و نشان دادن تواناییهای خود است و این امر مستلزم آن است که کودک در محیطی امن، آموزش ببیند و توانبخشی شود.
طبیعتاً موضوع بهبود شرایط درمانی کودکان کمتوان از بسیاری از جهات قابل بررسی است و به علت گستردگی مباحث درمانی و تنوع موارد بیماری، در بسیاری از مراکز درمانی از شرایط محیطی غافل شده و صرفاً بر روی درمان مستقیم خود بیماری تمرکز میکنند. البته برخی از درمانگران به طور کامل مخالف فرضیه تأثیر محیط درمان بر کیفیت آن هستند و از این رو نقش آن را نادیده میگیرند. لذا ضرورت این تحقیق در اثبات این فرضیه است که آلودگیهای صوتی - ناشی از محیط داخل یا خارج مراکز درمانی - بر کیفیت درمان کودکان کمتوان موثر میباشد - البته این ادعا ممکن است در مورد تمامی موارد درمانی لزوماً صادق نباشد - .
مسأله دیگری که تاکنون اجرای این امر را متوقف کرده است میتواند مرتبط با مباحث مالی و بودجه مورد نیاز این عملیات باشد. در بسیاری از مراکز درمانی، هزینههای درمان در مقایسه با بودجه مرکز و مبالغ دریافتی به قدری زیاد است که راه را برای اعمال هرگونه تغییرات و هزینههای جانبی مسدود میکند. از طرفی تهیه برخی مصالح مورد نیاز برای این کار ممکن است در داخل کشور چندان آسان نباشد.البته گفتنی است در صورت تأثیر مثبت آکوستیک بودن مراکز درمانی بر کیفیت درمان، عملاً این کار بر کاهش هزینههای درمان نیز مؤثر خواهد بود.
در حقیقت این مسائل مانع از آن شده است که تاکنون مراکز درمانی در ایران با این شرایط محیطی ساخته شوند و این امر ضرورت انجام این تحقیق و ساخت چنین مراکزی را دوچندان میکند.
آکوستیک کردن بیمارستانها و مراکز درمانی کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی به علت معضلات ناشی از آلودگیهای صوتی مانند ایجاد استرس در بیمار، همراه و کادر پزشکی، تأثیرات مخرب روحی و جسمی بر بیمار، افزایش خطاهای پزشکی، افت کارایی کارکنان و اختلال در حریم سمعی و بصری، امری ضروری و اجتناب ناپذیر مینماید.
برخی از کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی از اختلالاتی همچون پرخاشگری، مشکلات روحی روانی، آشفتگی ذهنی، استرس و اضطراب و ناتوانی در تعامل با محیط رنج میبرند. بنابراین کنترل صوت در محیطهای درمانی مرتبط با کودکان کمتوان ذهنی، میتواند تأثیر بسزایی در این گونه از مشکلات این کودکان داشته باشد.
بر این اساس، موضوعات مطروحه در این تحقیق نظیر بررسی چالشهای پیش رو در رویه آکوستیک کردن بیمارستانها و مراکز توانبخشی کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی، تأثیرات مثبت و منفی آن و روش اجرای کار از اهمیت ویژهای برخوردار هستند.
اهداف کلی و آرمانی پروژه
در پژوهش پیش رو با مطالعه جامع و گسترده ی معلولیت و پرداختن به ویژگی های کودکان کم توان ذهنی و بررسی و شناسایی نیازهای گوناگون جسمی و روانی آنها، شناسایی و بررسی مراکز موجود توانبخشی-آموزشی برای کودکان استثنایی و تشخیص نقاط قوت و ضعف آنها، سعی بر آن شده است که با ارائه طرحی مطلوب برای ایجاد مرکز توانبخشی-آموزشی کودکان معلول ذهنی گامی مؤثر در جهت پیشرفت این کودکان برداشته شود.
أ. هدف اصلی - کلی - تحقیق:
.1 هدف اصلی این تحقیق، شناخت و دستیابی به تأثیر استفاده از فضاهای آکوستیک در طراحی بیمارستان و مرکز توانبخشی کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی، جهت ارتقاء کیفی درمان میباشد.
ب. اهداف فرعی - اختصاصی - :
1. کاهش استرس کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی و همراهان آنان با آکوستیک کردن فضاهای درمانی.
2. یافتن مصالح مناسب برای جایگزینی مصالح جاذب صوت به جهت نگرانیهای مربوط به کنترل آلودگی و عفونت است.
3. بهبود عملکرد کادر بیمارستان و کاهش خطاهای آنان با آکوستیک کردن فضاها.
4. بهبود وضعیت روحی و کاهش سطح پرخاشگری کودکان کمتوان و ناتوان ذهنی با کاهش نفوذ آلودگیهای صوتی به فضای داخلی مراکز درمانی.
5. کاهش هزینه آکوستیک کردن فضای داخلی بیمارستان با انتخاب سایت مناسب جهت استقرار ساختمان.
