بخشی از مقاله
چکیده :
یکی ازپیامدهای رشد شتابان جمعیت شهری دردهههای اخیرظهور پدیده بلندمرتبهسازی است که ازالگوی غربی آن- که جهت مقابله با تقاضای سرسامآور مسکن و گسترش بیرویه شهرها و جهت استفادهی بهینه از زمین، مسائل زیست محیطی، حمل و نقل شهری و... ایجاد شده است- اقتباس شده است.
گستردگی عوامل موثر بر فرآیند طراحی و احداث بناهای بلندمرتبه و نیز جزئیات ظریف معماری، لزوم توجه توامان و دقیق را در جهت تامین نیازهای زیباشناختی، بصری و معنایی در حوزه منظر شهری و تحقق سیمای مناسب شهر با توجه به نیازها و محدودیت های فراروی، ضروری مینمایاند. بناهای بلند در ابعاد معنایی، زیبایی و بصری از نظر مقیاس و اهمیت دارای نقش راهبردی در شهر می باشند.
به همین دلیل به جای توجه صرف به ضوابط تکنیکی و فنی مربوط به آنها لازم است که در تصمیمگیری و برنامهریزیها به جایگاه واقعی این بناها به عنوان نقاط شاخص شکلی و معنایی در منظر شهری توجه شود. این پژوهش با هدف تحلیل چگونگی ارتباط میان بلندمرتبهسازی و منظر شهری به بررسی تاثیر بناهای بلند در سیمای شهری میپردازد. ازاینرو در این تحقیق پس از بررسی مفهومی سیمای شهری و بناهای بلند مرتبه، به بررسی تاثیرات بناهای بلند در سیمای شهر بر اساس اهداف سهگانه زیباییشناسی، معنایی و عملکردی پرداخته و احکام طراحی و مناسبسازی این بناها که بعضا تبدیل به نشانهای شهری میشوند استخراج و ارائه شده است.
مقدمه
نیاز به مسکن در کشور با توجه به انباشت تقاضا از گذشته و رشد جمعیت آن و آمار ازدواج به تعداد 850 هزار زوج و آمار زیاد خانههای فرسوده با توجه به 70 الی 80 هزار هکتار بافتهای فرسوده و تمایل مردم به تبدیل خانههای کوچک به بزرگتر با توجه به نیاز به فضای بزرگتر به تناسب تعداد اعضای خانوادهمخصوصاً در شهرهای بزرگ و کلانشهرها مثل تهران، تبریز، مشهد، شیراز و اصفهان و با توجه به کمبود زمین مناسب که دارای همهگونه خدمات باشد، اعم از خدمات زیربنایی و روبنایی گسترش افقی شهرها زیاد به مصلحت کشور نیست و حتیالامکان برای شهرهای هدفمخصوصاً شهرهای بزرگ، توسعه عمودی یعنی بلندمرتبهسازی در جهت تأمین مسکن جامعه ضروری به نظر میرسد.
این ضرورت باعث احداث ساختمانهای بلند مرتبه و نیاز جوامع و شهرها به ساختمان مرتفع را مطرح می نماید. این روند ساخت و سازهای بلند مرتبه باعث تغیراتی در خط آسمان,المان شاخص,سیمای شهر و نهایتا ادراک مخاطبین از شهر میگردد که این تغییرات گاها مثبت بوده و در پی آن شهر رونق و نیز خاطرات مناسبی برای مخاطب به جای میگزارد.
اما جنبه ی منفی آن احساس خفگی و عدم انس بنا با محیط است که مخاطب بنا را در راستای تامین نیازهای شهر نمیبیند و یا حد اقل تنها تعداد محدودی از نیازها مانند رفع نیاز مسکن را فراهم میاورد و سیمای شهر کاملا نادیده گرفته میشود. این پژوهش به بررسی تاثیر این بلند مرتبه سازی ها بر سیما و منظر شهری می پردازد تا تمامی جوانب موثر بر سیمای یک شهر با بازی با ارتفاع بلند سازه های امروزی را واکاوی نماید.
-1 روش تحقیق
این تحقیق یک مطالعه مروری میباشد که بر پایه اطلاعات جمع آوری شده از منابع اینترنتی و تحقیقات منتشر مرتبط با موضوع انجام گرفته است و با نگاهی کل نگر به تحلیل و بررسی ابنیه بلند و تاثیر آن بر سیما و منظر شهر می پردازد.
-2سوالات و فرضیههای تحقیق
آنچه که در این تحقیق مورد بررسی قرار میگیرد بررسی تاثیر بلند مرتبه سازیها بر سیما و منظر شهری است. از آنجا که انواع مختلف ساختمانهای بلند مرتبه و نحوه استقرار و طراحی و اجرا و نگهد اری آنها، تفاوتهایی را در سیما ومنظر شهر ایجاد مینماید، از اینرو چگونگی تاثیر آنها بر سیما ومنظر شهری و وضعیت کلی آن سئوال این تحقیق است.
-1-2فرضیه های تحقیق
نظربهاینکه افزایش روز افزون جمعیت، مهاجرت، ایجاد و گسترش مراکز صنعتی سبب تجمع افراد در مراکز شهری و در نتیجه بروز مشکلات عدیده مسکن گردیده است، زندگی آپارتماننشینی به عنوان یکی از راهحلهای موجود در زمینه مسکن پذیرفته شده؛ از سویی دیگر با توجه به توسعه عمودی شهرهای بزرگ و ساخت مجموعه های مسکونی بلندمرتبه و با تاکید بر این امر که از میان وجوه گوناگون عوارض محیطی توسعههای مرتفع، جوانب بصری به واسطهی ماهیت رویتپذیر خود، قابلیت ایجاد ارتباط سهل و مستقیمتری با گروه وسیعتری از افراد جامعه دارد. و با این فرضیه که توسعهی بناهای مرتفع با اعمال بر کیفیت مطلوب همراه است به تاثیر بلندمرتبهسازیها بر سیما و منظر شهری میپردازد.
-3 تعاریف
-1-3 ساختمان بلند مرتبه
برای ساختمانهای بلند؛ از دیدگاههای مختلف تعاریف متفاوتی ارائه شده است که هریک از منظر خود به تعریف بلندمرتبهسازی پرداختهاند.در طول زمان و در مکانهای مختلف نیز تعاریف ساختمانهای بلند متفاوت بوده است. فرهنگ جدید انگلیسی آکسفورد در این باره میگوید: ساختمانی که طبقات بلند داشته باشد. از دیدگاه مهندسان ساختمان، هنگامی میتوان بنایی را بلندمرتبه نامید که ارتفاع آن باعث شود نیروهای جانبی ناشی از زلزله و باد بر طراحی آن تاثیر قابل توجهی بگذارد و بر این مبنا از لحاظ ارتفاع، ساختمانهای بیشتر از 10 طبقه را بلندمرتبه به شمار میآورند.
از نظر حریق، هر بنایی که ارتفاع آن یعنی فاصله بین تراز کف بالاترین طبقه قابل تعریف تا تراز پایینترین سطح قابل دسترسی برای ماشینهای آتش نشانی از 23 متر بیشتر باشد، ساختمان بلند محسوب می شود. کنفرانس بینالمللی ایمنی درآتش در ساختمانهای بلندمرتبه چنین گفته است: هر سازهای که ارتفاعش بر کار تخلیه مردم از آن بطور جدی اثر داشته باشد ساختمان بلند محسوب میشود.
از نظر هندسی، ساختمانی بلند محسوب می شود که نسبت ارتفاع به قطر آن حداقل برابر با 3/14 باشد. هرچند چنین تعریفی برای ساختمانهای بلند مطرح شده است، اما معیار خاصی برای تعریف بنای بلند ارائه نشده است. بلندی ساختمان نسبی است و بستگی به شرایطی از جمله: شرایط اجتماعی و تصورات فرد از محیط دارد و تا حد زیادی با توجه به عرف محل تعریف میشود
-2-3 سیما و منظر فضاهای شهری
فضاهای شهری، گرهها و مسیرهائی هستند که ضمن محصور بودن، باید از فعالیت و سرزندگی نسبی هم برخوردار باشند. چنین فضاهائیلزوماً باید دارای ویژگیهای خاص فیزیکی و ادراکی باشند تا بتوانند سرزندگی را در خود پدید آورده و حفظ کنند.
- Lan - Bentley در واقع پدیدهای است که خود را به صورت عینیتی باور پذیر به استفاده کنندگانش مینمایاند. طراحی شهری دانشی است که ارتقاء کیفیت محیط را براساس ادراک و رفتار مردم، کارشناسان و مدیران برنامهریزی میکند. آفرینش و ساخت یک فضای شهری باید با عملکردها و فعالیتهای انسانی هماهنگ باشد و از لحاظ فیزیکی همهی شرایط لازم برای حضور انسانها را دارا باشد.
این تأکیدی بر تعریف منظر شهری به مثابه عینیتی است که مستقل از انسان وجود دارد و توسط او درک میشود. منظر یک فضای شهری شامل کلیهی اطلاعات موجود از آن فضا است که توسط حواس دریافت شده، در فرایند اردارک پردازش میگردد.
منظر به عنوان فرستنده، در برگیرندهی اطلاعاتی است که می توان به دو دستهی عناصر فیزیکی کالبدی و عوامل انسانی تقسیم کرد.کالبد فیزیکی منظر خود از سه موضوع جداره، بام و زمین تشکیل شده است بنابراین بعد فیزیکی سیمای شهر خود شامل سه لایه است:سیمای جداره، سیمای بام، سیمای زمین. بعد دیگر سیمای شهر جنبهی ادراکی آن است.
طبق تعریف، سیما تصویری است که از راه ادراک و پردازش منظر در ذهن پدید میآید. حضور مردم و نحوهی فعالیت و عملکرد آنها در فضای شهری به همان اندازهی سیمای جداره، بام و زمین بر فضای شهری تأثیرگذار است. از این رو سیما و منظر فضاهای شهری باید از هر دو جنبهی ادراکی و فیزیکی نگریسته شود.
-1-2-3سیمای بام - Roof Scape -
سیمای بام از دید ناظر دربرگیرندهی سیمای مجموعهی عناصری است که میان خط آسمان - Sky line - مرز جدائی کالبد جداره با آسمان و خط پایه - Cornish line - مرز بالائی جدارهی قائم جای دارد.
-1-1-2-3سیلوئت - دورنما -
سیلوئت شهری عبارت است از منظر خط آسمان در متن افق و تفاوت آن با خط آسمان در این است که با استفاده از سیلوئت، تجمعهای ارتفاعی و تأکیداتی که بر عناصر خاص وجود دارد، اغتشاش، نظم و یا جهتدهی مناظر بررسی میشود.
-2-1-2-3 خط آسمان - Sky line -
خط آسمان، مرز جدائی بالای جداره و آسمان از نظر ناظر است. خط آسمان از مهم ترین عناصر سیمای شهری به شمار می رود و دربرگیرندهی هویت سیما و منظر در هر محل است.
-2-2-3سیمای جدارهی شهری
سیمای کالبد فضای شهری از همجواریها، محصوریت و زمینه تأثیر میپذیرد یک بدنه افزون بر تقسیمات عمودی - محدودهی ساختمان ها - محدوده های عمودی نیز دارد. بدنه یا به یک گذر می رسد که نبش پدید می آید و یا با زاویه به بدنهی دیگری برخورد می کند که در این حالت کنج پدید می آید. بدنهها از سوی دیگر محدود به زمین و آسماناند. فصل مشترک سطح بدنه با آسمان، خط آسمان و محل برخورد آن با کف، خط زمین است که جملگی محدوده های افقی یک بدنه را تشکیل میدهند.
