بخشی از مقاله
چکیده
بلندمرتبه سازی در شهر بجنورد از سویی میتواند به بسیاری از مسائل شهری مانند کمبود مسکن و زمین، جلوگیری از رشد افقی شهرها، بهینه نمودن هزینه تاسیسات شهری و... پاسخ دهد و از سویی دیگر مشکلات و نارساییهایی مانند افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی، اخلال در سیستم زیربنایی و خدماترسانی شهری، تاثیرات نامطلوب کالبدی و زیست محیطی در فضای شهری ایجاد کند. به علت تجمیع کاربران در سطحی محدود و بهرهگیری قابل توجه از منابع انرژی در ساختمانهای بلند، ضرورت دارد تا رویکرد پایداری در مرحله طراحی و بهره بردای ساختمانها مورد توجه قرار گیرد تا بلندمرتبهسازی به بهترین نحو ممکن در راستای توسعه پایدار شهری پیش رود و کمترین پیامدهای منفی در جهت توسعه پایدار شهری را به دنبال داشته باشد.
تحقیق حاضر از نوع کاربردی و با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. نمونه موردی مطالعات شهر بجنورد و به طور خاص بررسی سه مجموعه بلند مرتبهی شهرک الغدیر، شهرک گلستان و مجتمعهای روبه روی دانشگاه آزاد میباشد. به منظور گردآوری اطلاعات علاوه بر مشاهده و مصاحبه، از ابزار پرسشنامه محقق ساخت - هر مجموعه بلندمرتبه 50 پرسشنامه - استفاده شده است. طبق نتایج 150 پرسشنامه گرداوری شده، مجتمع الغدیر در شاخصهای کالبدی- فضایی و اقتصادی، مجتمع شهرک گلستان در شاخص اجتماعی-فرهنگی و مجتمع روبهروی دانشگاه آزاد در شاخصهای هویتی و زیست محیطی، حائز بهترین شرایط شدهاند. در خاتمه بر مبنای نتایج تحقیق، پیشنهاداتی ارائه شده است.
واژههای کلیدی: توسعه بلند مرتبه، مسکن شهری، توسعه پایدار، شهر بجنورد
-1 مقدمه
یکی از اولین و مهمترین نیازهای بشر تامین مسکن می باشد .[1] افزایش سریع جمعیت در طی دهههای اخیر از طرفی و افزایش قیمت اراضی شهری جهت توسعه مسکونی و تامین مسکن مورد نیاز شهروندان از طرفی دیگر مشکلات عدیده ای را در زمینه مسکن شهرهای ایران ایجاد کرده است که مسکنسازی به شیوه سنتی به ویژه ساخت منازل ویلایی دیگر تامین کننده این نیاز نمی باشد. همچنین گسترش شهرها به سمت حومه ها جهت تامین مسکن هم مشکلات بسیاری از جمله حاشیه نشینی و پراکنده رویی بافت شهرهای امروزی ایجاد کرده است که از مهمترین معایب آن میتوان تخریب مزارع کشاورزی و باغهای حاشیه شهرها جهت تامین مسکن مورد نیاز اشاره کرد.
تمام این مسائل دست به دست هم داده اند تا توسعه بلندمرتبه مسکونی به عنوان راهکاری اجتناب ناپذیر جهت تامین مسکن مورد نیاز شهروندان و همچنین جلوگیری از پراکنده رویی بافت شهرها مطرح شود. این توسعه از طریق ایجاد آپارتمانها و مجتمعهای مسکونی در مناطق دارای پتانسیل بلندمرتبهسازی درشهرها ایجاد شده است. برنامهریزان و طراحان شهری غالبا ساختمانهای طبقه به بالا را ساختمان بلند مرتبه اطلاق می نمایند.[2]
پدیده بلندمرتبهسازی در شهر بجنورد جهت توسعه مسکونی در دو دهه اخیر به ویژه بعد از تبدیل شدن این شهر به مرکز استان خراسان شمالی افزایش چشمگیری داشته است. امروزه ساختمانهای بلندمرتبه بسیاری باکارکردهای متعددی از جمله تامین مسکن در سطح شهربجنورد ساخته شده است و بلندمرتبههای بسیاری هم کماکان در این شهردرحال ساخت می باشندو این روند بلندمرتبهسازی درشهر بجنورد کماکان ادامه دار است؟ این پدیده از طریق ایجاد شهرکها و مجتمعهای مسکونی بلندمرتبه به این موضوع دامن زده است. در حال حاضر شهر بجنورد دارای شهرکهای آپارتمانی مسکونی زیادی از جمله الغدیر، گلستان، فرهنگیان، پتروشیمی و... می باشد.
حال این سوال مطرح میشود که توسعه مسکونی بلندمرتبه دارای چه مزایا و معایبی در راستای تامین توسعه پایدار شهری میباشد؟ آیا این پدیده میتواند به ابعاد مختلف تامین توسعه پایدار شهری از جمله ابعاد کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و اقتصادی در شهر بجنورد پاسخگو باشد؟در این تحقیق بررسی ابعاد مختلف توسعه پایدار شهری با توجه به پدیده بلندمرتبه سازی در سه مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهر بجنورد شامل شهرک الغدیر، شهرک گلستان و مجتمع های مسکونی روبه روی دانشگاه آزاد از دیدگاه ساکنان این مجتمع ها مد نظر قرار گرفته است.
-2 پیشینه تحقیق
محمدزاده سقطی و حق لسان - 1395 - در مقالهای به بررسی عوامل موثر در طراحی برج های بلند مرتبه می پردازند. در همین راستا پیشنهادهایی در جهت افزایش اثرات مثبت بلندمرتبه سازی بر مینای توسعه پایدار شهری ارائه میکنند. ایشان ابعاد اصلی توسعه پایدار در بلندمرتبهسازی را در قالب سه بعد اصلی آثار اقتصادی، آثار اجتماعی و آثار اقلیمی و زیستمحیطی در نظر گرفتهاند.[3] مبهوت و همکاران - - 1392 پیشنهاداتی در جهت نیل به اهداف توسعه پایدار شهری ارائه داده اند. راهکارهای آنها در ابعاد اقتصادی، کالبدی-فضایی، زیستمحیطی، اجتماعی و فرهنگی ارائه شده است.[4]
دل آور و همکاران - - 1392 با روش توصیفی-تحلیلی به ارزیابی و تحلیل پیامدهای برجای مانده از آپارتمان نشینی بر محیطزیست شهرها پرداخته و راهکارهایی در این زمینه ارائه داده اند.[5] مدی و همکاران - - 1392 با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تاثیر بلندمرتبه سازی و تاثیر آن بر منظر شهر ساحلی پرداخته و اصول پایداری مورد بررسی آنها در طراحی ساختمانهای بلندمرتبه محیط کالبدی، محیط فرهنگی، محیط طبیعی و محیط عملکردی می باشد.[6] طیبی و همکاران - - 1392 در مقاله ای جهت انجام بلندمرتبه سازی پایدار از سامانه اطلاعات مکانی - - GIS، روش تحلیل سلسله مراتبی - - AHP و روش وزن دهی ساده - - SAW استفاده کردهاند تا به مناطق مناسب جهت توسعه براساس اولویت دست یابند.
متغیرهای مورد استفاده آن ها در این پژوهش عرض معابر، تراکم جمعیت در بلوک های آماری، سرانه زمین، کاربری اراضی شهری، خطواره های تکتونیکی، شیب، وضعیت ترافیک راه ها، تاسیسات زیربنایی و زمین شناسی می باشد.[7] سیدیان و متولی - - 1395 در مقالهای در مقاله-ای با شیوه توصیفی-تحلیلی، ضمن بازشناسی معایب ساختمان های بلندمرتبه، به بررسی اثرات بام های سبز شناسایی شده می پردازند تا سازگاری یا ناهماهنگی این تاثیرات بر تحقق پذیری پایداری اجتماعی، اقتصادی و کالبدی در این گروه از ساختمان ها تحلیل و ارزیابی شود.[8] سروش و همکاران - - 1393 در مقالهای با روش توصیفی-تحلیلی، تاثیرات اقتصادی، کالبدی-فضایی، زیست محیطی و اجتماعی-فرهنگی برج باران - 1در منطقه9 شهر مشهد - بربافت پیرامون به عنوان عنصری شاخص، مورد بررسی قرار داده اند.[10]
رحیمی و خیاط پورنجیب - - 1392 پارامترهای تاثیرگذار در بلندمرتبهسازی مطلوب در مناطق فرسوده شهر تهران از جمله سلسله مراتب راه ها، دسترسی مناسب به خدمات شهری، توده فضا، سیمای شهر، محیط زیست، امنیت و روابط همسایگی را مورد بررسی قرار داده اند.[12] حضرتی - - 1392 با بررسی دیدگاههای کن یانگ و آنتونی وود به عنوان برجستهترین افرادی که در زمینه ساختمانهای بلند سبز به مطالعه و بررسی پرداخته اند، یافتههایی را در زمینه طراحی آسمان خراش ها، طبقه بندی وبیان کرده است.[13] قنبری مطلق - - 1394 در مقالهای به بررسی مزایا و معایب بلندمرتبهسازی در ابعاد مختلف پرداخته و راهکارهایی را در جهت حفظ محیط زیست، ایمنی و بهره وری ساختمان های بلندمرتبه در جهت توسعه پایدار تجزیه و تحلیل و ارائه داده است.[14]
پیری و همکاران - - 1393 به این نتیجه دست یافتهاند که آینده محیطزیست ساخته شده به روشها و تکنیکهای مورد استفاده توسط مهندسان و معماران برای طراحی سازگار با محیط زیست و ساختمان های هوشمند بستگی دارد.[15] علوی و همکاران - - 1394 در مقالهای درصددند که با توجه به اهمیت زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم و تغییر شیوه زندگی مردم در شهرهای امروزی، با استفاده از ملاک پایداری اجتماعی، کیفیت زندگی اجتماعی مردم در مجتمعهای مسکونی تهران با الگوی شهرک سازی بلندمرتبه - فاز1 شهرک اکباتان و شهرک کوثر - را بررسی کنند.[16] گروه ایها و کرمانی - - 1390 در مقاله ای با تمرکز بر دو پروژه بلندمرتبه در حال اجرا به بیان مسئله و لزوم توجه جدی به امر مدیریت پرژه ها، سیما و منظر و اثرات آن ها بر توسعه پایدار شهرها پرداخته اند و راهکارهایی در این زمینه ارائه داده اند.[17]
عبادی و همکاران - 1395 - در پژوهش خود به دنبال داشتن منطقه شهری مناسب به لحاظ رعایت اصول و ضوابط شهرسازی در ابعاد اقتصادی، کالبدی،زیست محیطی،اجتماعی و فرهنگی به گونه ای که چهره شهر را تحت تاثیر خود قرار دهند می باشند.[18] حسینی و همکاران - 1390 - در مقالهای به بررسی معماری پایدار و طراحی اکولوژیک - طراحی پایدار - پرداخته اند، و معیارهایی در جهت طراحی اکولوژیک - پایدار - ساختمان ها ارائه داده اند.[19] شاکری و صمدی واقفی - - 1385 در مقالهای شاخصهای بلندمرتبه سازی را به عنوان راه حلی در جهت کاهش و حذف تراکم و فرسودگی بافت شهری بررسی کرده است.[20]
آرام و امین زاده - - 1393 در مقالهای افزایش تراکم ساختمانی در محدوده مورد مطالعه را به عنوان محلی برای افزایش سطح زیربنای مورد بهره برداری و در نهایت به عنوان راه حلی در جهت تحقق توسعه ی پایدار ارائه می کنند.[21] نوائی و پور مختار - - 1392 در مقاله ای به بررسی رابطه معماری بلند مرتبه - محیط زیست - با استفاده از فناوریهای نوین و با بهره گیری از روش تحقیقی-توضیحی پرداختهاند و به این نتیجه رسیدهاند که آینده محیطزیست ساخته شده، به روشها و تکنیکهای مورد استفاده توسط مهندسان و معماران برای طراحی سازگار با محیطزیست و ساختمان هوشمند بستگی دارد.[22]
فرهودی و محمدی - - 1380 در مقالهای، احداث ساختمانهای بلند را به عنوان راه حلی در مقابل مسئله زمین ضروری دانستهاند و معتقدند که امروزه، اساس بسیاری از طرحهای شهری این است که با افزایش تراکم و احداث ساختمانهای بلند تا آن جا که ممکن است از سطح زیربنای همکف کاسته تا بتوان جمعیت زیادتری را اسکان داده و از زمین آزاد برای تأمین فضای باز عمومی و خدمات مورد نیاز و نیز استفاده بهینه از تأسیسات زیربنایی شهری استفاده نمود.[23] رهبر - - 1381 معتقد است که موضوع تراکم و بلندمرتبه سازی باید در چارچوب رعایت ملاحظات زیست محیطی به همراه ویژگی های کالبدی و معنای مشخص و متناسب با آن در برخی مناطق به منظور ساماندهی و نوسازی شهر و صرفه جویی در تغییر کاربری اراضی، توزیع عادلانه ثروت و ... مورد توجه قرار گیرد.[24] شاکری و صمدی واقفی - 1386 - در مقالهای، ضمن شناخت مناطق متراکم و فرسوده و مرور قوانین و مقررات مربوطه، جهتگیری ساخت ساختمانهای بلندمرتبه در مناطق متراکم و فرسوده شهری را مورد بررسی قرار میدهد. سپس با مطالعه موردی 14 پروژه بلند مرتبه سازی، مشکلات احداث این پروژه ها را بررسی و
