بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با رشد روزافزون تکنولوژی و صنعتیشدن جوامع مختلف، از یکسو و از سوی دیگر با رشد جمعیت، اندیشه بلندمرتبهسازی به یک رویکرد غالب در معماری و شهرسازی بدل شده است. افزایش ارتفاع در این ساختمانها، به مشکلات طراحی و اجرایی بیشماری نظیر افزایش هزینههای جابجایی مصالح، افزایش وزن ساختمان، افزایش اثرات بارهای افقی بر ساختمان، افزایش صعوبت کار در ارتفاع و ... دامن زده است. بدیهی است در این شرایط بهرهگیری از روشهای ساختمانی نوینی که بتوانند چنین مشکلاتی را تقلیل دهند، از اهمیت بالایی برخوردار است. خشکسازی یا روشهای ساختوساز خشکٍ نمونهای از روشهای ساختمانی نوین است که در صنعت ساختمانی امروز گسترش فوقالعادهای یافته و مزایای نسبی فراوانی داشته است. تحقیق حاضر کوشیده است تا به مقایسه تأثیرپذیری پارامترهای ساختمانی از فناوریهای بلندمرتبهسازی و خشکسازی بپردازد و معین نماید که آیا خشکسازی میتواند در تقلیل مشکلات یاد شده مؤثر باشد؟
این پژوهش، ماهیتی توصیفی- تحلیلی داشته، در مرحله گردآوری مدارک از منابع اسنادی و میدانی استفاده نموده و برای تحلیل آنها به استدلالهای منطقی و مقایسه روآورده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داده است که تأثیرات نامطلوب بلندمرتبهسازی بر پارامترهای ساختمانی - اعم از مساحت مفید طبقات ساختمان، نورگیری در عمق، تأثیر بارهای افقی و قائم، صعوبت کار در ارتفاع، صعوبت حمل مواد در ارتفاع، صعوبت تغییرات در دوره بهرهبرداری، صعوبت تخریب و بازسازی، سرمایه مورد نیاز و برگشتپذیری آن - ، با بهرهگیری از روشهای خشکسازی تقلیل مییابد. با این تفاسیر خشکسازی میتواند بهمثابه راهبردی مناسب در توسعه این ساختمانها مؤثر باشد.
واژه های کلیدی: بلندمرتبهسازی، خشکسازی، ×پروژههای ساختمانی، پارامترهای ساختمانی
-1 مقدمه
گسترش بیسابقه شهرها طی سالهای اخیر، موجب ترافیک بالای شهری، آلودگیهای زیستمحیطی، فاصله بیش از حد محل کار و مسکن، توسعه شهرنشینی، مصرف بیرویه انرژی و ... شده است. در این میان بهدلیل رشد روزافزون تقاضای مسکن و نیز کاهش زمین مناسب برای ساختوساز - بالاخص در مناطق مرکزی شهرها - ، بلندمرتبهسازی بهعنوان یک راهکار مناسب برای کنترل و توسعه شهرها مطرح شده است.[1] این ساختمانها بهدلیل ماهیت متفاوت خود نیازمند بهرهگیری از روشهای ساختمانی خاص هستند تا بتوانند از یکسو صعوبت کار در ارتفاع را تسهیل دهند و از سوی دیگر مباحث اقتصادی، معماری، سازهای و غیره را پاسخ دهند. بهموازات گسترش ساختمانهای بلند، تلاش برای بهرهگیری از روشهای ساختمانی مناسب آنها ادامه یافته است. گفتنی است روشهای ساختمانی نوین متأثر از پیشرفتهای فنی، به سمت صنعتیسازی متمایل شده است. مزایای مختلف این سیستمها نظیر حملونقل آسان، افزایش سرعت اجرایی و غیره بر محبوبیتهای زمانی افزوده، به عاملی مهم در جهت توسعه این سیستمها بدل شده است.
علیرغم این مزایا، نو بودن این سیستمهای ساختمانی، نیاز به تحقیق برای تبیین، تحلیل و تدقیق ویژگیهای آنها را افزایش میدهد. سیستمهای ساختوساز خشک یکی از شیوههای ساختمانی نوین است که علیرغم استفاده فراوان آن در ساختمانسازی، به پژوهشهای بسیاری نیاز دارد. میزان قرابت این سیستم ساختمانی نوین با الزامات بلندمرتبهسازی نمونهای است از محورهای پژوهشی بکر و بااهمیت که در این مقاله سعی میشود به آن پاسخ داده شود. لازم بهذکر است که تحقیقات عدیدهای توسط پژوهشگران در خصوص ویژگیهای ساختاری بلندمرتبهسازی و خشکسازی انجام شده است. بمانیان در رساله دکتری خود تحت عنوان "بررسی عوامل موثر بر شکلگیری ساختمانهای بلند در ایران" نخستین پژوهشی است که در عرصه دکتری معماری به موضوع ساختمانهای بلند پرداخته است.[2] در همین عرصه، کریمیمشاور [3] و صفدریان [4] دیگر افرادی هستند که، ساختمانهای بلندمرتبه را از نقطهنظر منظر و فرهنگ مورد پژوهش قرار دادهاند. در عرصه مجلات نیز برخی از مجلات نظیر معماری و فرهنگ - 1388 - و معماری ایران - 1387 - به ارائه تکشمارههایی با موضوع ساختمانهای بلند پرداختهاند. همچنین در عرصه کتاب هم سید صدر [5]، گلابچی و ماستری فراهانی [6]، گلابچی و گلابچی [7] و ... نمونهای از مؤلفین متعددی هستند که به تبیین ابعاد مختلف بلندمرتبهسازی پرداختهاند.
بلندمرتبهسازی در سالهای اخیر موضوع کنفرانسها و حتی آییننامهها نیز بوده است که خود بستری برای نشر این دانش بهشمار میآید. از سوی دیگر در زمینه روشهای نوین ساختمانی اعم از سیستم ساختوساز خشک میتوان به پیشینههای متعددی اشاره نمود. عدلپرور و وثوقیفر، در تحقیقی با عنوان"استفاده از پانلهای گچی خشک بهعنوان مصالح نوین و سبک جهت کاهش تلفات ناشی از اثرات تخریبی زلزله در صنعت ساختمان" ضمن معرفی این روش و اشاره به مزایای صنعتیشدن ساختوساز متذکر شده که استفاده از این مصالح×در×دیوارهای×داخلی×ساختمانها×بهخصوص ساختمانهای بلند با مزایایی همچون سبکسازی، کاهش زمان و هزینه، استحکام، تولید انبوه، جلوگیری از اتلاف انرژی، کنترل ×صدا و کاهش بار مرده ساختمان همراه است.[8] در همین راستا، تحقیقات کریمی [9] و شرکت پویا ساخت [10]
علاوه بر بیان موارد فوق به نحوه عملکرد این نوع دیوارها در برابر نیروی زلزله نیز اشاره کردهاند. اولیا و همکاران او [11] بانضمام حمهجانی و رسولپور [12] در تحقیقات مجزایی بر لزوم صنعتیسازی در ساختوسازهای امروزی و مزایای آن تأکید داشتهاند. فتوحی و اسمعیلی مرندی در مقالهای با عنوان " روشهای اجرا، معایب و مزایای تکنولوژی ساختوساز سبک در صنعت ساختمان" به لزوم استفاده از این شیوه نوین در شرایط بحرانی زلزله پرداختهاند.[13] حافظ قرآن ضمن اشاره به مزایای سبکسازی در تحلیل لرزهای ساختمانها، کاهش وزن ساختمان را یکی از موارد بسیار مهم در طراحی ساختمانها میداند که موجب رفتار درست ساختمان در برابر نیروی زلزله میشود.[14] علیرغم تحقیقات متعدد انجام شده در خصوص بلندمرتبهسازی و خشکسازی، همانگونه که دیده میشود قرابت این دوگانهها کمتر موضوع پژوهش بوده است. لذا تحقیق حاضر این موضوع را مدنظر قرار داده و سعی نموده تا به سوال زیر پاسخ دهد: o آیا خشکسازی راهبردی مناسب در تقلیل تأثیرات نامطلوب بلندمرتبهسازی بر پارامترهای ساختمانی، تلقی میگردد؟
-2 روش تحقیق
این پژوهش ماهیتی توصیفی- تحلیلی داشته، در مرحله گردآوری مدارک از منابع اسنادی و میدانی استفاده نموده و برای تحلیل آنها به استدلالهای منطقی و مقایسه روآورده است. پژوهش حاضر در گام نخست به مفاهیم، تعاریف، سیر تحول و ویژگیهای ساختمانی منتج از افزایش ارتفاع میپردازد. در گام دوم ویژگیهای مختلف روش ساختوساز خشک معرفی میشود و در نهایت مقایسه تأثیر خشکسازی و بلندمرتبهسازی بر پارامترهای ساختمانی ملاک عمل قرار میگیرد.
-3 تبیین ابعاد مختلف بلندمرتبهسازی
بلندمرتبهسازی به ساخت بناهای مرتفع چند طبقه در شهرها اطلاق میشود .[15] در جامعه صنعتی امروز، اتخاذ چنین رویکردی به دلایل مختلف کارکردی، اقتصادی، فناورانه، اجتماعی و غیره، به یک الزام بدل گشته است و میتوان آنرا ضرورت دنیای صنعتی پنداشت16] ،.[17 این ضرورت خود مؤید ضرورت شناخت بیش از پیش نیازمندیهای طراحی آنهاست که میتواند با تدقیق در معانی آنها؛ تشخیص سیر تحولی آنها و یا از طریق بسط ویژگیهای آنها صورت پذیرد. 1؛-3 تعاریفی از ساختمانهای بلندمرتبه در فرهنگ معین، بلندمرتبه با عباراتی نظیر دارای جاه و مقام بلند؛ بلند محل؛ بلند مکان تشریح شده است. در فرهنگ دهخدا بلندمرتبه بر معانی مرتفع، عالی، سرافراز و برافراشته دلالت دارد. این واژه در زبان انگلیسی مدتاًع با عبارت High-Rise بهکار رفته است که در فرهنگ مریام-وبستر مؤید ساختمان بلند یا ساختمانی متشکل از طبقات زیاد است. تأمل در این معانی نشان میدهد که فارغ از استعارههای ادبی مستتر در بلندمرتبه، این واژه - خواه در زبان انگلیسی خواه در زبان فارسی - بر ارتفاع یا برخورداری از طبقات زیاد دلالت دارد. در عرصه ساختمانی تعاریف مختلفی از بلندمرتبه ارائه شده است:
الف - دیدگاههای معماری: هندسه، فرم، ارتفاع و ... برخی از ویژگیهای معماری هر اثر ساختمانی است که معرف چگونگی آن است. ساختمانهای بلند نیز براساس همین ویژگیهای معماری میتواند معرفی گردد.
o تعریف براساس طبقات: براساس ضوابط و مقررات شورای عالی معماری و شهرسازی ایران مصوب سال 1377، ساختمانهای بالای 6 طبقه ذیل عبارت ساختمان بلندمرتبه قرار گرفتهاند، در صورتی که طرح جامع تهران مصوب سال 1386 به ساختمانهای بالای 12 طبقه این عنوان اطلاق شده است.[18]
o تعریف براساس ارتفاع: براساس ضوابط مقررات ملی، هر بنایی که ارتفاع آن - فاصله قائم بین تراز کف بالاترین طبقه قابل تصرف، تا تراز پائینترین سطح قابل دسترس برای ماشینهای آتشنشانی - از 23 متر بیشتر باشد، ساختمان بلندمرتبه نامیده میشود.[19]
o تعریف براساس هندسه: از این منظر، در صورتیکه نسبت ارتفاع یک ساختمان به قطر آن از عدد 3/14 بیشتر باشد، آن ساختمان، بلندمرتبه نامیده میشود.[7]
